Freyr - 01.08.1998, Side 5

in hefur verið lagður grunnur að því að íslensk
svínarækt standi sig í því aukna frjálsræði sem orð-
ið er og mun væntanlega enn vaxa í alþjóðarvið-
skiptum með búvörur.
Alifuglarækt skiptist í eggjaframleiðslu og kjúk-
lingarækt og starfar sitt hvort hagsmunafélagið
fyrir þessar greinar. Þegar þéttbýli fór að myndast
hér á landi varð til markaður fyrir egg, bæði inn-
lend og innflutt, og voru egg flutt inn fram yfir
1930 að innlend framleiðsla fór að fullnægja mark-
aðnum.
Utungun í vélum í atvinnuskyni hófst hér um
1930 og þá stórjukust möguleikar á að fjölga stofn-
inum og upp risu fuglabú sem sérhæfðu sig í að
framleiða og selja unga.
Arið 1949 hófst kyngreining á daggömlum ung-
um hér á landi en sú aðferð er upprunin í Japan.
Tvo einstaklinga ber hæst í því starfi, þau Jón M.
Guðmundsson á Reykjum, sem varð fyrstur Islend-
inga til að læra þessa aðferð, og Ingibjörgu Töns-
berg, sem hóf störf við kyngreiningu árið 1953, og
hefur kyngreint fleiri unga en nokkur annar hér á
landi. Nýjar aðferðir við kyngreiningu hafa nú
leyst hinar eldri af hólmi.
Allt frá stríðslokum hafa verið flutt inn útungun-
aregg af bestu fáanlegu stofnum. Fyrst var flutt inn
frá Bandaríkjunum að Reykjum í Mosfellssveit, á
vegum Jóns M. Guðmundssonar, en síðan voru
flutt inn egg frá Damörku á ýmsa staði allt til 1966,
en frá þeim tíma eingöngu frá Noregi og Svíþjóð.
Arið 1991 var sett á stofn kynbóta- og einangr-
unarstöðin Stofnungi sf. á Hvanneyri en hún er í
eigu Félags eggjaframleiðenda og Félags kjúk-
lingabænda. Allur innflutningur á eggjum af stofn-
um bæði til kjúklinga- og eggjaframleiðslu fer nú
um þessa stöð. Eggjunum er klakið þar út og ung-
arnir aldir upp í einangrun 18-12 vikur. Ef ungarnir
standast heilbrigðispróf að þeim tíma loknum er
þeim dreift til útungunarstöðva. Með þessu móti
fæst á hverjum tíma sá besti erfðaefniviður sem völ
er á sem sést m.a. á því að árið 1993 var meðalvarp
hænu á ári 11-12 kg en er nú 18-19 kg, auk þess
sem eggjaskurnin er sterkari en áður.
Á tímabili var nokkurt ójafnvægi í framboði og
eftirspum á eggjum þannig að útsölur á eggjum
voru tíðar. Á síðari ámm hafa þessar útsölur horfið.
Hins vegar hefur sala á eggjum dregist saman að
undanförnu og er nú komin niður fyrir 2200 tonn á
ári en var fyrir 10-15 árum um 3000 tonn.
Eftir seinni heimstyrjöld fór kjúklingaeldi að
breiðast út á Vesturlöndum og árið 1961 barst þessi
nýjung til Islands að frumkvæði Jóns M. Guð-
mundssonar á Reykjum sem hóf þá eldi kjúklinga á
búi sínu. Vöxtur búgreinarinnar var hægur í upp-
hafi og aðstaða við slátran víða ófullkomin. Um og
upp úr 1980 var gert átak í byggingu sláturhúsa
fyrir alifugla og tvöfaldaðist þá framleiðsla og sala
á fuglakjöti á fáum ámm, (850 tonn 1979 en um
1750 tonn árið 1985).
Síðastliðinn áratug hefur kjúklingaframleiðslan
gengið 1 sveiflum. Upp hafa komið salmonellusýk-
ingar sem hafa dregið úr sölu en jafnframt valdið
offramleiðslu og rekstrarerfiðleikum á búgreininni.
Þetta erfiðleikatímabil er nú yfirstaðið og aftur
uppgangur 1 kjúklingarækt og er veigamikill þáttur
1 því reglubundinn innflutningur á frjóvguðum
eggjum af bestu fáanlegu stofnum. Þá hefur það
orðið kjúklingarækt til framdráttar að salan er nú
mest á ferskum kjúklingum á stað frosinna áður, en
forsenda fyrir þeirri sölu er að sl. fimm ár hefur
verið reglubundið eftirlit með kjúklingahópum í
uppeldi sem hefur komið í veg fyrir að salmonellu-
mengaðir kjúklingar hafi farið á markað til neyt-
enda.
Óhætt er að segja að alifugla- og svínarækt
blómstri um þessar mundir hér á landi. Það má
einkum þakka því að þessar búgreinar hafa notið
farsællar stjómar að undanfömu, sameiginleg
hagsmunamál, svo sem innflutningur á besta fáan-
lega erfðaefni, hefur gengið vel og eftirlit með
heilbrigðisástandi er gott. Þó að leitast sé við eftir
því sem tök em á að nota innlend fóðurefni í ali-
fugla- og svínafóður eru þessar búgreinar vemlega
háðar innflutingi á fóðri, einkum korni og jurtapró-
teini. Verð á því hefur verið hagstætt og hefur það
styrkt samkeppnisstöðu þessara kjöttegunda gagn-
vart kjöti af grasbítum.
M.E.
(Um söguleg atriði í þessari grein hefur einkum verið
stuðst við kafla um svínarækt eftir Olaf R. Dýrmundson
og kafla um alifuglarækt eftir Guðmund Jónsson, í Af-
mælisriti Búnaðarfélags Islands 1837-1987, „Búnaðar-
samtök á íslandi 150 ára“.)
Freyr 1 0/98 - 5