Freyr - 01.08.1998, Blaðsíða 28

Um svín og svínarækt
Inngangur
Óhætt er að segja að svínarækt hafi
tekið miklum breytingum og verið í
stöðugri þróun frá því hún hófst
fyrir all löngu síðan. A þetta við alla
þætti svínaræktarinnar svo sem að-
búnað, húsakynni, fóðrun og kyn-
bætur. Miklar framfarir hafa átt sér
stað á öllum þessum sviðum. Hér
áður var algengt að rækta eldisgrísi
af einum stofni. Nú er algengt að
bianda saman fjórum stofnum í því
skyni að rækta ódýra grísi sem jafn-
framt uppfylla kröfur neytenda um
að kjötið sé bragðgott, innihaldi litla
fitu og mikla vöðva.
Eldisgrísinn getur því haft eigin-
leika frá fjórum mismunandi svína-
stofnum, þ.e. frá móðurlínunni sem
er Yorkshire/Landkyn og föðurlín-
unni sem er Hampshire/Duroc. A
þennan hátt er algengt að rækta eld-
isgnsi í Danmörku. Þeir sem stunda
svínarækt á þennan hátt kaupa sæði
sem gyltan er sædd með, en hún er
oftast aðkeypt frá búum sem sér-
staklega rækta mæður til eldisgrísa-
framleiðslu. Önnur bú sjá svo um að
rækta föðurlínuna.
Danir standa mjög framarlega í
svínarækt og hafa ræktað svín sín
um langt skeið, enda um 1,5 milljón
gyltna í landinu. Danir slátra einnig
um 21 milljón eldisgrísa á ári, sam-
anborið við um 55 þúsund grísi hér á
landi.
Hér á landi hefur verið erfitt að
stunda svínarækt á þennan hátt, þar
sem strangar reglur gilda um inn-
flutning dýra. Tveir af ofangreind-
um stofnum hafa þó verið fluttir inn,
norskt Landkyn og Finnskur york-
shire, í því skyni að þróa svínarækt á
svipaðan hátt og gert hefur verið er-
lendis.
Próun svínaræktar
Hefðbundin svínrækt einkennist af
því að öll svín eru höfð í húsi sem

eftir
Konráð
Konráösson
dýralækni
svína-
sjúkdóma Pr&Y 1
ekki er skipt upp í sérstakar deildir.
Því er mismunandi aldurshópum
grísa blandað saman. Þannig var
mjög algengt að stunda svínarækt
erlendis fyrir u.þ.b. 15-20 árum.
Svínarækt hefur einnig verið stund-
uð hér á landi á þennan hátt um
langt skeið, en er nú að taka örum
breytingum.
Meðganga gyltna er um 116 dag-
ar. Þá gýtur gyltan 10-12 spenagrís-
um, sem kallast fráfærugrísir þegar
þeir hafa verið vandir undan, oft við
Danir slátra um 21
milljón grísa á ári.
Á íslandi er slátrað um
55 þúsund grísum á ári.
4-5 vikna aldurinn. Við 25 kg þunga
kallast grísimir eldisgrísir og halda
því nafni þar til þeim er slátrað.
Framfarir í íslenskri svínarækt hafa
einna helst falist í því hve aldur grís-
anna hefur lækkað við slátrun, en
fyrir u.þ.b. 7 árum var algengt að
senda grísi í sláturhús þegar þeir
voru 200-210 daga gamlir. Nú eru
þeir u.þ.b. 150-180 daga gamlir.
Með tilkomu nýrra stofna fer aldur-
inn stöðugt lækkandi.
Rekstrarfyrirkomulag svínabú-
anna hefur breyst verulega í þeim
löndum sem telja má í fremstu röð í
svínarækt. Svínabúin hafa einnig
stækkað svo að um munar um leið
og þeim hefur fækkað. Þessi þróun
hefur fyrst og fremst átt sér stað þar
sem framleiðsla á svínakjöti er mikil
og þar sem megnið af kjötinu er flutt
út. I þessum löndum er skilaverð til
svínabóndans fremur lágt saman-
borið við önnur lönd sem framleiða
kjöt fyrst og fremst fyrir heima-
markað. Verð fyrir hvert kg af kjöti
sveiflast mikið allt eftir því hvemig
eftirspumin er, en hún getur verið
háð ýmsum ytri aðstæðum sem erfitt
er að gera ráð fyrir eða ráða við.
Sem dæmi má nefna svínapestina
sem upp kom í Hollandi ekki alls
fyrir löngu. Afleiðingar hennar voru
skelfilegar fyrir hollenska svína-
bændur en á allt annan veg fyrir
danska svínabændur. Skyndilega
varð mikil eftirspum eftir svínakjöti
vegna niðurskurðar í Hollandi sem
svínabændur í Danmörku nýttu sér.
Fengu þeir jafnvel betra verð fyrir
kjötið í Evrópu en í Danmörku og
var algengt að þeir létu slátra grísum
sínum í Þýskalandi þrátt fyrir auk-
inn flutningskostnað. Um nokkurt
skeið fékkst allt að 14 dönskum kr.
fyrir hvert kg af kjöti sem er mjög
hátt á danskan mælikvarða. Enda
sögðu gámngar Danaveldis um tíma
að danskir svínabændur hefðu ekki
nennu til þess að þvo bflana sína,
fengu sér bara nýja þegar þeir væru
orðnir skítugir. I dag er tíðin önnur,
því að Hollendingar voru fljótir að
rétta úr kútnum, og þegar þetta er
skrifað fær hver svínabóndi um sjö
og hálfa danska krónu fyrir hvert
kíló sem hann framleiðir. Bflarnir
seldir og sumir bændur jafnvel hættir.
Svínakjötsframleiðsla á Islandi
er einnig háð markaði. Hún er því
viðkvæm og verð fyrir kjötið getur
sveiflast á svipaðan hátt og gerist er-
lendis þó meira vegna hennar sjálfr-
ar en ytri aðstæðna, enda ekki um
útflutning að ræða.
Aukning í framleiðslu hér á landi
lækkar því skilaverð til bóndans um
tíma, getur farið hækkandi aftur eða
haldist áfram það sama. Reynslan
28-Freyr 10/98