Freyr - 01.08.1998, Blaðsíða 31

sem að blanda fóður heima má samt
sem áður sjá að heilbrigði svínanna
skiptir öllu máli í afkomu búanna.
Það er því ekki að undra þó að svína-
bændur leggi í talsverðan kostnað til
þess að bæta aðstæður á búum sín-
um, byggi ný hús eða bæti, í þeim
tilgangi að framleiða heilbrigð svín.
Stjórnun
Oft er talað um að svín séu miklir
sóðar. Margar tilvitnanir má finna í
því samhengi í íslensku máli. Þetta
er þó mikill misskilningur því að
svín eru mjög hreinleg dýr, fái þau
tækifæri til þess að haga sér eins og
þeim hentar best. Eins og önnur dýr
hafa svín atferli og eðli sem ekki er
auðvelt að rækta úr þeim. Áralangar
kynbætur í umhverfi sem á lítið
skylt við náttúrulegar aðstæður villi-
svínsins hafa litlu breytt þar um.
Eldisgrísir skipta stíunni í hreint
og óhreint svæði. Þar sem þeir liggja
er hreint og þurrt en oft fremur
blautt og skítugt í öðrum enda henn-
ar þar sem þeir drekka og skila af sér
þvagi og saur. Þessu atferli þeirra
má hins vegar auðveldlega rugla sé
ekki gætt að því að hafa nægilegt
rými eða ef loftræsting starfar ekki
sem skyldi. Sóðaskapur sem verður
af þessum sökum er þá ekki vegna
svínanna heldur má leita orsakanna
hjá svínahirðinum. Of margir grísir í
stíu, vanstillt loftræsting, rangt
hannaðar stíur eða ójafnir grísir í
stíu eru dæmi um ranga stjómun
sem getur haft í för með sér sóða-
skap, halabit, síðubit og sjúkdóma
svo að dæmi séu tekin.
Margir telja að svín ættu að fá að
ganga laus úti í stað þess að vera
lokuð inni í húsum. Þetta er sjónar-
mið sem hefur jafnmikið rétt á sér
eins og svo mörg önnur. Þetta er þó
ekki eins auðvelt og virðist. Fyrir
það fyrsta verður verðurfar að vera
skikkanlegt svo að þetta geti gengið.
í öðm lagi verður að hafa nægilegt
landrými fyrir svínin, en þau þurfa
stórt svæði til þess að athafna sig í,
enda fljót að róta upp gróinni jörð
og breyta í flag.
Þar sem svín hafa mjög fáa svita-
Mynd 2. Svínahald utandyra. Úr „Fokus pá“ bœklingi. Gefinn út af Danske
Slagterier.
kirtla, ólíkt flestum öðrum húsdýr-
um, geta þau ekki svitnað. Þau geta
því ekki kælt sig á þennan hátt. Þau
þurfa þess vegna poll eða tjöm til
þess að kæla sig í þegar þeim verður
of heitt. Húð þeirra er sömuleiðis
mjög viðkvæm fyrir sólarljósi, einn-
ig ólíkt öðmm húsdýr. I pollinum
þarf einnig að vera mold eða leir svo
að þau geti velt sér upp úr jarðvegin-
um og varist sólarljósinu á þann
hátt, og má segja að jarðvegurinn sé
sólarolía svínanna. Af þessu hefur
einnig sprottið upp sá misskilningur
að svín séu miklir sóðar þegar þau
sjást haugskítug í leirpolli á góðum
sólardegi. En allt hefur sinn tilgang í
ríki náttúmnnar.
Að mörgu er því að hyggja,
hvemig svo sem svín eru haldin.
Þekking á svínabúskap er auðvitað
forsenda þess að vel megi ganga.
Svínarækt er samt sem áður mjög
sveigjanleg búgrein sem aðlaga má
að kröfum markaðarins. Sé krafan
fyrst og fremst sú að svínakjöt skuli
vera ódýr matvara má reikna með að
það sé framleitt á sem hagkvæm-
astan hátt. Komi til auknar kröfur
um t.d. nánasta umhverfi þeirra, má
gera ráð fyrir auknum kostnaði í
framleiðslunni sem væntanlega hef-
ur í för með sér hærra verð á afurð-
unum.
Það má því segja að landbúnað-
arframleiðsla hvers konar sé ekki
einungis ákvörðun framleiðandans
heldur einnig á ábyrgð þeirra sem
selja og neyta afurðanna.
Stuðst hefur verið við ýmsar
heimildir við gerð þessarar greinar.
Upplýsingar um þær má fá hjá höf-
undi.
Altalad á
KAFFISTOFUIUIUI
Hálsmjó
Gísli Ólafsson frá Eiríks-
stöðum í Svartárdal var með-
al kunnra hagyrðinga á fyrri-
hluta þessarar aldar. Hér fara
á eftir tvær stökur eftir hann:
Varnað máls, er máttur dvín,
má ég fanginn búa
ífjötrum táls viðfaðmlög þín
fröken Hálsmjó, vina mín.
A gleðifundum oftfœr eyðst
allt sem lund vill baga.
En mér hefur stundum líka
leiðst
iífsins hundaþvaga.
Freyr 10/98 - 31