Freyr - 01.09.1998, Qupperneq 28

vegna smæðar eða rýrðar. Mikil-
vægt er að koma slíkum lömbum
strax í gott eldi með lystugu og
kjamgóðu heyi, en sérstaklega þarf
að tryggja próteinþarfir þeirra og er
fiskimjölið kjörið til þess, enda pró-
teinríkt og auðugt af mörgum nauð-
synlegum steinefnum og snefilefn-
um. Fyrir smærri lömb ættu að
nægja 20-50 gr. á lamb á dag en
meira fyrir þau stærri. Lystugar og
próteinríkar fóðurblöndur mætti allt
eins nota ef illa gengur að fá lömbin
til að éta fiskimjölið. Próteinfóðrun
með fískimjöli má jafnframt nota á
ákveðinn hátt til að auka vöðvavöxt
en minnka fitu á lömbum sem ella
hefðu fallið í mati vegna hennar.
Ovíst er um hagkvæmni slíkrar
fóðrunar en hún er vissulega val-
kostur.
Til að tryggja góð þrif lambanna
er sjálfsagt að rýja þau ef fyrirhug-
aður er nægur eldistími til að fá
nægan nýjan ullarvöxt fyrir slátrun
svo gæran nýtist eðlilega. Ullarhárin
þurfa að vera a.m.k. 2 cm til mokka-
skinnsvinnslu.
Umhugsunaratriði vegna
vetrarslátrunar
Að ýmsu þarf að huga sérstaklega
viðkomandi vetrarslátrun. Má þar
nefna lyfjanotkun og bólusetningu
lambanna, en mikilvægt er að fylgja
fyrirmælum á lyfjaumbúðum um
slátrunarfrest eftir meðferð með
sýklalyfjum, ormalyfjum og öðrum
lyfjum. Eftir bólusetningu gegn
bráðapest og gamaeitrun þarf að
líða ein vika til slátrunar. Garna-
veikibólusetningu má nú sleppa á
sláturlömbum enda séu þau merkt
sérstaklega og gengið úr skugga um
að þeim sé raunveralega slátrað um
veturinn.
Gelding lambhrúta er nauðsynleg
séu þeir valdir til vetrarslátrunar
enda eru þeir verðfelldir verulega
strax eftir 20. október vegna sk.
hrútabragðs. I umræðunni um gæða-
stýringu lambakjötsframleiðslunar
verður þetta atriði að hafa nokkurt
vægi enda eru víða til hrútlömb sem
orðin eru það væn og þroskuð strax í
sláturtíð að þvílíkt óbragð er komið
af kjöti að vart er bjóðandi neytend-
um sem gæðavara. Skiptar skoðanir
hafa verið um þetta mál en því er
eigi að síður velt hér upp til um-
hugsunar því að neytandi sem finnur
óbragð sem hann þekkir ekki af kjöti
getur verið tapaður markaður. Gæða-
stimpill er því hæpinn sé ekki tekið
tillit til þessa og því mikilvægt að
þeir sem búa við kjöraðstæður gagn-
vart beitilandi hafi möguleika á að
velja þroskuð og væn hrútlömb til
slátrunar snemma. Tilraunir varð-
andi hrútabragð og áhrif geldingar á
vöxt og þroska hrútlambanna hafa
verið í gangi nú og á allra síðustu ár-
um. Rétt er að nefna að gelding
hrútlamba er óheimil samkvæmt
dýravemdunarlögum nema hún sé
framkvæmd af dýralækni. Við vor-
geldingu verður lömbunum minna
um aðgerðina og minni hætta er á
sýkingum. Samkvæmt reglum um
kjötmat þarf gelding að hafa átt sér
stað hið minnsta sex vikum fyrir
slátrun.
Umhverfistengd gæða-
stýring dilkakjöts-
framleiöslunnar
A síðustu árum hefur umræða um
hreinleika og gæði framleiðslunnar
orðið sífellt háværari með tilvísun í
hreint land, gott vatn, litla mengun,
lágmarks lyfjanotkun o.s.frv. enda
eru gerðar stöðugt meiri kröfur um
að tekið sé tillit til umhverfisvemd-
ar. Umhverfismál tengjast því gæða-
vottun í æ ríkara mæli, en kerfis-
bundin gæðastýring og trúverðug
vottun eða viðurkenning á fram-
leiðslunni er að ryðja sér til rúms og
þarf, ef vel á að vera, að ná til allra
framleiðslustiga. Hér á landi höfum
við alla möguleika til að reka öfluga
gæðastýringu og í kjölfarið mögu-
leika til að markaðssetja dilkakjötið
sem sérstaka vöru sem vottuð er
m.t.t. gæða eftir ákveðnum stöðlum,
ýmist sem vistvæna eða lífræna
framleiðslu. Þetta er nefnt hér sem
valkostur sem vert er að skoða þó að
ekki sé farið nánar út í þessa
framleiðsluferla, því að með slíkri
framleiðslu gætu legið framtíðar-
möguleikar einhverra búa í landinu.
Meðferð og aðbúnaður
sláturlamba
Mikilvægt er að meðferð slátur-
lamba sé rétt. Því miður kemur
stundum fyrir að skrokkamir séu
verðfelldir vegna marbletta sem
rekja má til glannaskapar og lélegs
skipulags og frágangs við fjárrag,
flutninga og í sláturhúsi. Algengt
dæmi þar um er mar á herðakambi
vegna þess að ekki er lokað fyrir bil
milli jötustokks og jötubands í fjár-
húsi.
Gott hreinlæti er jafnframt mikil-
vægt en sláturhúsum er heimilt að
neita að taka fé til slátrunar sé það
svo skítugt að talin séu vandkvæði á
því að slátra því án þess að menga
kjötið óhreinindum. Þurr, rúmgóð
og vel loftræst hús og flutningatæki
eru forsenda fyrir góðu hreinlæti
auk þess sem slíkar aðstæður, sam-
fara hæglátri umgengni við gripina
minnkar, streituáhrif í kjötinu og
eykur því gæði þess.
Fjárrag
Gott skipulag við fjárrag skilar sér
alltaf í dýrmætum tíma auk þess sem
það skilar möguleikum á markviss-
ari meðhöndlun fjárins. Því miður
sést of oft að bændur eru að hrófla
upp og klastra saman misgóðri að-
stöðu á hveiju ári, í stað þess að
koma upp almennilegu kerfi til
sundurdráttar eftir því sem aðstæður
leyfa í eitt skipti fyrir öll. Vel mætti
hugsa sér lausar grindur í heppileg-
um einingum til að raða upp og
tengja saman svo sem hagkvæmast
og fljótlegast þætti bæði utan dyra
og inni. Vissulega eru aðstæður mis-
jafnar en margar af nýrri gerðum
fjárhúsa bjóða upp á möguleika til
að viðhafa gott skipulag á fjárragi.
Agæt grein um hagræðingu við fjár-
rag eftir Magnús Sigsteinsson er í
Handbók bænda frá 1990 á bls. 215-
222. Það sem þar kemur fram er enn
í fullu gildi og gæti eflaust nýst
mörgum.
28- Freyr 1 1/98