Freyr - 01.01.2000, Blaðsíða 10

ingar, lífrænnar ræktunar, vist-
vænnar ræktunar, fjármálastjómun-
ar o.fl.
Rekstraráætlun
Næsta skref er að gera „Mark-
miðstengda rekstraráætlun". Bú-
hagur 2000 er í smíðum og þess
verður krafist að það forrit verði
notað við áætlanagerðina. Það forrit
er smíðað á gmnni gamla Búhags,
sem allir ráðunautar þekkja. Það er
byggt upp í grundvallaratriðum á
svipuðum hugmyndum þar sem
megin tilgangurinn er að reikna út
greiðsluflæði eftir ámm. Sú nýjung
er í þessu forriti að gera má áætlun
eftir mánuðum ársins. Lánahlutinn
er byggður upp þannig að reiknuð
er út greiðslubyrði lána eftir mán-
uðum ársins. Skuldir bænda hafa
verið að aukast síðustu árin og nú er
svo komið að þær em hærri en árs-
velta búanna að jafnaði. Þetta tákn-
ar það að bæta verður fjármála-
stjóm og bændur verða að gera sér
ljóst hvert stefnir og hversu erfitt
það verður að standa undir þungri
greiðslubyrði.
Velja má um hvort gerð er áætlun
eftir mánuðum eða ámm. Þannig
má t.d. gera áætlun eftir mánuðum
fyrsta árið en síðan einungis fyrir
árið í heild sinni. Það er ekki bund-
ið hvenær gerð er áætlun eftir mán-
uðum og hvenær eftir ámm eða
hvemig því er blandað saman. Þó
gerð hafi verið áætlun eftir ámm
má breyta yfir í áætlun eftir mánuð-
um allt eftir óskum notenda.
í upphafi er skráð hvaða búgrein-
ar em stundaðar á búinu og síðan
er gerð framlegðaráætlun fyrir
hverja búgrein. I fyrstu útgáfu verð-
ur ekki settur upp túnreikningur
heldur er miðað við að í breytileg-
um kostnaði við hverja búgrein sé
kostnaður við heyöflun. A fyrsta
stigi falla því blönduð bú verr að
þessari áætlun að þessu leyti.
Fjárfestingaráætlun getur verið
eftir mánuðum og/eða eftir ámm.
Þegar farið er út í viðamiklar fram-
kvæmdir má reikna með að áætlun
eftir mánuðum auðveldi fjármögn-
un framkvæmda með samningi við
viðkomandi viðskiptabanka.
Sú nýbreytni er einnig tekin upp
að niðurstaða áætlunarinnar er birt
sem hagnaður eða tap fyrir hvert ár.
Reikna þarf laun bæði til fjölskyld-
unnar og aðkeypt laun. Fymingar
em einnig slegnar inn. Uppgjörið
líkist þannig meira uppgjöri á fyrir-
tæki fremur en búrekstri eins og var
í eldri Búhag.
Gmndvallarmunur er á Búhag
2000 að því leyti að hann er ætlaður
bændum ekki síður en ráðunautum.
Forritið mun ganga á flestar tölvur
bænda. Þeir þurfa ekki að hafa nein
sérstök forrit í tölvunni annað en
Windows stýrikerfið eða Glugga-
kerfið eins og það er stundum kall-
að. Þetta er sem sagt Windows forrit.
Samskiptamöguleikar verða auð-
veldari milli bóndans og ráðunautar-
ins og reyndar lánastofnana einnig.
Þannig getur ráðunautur unnið áætl-
un fyrir bónda og sent hana síðan til
hans á tölvutæku formi eða disklingi
og bóndinn á síðan að geta lesið
hana inn í forritið hjá sér og öfugt.
Hver aðili getur þannig haldið áffam
með áætlunina, breytt henni eftir
vild eða lagfært eftir því sem þurfa
þykir og tíminn segir til um.
Val á öðrum þáttum.
Það er ekki nægilegt að setja sér
markmið og gera áætlun. Það þarf
að fylgja henni eftir og ná þeim
árangri, sem að er stefnt. Nota þarf
þau tæki og tól sem til em og reyn-
ast gagnleg. Sú hugmynd er nú uppi
að tengja betur saman þessi tæki,
sem nú em í mótun, eins og áburð-
arforritið NPK, sauðfjárræktarfor-
ritið Fjárvís, nýja kúaforritið sem er
í smíðum og önnur þau forrit en
bændur nota í öðmm búgreinum.
Þannig á að tengja NPK við rekstr-
aráætlun hvað varðar áburðamotk-
un fyrst og fremst og kjamfóður-
kaup koma frá fóðuráætlunarhluta
kúaforritsins. Sama má segja um
afurðamagn að þar þarf að tengja
saman afurðainnleg samkvæmt
afurðabókhaldi og rekstraráætlun.
Valkvæðir þættir verða þannig
margir og til þess að lágmarkskröf-
um sé fullnægt þarf bóndinn að
velja nánar skilgreinda þætti eftir
því sem líður á samningstímann.
Hér kemur einnig inn gæðastjóm-
un, lífræn ræktun, vistvæn ræktun
o.fl. Þessu má því líkja við fjöl-
brautakerfi á þann veg að lág-
markskröfur em þær að velja verð-
ur ákveðinn kjama og síðan önnur
svið eftir því hveijar em óskir og
fyrirætlanir samkvæmt þeim mark-
miðum, sem sett em og takmarkið
er að ná á samningstímanum. Eftir
er að skilgreina þennan þátt nánar.
Það á ekki að gleypa bitann í einu
lagi heldur bita fyrir bita.
Lokaorð
Á næstu ámm verður lögð mikil
áhersla á rekstrarleiðbeiningar, eink-
um á vegum búnaðarsambandanna.
Fagráð í hagfræði er nú að vinna að
undirbúningi þessa þáttar. Hluti að
þeim pakka er gæðastýring í
landbúnaði. Það verður undirbúið í
samvinnu við aðra aðila, sem vinna
meira á því sviði. Stefnt er að því að
tengja saman rekstrar-, áburðar- og
fóðuráætlanir og ná þannig
markvissari stjómun. Það er hluti af
þeirri gæðastýringu, sem nú er verið
að hleypa af stokkunum. Á næsta ári
verður þó megin áhersla lögð á
rekstrargreiningu og í framhaldi af
því markmiðssetningu, sem leiða
skal til hagkvæmari rekstrar,
byggðri á áætlanagerð. Vissulega er
það draumur eða framtíðarmarkmið
að tengja þessi forrit saman með
bestunarpakka til þess að hámarka
hagnað eða lágmarka kostnað. Enda
er það mjög í tísku þessa dagana.
Með þessu er stefnt að markviss-
ari ráðgjöf til bænda og einnig að
gefa þeim meira val í ráðgjöf á
skipulegan hátt og má segja að það
sé í takt við breytta tíma. Lögð
verður áhersla á að bóndinn sé í
þjálfun í notkun þeirra tækja sem
Bændasamtökin hafa og eru að
þróa. Bóndinn á síðan að geta notað
þessi tæki til bústjómunar einn sér
eða með aðstoð ráðunautar allt eftir
því hvað hentar honum.
6 - FREYR 1/2000