Freyr - 01.01.2000, Blaðsíða 32

Afleiðingar ofbeitar á viðkvœmu landi eru þœr sömu um allan heim; hnignun landkosta. A
aðeins nokkrum áratugum urðu óbœtanlegar skemmdir vegna sauðfjárbeitar víða á hálendi
Nýja-Sjálands.
isins á Nýja-Sjálandi en hin er
skógarhögg. I kjölfar mikils sam-
dráttar í útflutningi á lambakjöti og
ull á síðustu árum, ásamt minnk-
andi ríkisafskiptum, er litlu fé varið
til að uppfræða bændur um land-
nýtingu. Stjómvöld vinna að vísu
að gerð áætlana um sjálfbæra land-
nýtingu en erfiðlega gengur að
hrinda þeim í framkvæmd þar sem
viðkomandi stofnanir skortir fjár-
magn. Afleiðingin af þessu and-
varaleysi stjórnvalda á Nýja-
Sjálandi er vistfræðilegt stórslys
sem nú blasir við.
Um vörsluskyldu búfjár gilda
„lög um handsömun búfjár“ (Im-
pounding Act). Allt „laust“ búfé
skal handsamað og lögin fjalla fyrst
og fremst um hvemig að því skuli
staðið.
Ástralía
Aratugurinn sem nú er senn lið-
inn hefur verið helgaður „land-
vernd“ og nefndur „Decade of
Landcare" í Ástralíu. Alrrkisstjóm-
in hefur m.a. varið miklu fjármagni
til fræðslu um nauðsyn gróður-
vemdar og mikilvægi jarðvegs og
veitt aðstoð við skipulag og
framkvæmd verkefna. I kjölfarið
hefur mikil hugarfarsbreyting átt
sér stað meðal áströlsku þjóðarinn-
ar, sem nú er yfírleitt vel meðvituð
um umhverfi sitt og þann skaða
sem ósjálfbær landnýting getur
valdið. 1 tengslum við Landcare-
áætlunina greiða stjómvöld vinnu
sérstakra ráðgjafa (landcare-co-
ordinators), sem aðstoða hópa sjálf-
boðaliða við jarðvegs- og gróður-
vemd. Hópamir fá framlög vegna
útlagðs kostnaðar, en sjálf vinnan er
yfirleitt sjálfboðaliðastarf. Skatta-
lögum var breytt í því skyni að
hvetja fyrirtæki til að leggja fram
aukið fé til landvemdarstarfsins.
í New South Wales (NSW) gilda
sérstök lög um vemdun jarðvegs.
Yfirmanni stofnunarinnar sem með
þau mál fer (eins konar landgræðslu-
stjóra) er þar falið að taka á ofbeit eða
annarri landnýtingu sem leitt getur til
alvarlegs jarðvegsrofs. Samkvæmt
því er vald til að grípa til
beitartakmarkana, s.s. ítölu eða ann-
arra aðgerða, í höndum „landgræðslu-
stjóra“, en ákvörðunum hans þar um
er unnt að skjóta til æðra stjómvalds.
í NSW em einn-
ig í gildi nýleg lög
um vemdun nátt-
úrulegs gróðurs.
Þau tryggja góða
yfirsýn yfir land-
nýtingu og leiðir
til að grípa inn í ef
í óefni stefnir.
Ofbeit og annars
konar ofnýting
getur leitt til hárra
fjársekta. Verið er
að skilgreina betur
hvað telst
ósjálfbær beit svo
að taka megi fyrr á
ofbeitartilvikum.
Nýverið var
hleypt af stokkun-
jarð-
vegsvemdarátaki í
NSW, sem nefnist
Björgum jarðveg-
inum okkar (Save
Our Soils, skammstafað SOS). Það
byggist fyrst og fremst á fjármagni
frá fyrirtækjum, sem nýta sér þann
hvata að við framtal til skatta em
framlög til jarðvegsverndar
frádráttarbær frá tekjum.
Ein helsta leið Ástrala til að
bæta landnýtingu er gerð samn-
inga milli stjómvalda og landnot-
enda. Skilgreint er hvaða skyldur
hvfla á notandanum gagnvart landi
sínu, og að þeim uppfylltum á
hann rétt á ýmiss konar ráðgjöf frá
hinu opinbera um það hvernig
landnýtingunni skuli háttað. Áætl-
anagerð fyrir bújarðir fer mjög
vaxandi, þar sem fléttað er saman
landnýtingu, landgræðslu og
rekstrarþáttum. Bændur gera slík
kort að mestu sjálfir og fá til þess
fræðslu og aðstoð. Slíkt kerfi er
sérstaklega hvetjandi í tengslum
við framleiðsluvottun sem bónd-
inn telur sér hagstæða. Þannig get-
ur vistvæn vottun orðið ein helsta
leiðin til að hvetja landnotendur til
bættrar landnýtingar, en jafnframt
er mikilvægt að almenningúr sé
meðvitaður um mikilvægi slflcrar
vottunar.
28 - FREYR 1/2000