Freyr - 01.01.2000, Blaðsíða 16

HVE-naer
Er heyið þitt dýrara
en kjarnfóður?
Vitrir menn hafa sagt og ritað
að búskapur sé heyskapur.
Það verður ekki efast um þá
staðreynd að fóðrið sé undirstaða
afurða gripanna þó að náttúrulega
skipti umhirða og aðbúnaður þeirra
miklu máli ásamt meðfæddri af-
urðagetu. Fóðrið sem fellur til á ís-
lenskum kúabúum, að mestu leyti
gróffóður (gras), er milliafurð í bú-
skapnum sem erfitt er að verð-
leggja. Verðmæti gróffóðurs tekur
mið af þeim framleiðsluaðstæðum
sem á búinu eru og mótast af þeim
afurðum sem framleiddar eru af
fóðrinu. Það er ljóst að ekki er hægt
að skilgreina fast verð fyrir fóður-
einingu af heyi þar sem fóðurstyrk-
urinn hefur áhrif á verðið. Hvað er
átt við með þessu? Afurðir grips
velta á heildarmagni fóðureininga
sem hann innbyrðir og nýtingu þess
fóðurs til afurðamyndunar. Fóðrun-
arvirði heysins (fóðurstyrkur x át-
geta) er því grunnurinn að afurða-
eftir
Ingvar,
Björnsson, f I

Landbúnaðar- i/
háskólanum
á Hvanneyri
3m
myndun og þar með verðmæti fóð-
ureiningarinnar. Ymislegt bendir til
þess að með auknum orkustyrk
aukist át fóðurs sömu gerðar.
M.ö.o. mjólkurkýr éta meira af
snemmslegnu orkuríku grasi en síð-
slegnu trénuðu grasi. Þetta hljómar
væntanlega kunnuglega í eyrum
kúabænda og sannar, ef rétt er, að
fóðureining í snemmslegnu grasi sé
verðmætari en fóðureining í síð-
slegnu grasi. Þannig verður hvert
kg af þurrefni snemmslegna heys-
ins hlutfallslega verðmætara en því
sem nemur muninum á orkugildi.
Hvað á að hámarka?
Ljóst er að framleiðslumarkmið
og aðstæður skapa ramma um kröf-
umar sem gerðar eru til fóðuröflun-
ar kúabúa. Er krafan sú að gæði
fóðursins séu sem mest, er lögð
meiri áhersla á magn þess eða er
farinn einhver millivegur gæða og
magns? Hvert bú verður að finna þá
leið sem best hentar því. Það fer al-
gjörlega eftir aðstæðum hvort hag-
kvæmast er að stunda hámarksaf-
urðastefnu eða gera minni kröfur
um afurðir með minni tilkostnaði.
Dæmi um þætti sem þessu stjóma
eru samhengi kvótastöðu og fjós-
stærðar, landstærð og landgerð,
kjarnfóðurverð og möguleikar á
heimaræktun kjarnfóðurs (land-
fræðileg staðsetning). En hvemig á
að mæla þessa bestu leið? Það
verður ekki gert öðruvísi en að há-
marka mismun þess kostnaðar sem
til fellur og þeirra tekna sem til
verða við framleiðsluna.
Til þess að hægt sé að hámarka
hagnaðinn þarf að skilja samhengi
kostnaðar og tekna. Við búreikn-
ingagreiningu kemur í ljós að
stærstur hluti af útlögðum kostnaði
á kúabúum fellur til vegna fóður-
öflunar, beint eða óbeint. Það liggur
því beint við að skoða þennan lið
fyrst ef stefnt er að því að ná fram
hagræðingu í búrekstrinum. Hið
fyrsta í slíkri skoðun er að greina
kostnaðinn sem fellur til við öflun
heimafengis fóðurs og deila þeirri
kostnaðartölu síðan á heildarmagn
til þess að finna verð hverrar ein-
ingar t.d. kg þurrefnis eða FEm.
Reiknilíkan
Utreikninga sem þessa er auðvelt
að gera í töflureikni á borð við Exel
1. tafla: Hlutfallsleg skipting kostnaðarliða í líkan- inu.
Útihús Vélar Jarðrœkt Búfé
Breytilegur kostnaður
Rekstrarvömr 25% 75%
Hálffastur kostnaður
Laun og launatengd gjöld 10% 90%
Tryggingar skattar 55% 25% 10% 10%
’ Ymis gjöld 25% 75%
Annar kostnaður 25% 75%
Leigugjöld 50% 50%
Rekstur bifreiða 25% 75%
Reiknaður kostnaður
Vinna fjölskyldu 7% 1% 16% 70%
Flutningur kostnaðar
Útihús 14% 30% 56%
Vélar 90% 10%
12 - FREYR 1/2000