Freyr - 01.01.2000, Síða 12

anleg mengun eða að gengið sé um
of á gróður, jarðveg eða aðrar nátt-
úruauðlindir.
Staðan um
þessar mundir
Eins og áður segir hugsar fólk nú
meira en áður um áhrif sín á lífríkið
og umhverfið allt. Bylting hefur
orðið á síðustu árum í stjómsýslu
og atvinnulífi. Stofnanir, fyrirtæki
og félagasamtök hafa mörg hver
mótað sér umhverfisstefnu sem
unnið er eftir. Við síðustu endur-
skoðun aðalnámsskráa leikskóla,
gmnnskóla og framhaldsskóla var
vægi náttúmfræði og umhverfis-
mála aukið.
Áhrif landbúnaðar
á umhverfið
Stærstu umhverfisáhrifum af
landbúnaði er hægt að skipta gróf-
lega í fimm flokka:
* Breytingar á náttúrlegum vist-
kerfum
* Utskolun tilbúinna áburðarefna
úr jarðvegi (ofauðgun)
* Notkun tilbúinna illgresis- og
skordýraeyða
* Erfðafræðileg vandamál
* Rýmun og mengun vatnsbirgða.
Hér á Islandi er það aðallega
fyrsti flokkurinn, sem við verðum
að beina athyglinni að, þótt við
verðum að sjálfsögðu að halda
vöku okkar gagnvart öllum óæski-
legum afleiðingum sem gjörðir
okkar kunna að hafa.
Gróður og jarðvegsvernd þarf
að vera forgangsverkefni íslensku
þjóðarinnar og þar gegna bændur
stóru hlutverki. Kortlagning jarð-
vegsrofs á íslandi lauk árið 1997.
Nú er í undirbúningi stórt verkefni
um gerð gróðurkorta af hverri jörð
þannig að hægt verði að stjórna
beit út frá landkostum. Þeir sem
bera ábyrgð á verndun lands þurfa
að leggja fram tillögur sínar um
landnot og aðgerðir. Mikið þróun-
arstarf er t.d. óunnið í sambandi
við nýtingu búfjáráburðar á ógróið
land. Þróunin verður líklega sú að
landeigendur verða í auknum
mæli ábyrgir fyrir landnytjum og
eftirlitið færist í hendur sveitar-
stjórna.
Forsendur fyrir sjálfbærri þróun
í landbúnaði er umhverfisvitund
bænda. Gæðastjórnun, t.d. vott-
unarkerfi, er öflugt hjálpartæki.
Ytri aðstæður eru að mörgu leyti
góðar á Islandi. Við erum fámenn
þjóð í stóm landi og hér er tiltölu-
lega lítil mengun. Vel upplýstir
bændur og endurmenntun eru líka
lykilorð.
Bændur og leiðbeinendur þeirra
verða að geta tileinkað sér nýjustu
gögn og upplýsingar jafnóðum og
þær berast.
Námskeið um vistvænan land-
búnað er væntanlegt hjá endur-
menntunardeildinni á Hvanneyri
næsta vor og hvet ég bændur til að
sækja það.
Af framansögðu má sjá að öll rök
hníga að því að við bændur tökum
aukinni umhverfísvitund samborg-
ara okkar fagnandi. Enda hafa flest-
ir bændur tekið við sér og fylgjast
af áhuga með þessum málaflokki.
Það er mikilvægt að gera sér grein
fyrir því að það er ekkert að óttast.
Fyrsta skrefíð er að skilja hvað er
að gerast, afla sér þekkingar. Án
þekkingar geta bændur ekki, frekar
en aðrar stéttir, áttað sig á mikil-
vægi umhverfismála. Án þekkingar
verða menn fómarlömb ýkjusagna
og dómsdagsspádóma eða láta
skeika að sköpuðu.
Eftir 5 - 10 ár verða langflest bú
á Islandi komin með vistvæna vott-
un. Það að vera leiðandi í umhverf-
isumræðunni í landbúnaðarmálum
gerir okkur kleift að velja leiðina.
Ragnhildur Sigurðardóttir er
bóndakona á Alftavatni í Staðar-
sveit. Hún lauk suðuramerísku
stúdentsprófi frá Centro Education-
al Boliviano Argentino í Bólivíu
1989 og stúdentsprófi frá Fjöl-
brautaskóla Suðurlands um jólin
1992. Árið 1998 útskrifaðist hún
Cand. agric í umhverfisfrœði frá
Landbúnaðarháskólanum í Noregi.
Ragnhildur kennir við Landbúnað-
arháskólann á Hvanneyri og vinnur
heima á eigin umhverfisstofu.

Verðfall á timbri
Óveðrið um sl. jól í Mið-Evrópu
og Frakklandi leiddi til mikils
skaða á tijám. í kjölfarið hefur
verð á timbri snarlækkað. Áætlað
er að einungis í Þýskalandi hafi 8-
10 milljónir rúmmetra af timbri
fallið til við vinnsu á brotnum og
föllnum tijám, sem er jafnmikið og
ársframleiðsla á timbri í Noregi.
(Bondebladet nr. 2/2000).
Harðar aðgerðir
gegn erfðabreyttum
sojaafbrigðum
Yfirvöld í Rio Grande de Sul,
héraði í Brasilíu, em með áætlan-
ir í gangi um að beita sömu að-
ferðum gegn ræktun á erfða-
breyttum afbrigðum af sojajurt-
inni og gegn jurtum til eiturlyfja-
framleiðslu. Þriðjungur af soja-
ræktun í Brasilíu fer fram með
þessu afbrigði í áðumefndu hér-
aði og um 8% af heildarflatarmáli
sojabaunaakra í Brasilíu. Stefnt
er að því að útrýma ræktun á
erfðabreyttum sojabaunum úr
landinu og er bændum boðið lán
með lágum vöxtum ef þeir fallast
á að plægja akrana upp og sá aft-
ur óerfðabreyttum afbrigðum.
Við segjum bændum að það sé
betra fyrir þá að tapa útsæðinu en
að tapa allri uppskemnni, segir
landbúnaðarráðherrann í Rio
Grande de Sul, Jose Hermento
Hoffmann.
(Bondeblade nr. 2/2000).
8 - FREYR 1/2000