Freyr - 01.01.2000, Blaðsíða 18

og um daginn barst undirrituðum
slíkt líkan frá norsku búreikninga-
stofunni (NILF). Með hliðsjón af
norska líkaninu varð til líkan sem
sett er upp á sambærilegan hátt og
uppgjör rekstrarreiknings í búreikn-
ingum frá Hagþjónustu landbúnað-
arins. í líkaninu er kostnaður sem
fellur til á búinu greindur og honum
deilt á sk. kostnaðarstaði. Hægt er
að skipta kostnaðarstöðum enn
frekar niður, t.d. búfé í kýr, svín,
sauðfé, hross o.s.frv. og jarðrækt í
skógrækt, heyöflun, komrækt, upp-
græðslu o.fl. í þessu líkani eru
kostnaðarstaðirnir fjórir, tveir
óbeinir, vélar og útihús og tveir
beinir búfé og jarðrækt. Kostnaður
Dráttarvélin
mikilvægasta
uppfinning
aldarinnar
í landbúnaði
Danska búnaðarblaðið Lands-
bladet kannaði meðal lesenda
sinna hvaða uppfinningu ald-
arinnar í landbúnaði þeir teldu
mikilvægasta.
Um 45% þeirra töldu dráttar-
vélina mikilvægasta og þá sér-
staklega þá nýjung sem þríteng-
ið var þegar grái Fergusoninn
kom á markaðinn um miðja
öldina.
í öðru sæti, langt á eftir, með
11%, kom rafmagnið og í þriðja
sæti varð tölvan og fast á eftir
henni kom mjaltavélin. Af þeim
sem settu mjaltavélin í efsta
sæti voru 75% konur.
Aðrar framfarir sem breytt
hafa lífi bænda voru, að áliti
danskra bænda, m.a. rennandi
vatn í húsum, gúmmíhjólbarð-
inn, þvottavélin, skurðþreski-
vélin, lyftitæki fram á dráttar-
vélar og jurtavamarefni.
sem staðsettur er á óbeinum kostn-
aðarstöðum er síðan færður á beina
kostnaðarstaði, búfé og jarðrækt,
við uppgjör. Hér er fyrst og fremst
um að ræða kynningu á þessari
framsetningu og skipting kostnað-
arliða er umdeilanleg. Einstakir
bændur geta síðan sett inn í líkanið
samkvæmt niðurstöðum síns upp-
gjörs.
Forsendur líkansins
Hlutfallsleg skipting kostnaðar-
liða er samkvæmt 1. töflu. Skipt-
ingin er að hluta byggð á norskum
tölum og að hluta á tölum úr
uppgjöri búreikninga.
* Fjármagnskostnaði er skipt í
sömu hlutföllum og föstum
kostnaði, til einföldunar.
* Gert er ráð fyrir því að tímakaup
fjölskyldu sé að jafnaði 500 kr.
* Ekki er tekið tillit til landleigu
eða ávöxtunarkröfu á eigin fjár-
magni sem liggur í fjárfestingu
vegna ræktunar. Full ástæða
væri þó til þess að taka þessa
þætti inn í dæmið.
* 14% af kostnði við útihús fellur
til vegna véla, 30% vegna jarð-
ræktar og 56% vegna búfjár.
* 90% af kostnaði við vélar er
vegna jarðræktar og 10% vegna
búfjár.
* Meðalbú samkvæmt búreikning-
um hefur 26 mjólkurkýr og legg-
ur inn 99.249 lítra af mjólk ár-
lega. Stærð túna á meðalbúinu er
44 ha og vinnuþörfm samsvarar
24,5 mánaðarverkum.
Hvað kostar fóðrið?
Ef meðalkúabú samkvæmt bú-
reikningum 1998 er sett inn í líkan-
ið kemur í ljós að heildarkostnaður
sem til fellur vegna jarðræktar er
2.891.770 kr (sjá 2. töflu). Þar af er
kostnaður vegna véla 1.610.965 kr.
sem að stærstum hluta er fastur
kostnaður og fjármagnskostnaður.
Hvað kostar þá fóðureiningin í
heyi á meðal búreikningakúabúi?
Til einföldunar gerum við ráð fyrir
því að allir 44 hektaramir séu tún
og veltum ekki fyrir okkur græn-
fóður- eða komökrum. Samkvæmt
forsendum Hagþjónustu landbún-
aðarins er nýtanleg meðaluppskera
túna áætluð um 3850 kg af þurrefni
á ha. Þar af er áætlað að 3400 kg af
þurrefni séu nýtt til heyskapar. Til
nálgunar gefum við okkur að 90%
af kostnaði við jarðræktina séu
vegna heyskapar en 10% vegna
beitar. Kostnaður við hvert kg af
þurrefni verður samkvæmt því
17,40 kr. Ef við gefum okkur að
heyið sé gott viðmiðunarhey er
meðal orkustyrkur þess um 0,8
FEm í kg þurrefnis. Kostnaður við
hverja fóðureiningu verður því
21,80 kr. Þessar tölur em mjög
athyglisverðar í því ljósi að kúa-
bóndi getur rölt niður á hafnar-
bakka og keypt fóðureiningu í
byggi fyrir innan við 20 kr. eða
ræktað það á eigin jörð, hugsanlega
fyrir enn lægra verð.
Verð og gæði
Fastur kostnaður og fjármagns-
kostnaður vegna véla er óháður
magni og gæðum fóðursins og að
miklu leyti óháður notkun vélanna.
Þetta er verðugt umhugsunarefni.
Breytilegur kostnaður, sem einnig
er nokkuð hár, er að langmestu leyti
vegna áburðarkaupa. Athyglisvert
er að velta fyrir sé samhengi áburð-
amotkunar og gæða/magns. Aburð-
amotkunin hefur vissulega áhrif á
magn og gæði uppskeru að ein-
hveiju leyti en með einföldun má
þó færa rök fyrir því að áburðar-
kostnaður sé að mestu leyti fall af
hektarafjölda. Að þessu tvennu
gefnu er mjög fróðlegt að velta fyr-
ir sér samspili kostnaðar og gæða
við heyöflun. Lang stærstur hluti
þess kostnaðar sem fellur til vegna
gróffóðuröflunar er algjörlega
óháður gæðum þess og stór hluti
kostnaðarins er óháður flatarmáli
ræktaðs lands. Hvað kosta þá gæð-
in? Kosta þau nokkuð? Þessar
spumingar verður að skoða í sam-
hengi við spuminguna: Hvers virði
em gæðin? Um það mál verður
ekki fjallað að sinni en eflaust síðar.
14 - FREYR 1/2000