Freyr - 01.01.2000, Blaðsíða 13

HVE-nær
Hvert stefnir
í íslenskri sauðfjárrækt?
s
árunum 1970 til 1980 var
mikil gróska í íslenskri
sauðfjárrækt. Búin stækk-
uðu, sauðfé í landinu fjölgaði,
neysla kindakjöts var mikil og af-
koma sauðfjárbænda var þokkaleg
og á stundum góð. Um 1980 urðu
erfiðleikar í útflutningi sauðfjáraf-
urða sem leiddu til umræðu um tak-
markanir á framleiðslu kindakjöts í
landinu. Sú umræða var reyndar
komin til sögunnar á áttunda ára-
tugnum en fékk fyrst þann þunga
sem leiddi til þess að settur var á
kvóti (búmark, fullvirðisréttur,
greiðslumark og nú bein-
greiðsluréttur) á níunda ártugnum.
Með kvótanum var ætlunin að ná
tveimur megin markmiðum:
1. Að ná tökum á framleiðslunni.
2. Að skipta magninu milli fram-
leiðenda á réttlátan hátt!
Fyrra markmiðið náðist en lang-
flestir eru sammála um að réttlæt-
inu hafi ekki verið fullnægt, enda
erfitt að setja upp kerfi sem gerir
hvort tveggja að stýra framleiðsl-
unni og fullnægja réttlætinu.
Eitt af því, sem talsmenn kvóta-
setningar töldu því til ágætis, var að
hægt væri að stýra framleiðslunni
til svæða sem vel væru fallin til
sauðfjárræktar, s. s. Strandasýslu
og Vestfjarða, Þistilfjarðar, Bakka-
fjarðar, Vopnafjarðar og fleiri
svæða, þar sem bændur lifa nær
eingöngu á sauðfjárrækt. Segja má
að vegna kvótakerfisins hafi þessi
svæði, þar sem afkoman byggðist
nær eingöngu á sauðfjárrækt, orðið
verr úti en önnur sem minna eiga
undir þessari búgrein. Þetta skýrist
af þeim svæðakvóta, sem í gildi var
á fyrstu árum kvótans, sem leiddi til
eftir Svein Hallgrímsson, kennara við Landbúnaðar- háskólann á Hvanneyri

meiri niðurskurðar á svæðum, þar
sem erfiðara var um aðra vinnu og
fáir hættu sauðfjárbúskap, m. a. af
þeim sökum.
Vakin skal athygli á að fjöldi fjár
fór úr 896 þús. haustið 1978 í tæp-
lega 500 þúsund sl. vetur. Hér er
því um mikla blóðtöku að ræða fyr-
ir sauðfjárrækt á Islandi.
Hvað hefur gerst
undanfarin ár?
Sé litið á það sem jákvætt hefur
gerst að undanfömu má helst nefna
eftirfarandi atriði:
1. Ómskoðun og afkvæmarann-
sóknir. Ný tækni hefur verið
tekin upp við afkvæmarannsókn-
ir, ómskoðunin. Hún gefur mun
meiri möguleika en gamla að-
ferðin við að skoða kjötið í slát-
urhúsi, enda þótt hún væri góð á
sínum tíma og hafi verið notuð
með ágætum árangri í meira en
30 ár.
2. Slátmn utan hefðbundins slátur-
tíma. Neytendur eiga nú kost á
fersku kjöti í lengri tíma en áður.
Hluti neytenda er mjög jákvæður
varðandi þessa breytingu þó að
stærsti hlutinn sé enn að kaupa
fryst dilkakjöt. Ég lít svo á að
bændur á öllu landinu eigi að
taka þátt í slátmn utan hefðbund-
ins sláturtíma þó að sum svæði
henti betur en önnur. Jafnframt
þurfa bændur á svæðum þar sem
ekki hefur verið framboð af
fersku dilkakjöti að huga að því
hvort áhugi neytenda þar sé fyrir
því.
3. Lífrænt dilkakjöt. Framleiðsla
er hafin á lífrænu dilkakjöti og
sala þess á erlendan markað gef-
ur hærra verð. Svo virðist sem
íslenskir neytendur hafi tiltölu-
lega lítinn áhuga lífrænt ræktuðu
kjöti. Það kann að breytast á
næstu ámm en afstaða íslenskra
neytenda virðist byggjast á því
að þeir treysta gæðum dilka-
kjötsins.
4. Gjafagrindur. Veigamesta breyt-
ingin varðandi hirðingu, sem
orðið hefur á undanfömum ár-
um, er tilkoma gjafagrindanna.
Gjafagrindumar gefa bóndanum,
og fjölskyldu hans, kleift að
gegna um 800 til 1100 fjár án
þess að það leiði til of mikils
vinnuálags, að minnsta kosti að
vetri. Vissulega verður of mikið
vinnuálag á vorin og haustin en
við því á að vera hægt að bregð-
ast með aðkeyptu vinnuafli.
Rætt hefur verið um að gera alla
framleiðsluna á ákveðnum svæðum
vistvæna. Sumir hafa jafnvel geng-
ið svo langt að segja að gera ætti
alla dilkakjötsframleiðslu á íslandi
vistvæna enda sé hún það miðað
við iðnvædda búfjárframleiðslu og
það sem fram hefur komið í fréttum
að undanfömu (t. d. í Belgíu og í
Frakklandi). Þessi hugsun hljómar
vel í mínum eyrum.
Ekkert ofannefndra atriða hefur
gefið bóndanum neitt beint í budd-
una nema hugsanlega slátmn utan
FREYR 1/2000- 9