Freyr - 01.01.2000, Blaðsíða 31

Landgrœðslustarf
í öðrum löndum
Jarðvegsrof og önnur hnignun
landkosta er einhver alvarleg-
asti vandi sem steðjar að mann-
kyninu. Talið er að um 15 milljarð-
ar tonna af jarðvegi glatist á ári
hverju í heiminum vegna rangrar
landnýtingar. Víðast hvar í Evrópu
er akuryrkja helsta orsök jarðvegs-
hnignunar. Um 70% jarðvegseyð-
ingar í heiminum á sér hins vegar
stað í beitilöndum. Að því er varðar
landgræðslumál eiga Islendingar
einkum samleið með Bandaríkjun-
um, Ástralíu og Nýja-Sjálandi.
Mikinn lærdóm má draga af jarð-
vegsverndarstarfi annarra landa.
Ein helsta lexían er að hvers konar
hvatning verkar best, en ríkisforsjá,
boð og bönn, illa. Þrátt fyrir það er
þörf á öflugum aðhaldsúrræðum ef
út af ber. Beinar framkvæmdir á
vegum vemdunarstofnana fara sí-
minnkandi, en áhersla þess í stað
lögð á að hvetja bændur og almenn-
ing til dáða í vemdun og landbót-
um. Reynt er að hafa bilið milli
„grasrótar“ og stofnana sem styst.
Starf verndunarstofnana hefur
verið að breytast úr því að leggja
megináherslu á vemdun gróðurs og
jarðvegs í alhliða vemdun og stjóm
vistkerfa eða náttúruauðlinda. Jafn-
framt er lögð mikil áhersla á að
vemda og bæta land til fæðufram-
leiðslu.
Fjölþætt markmið sjálfbærrar
landnýtingar em nú gmnnur stefnu-
mótunar og laga hjá helstu saman-
burðarlöndum okkar. Bændur og
aðrir landnotendur em taldir mikil-
vægustu markhópamir og stjóm á
landnýtingu mikilverðasta „land-
græðslutækið“. Mikil áhersla er
lögð á „landlæsi“ og siðferði land-
nýtingar á grunni rannsókna,
fræðslu, ráðgjafar og hvatningar.
Vaxandi áhersla er á ábyrgð land-
notenda á búfé og landnýtingu.
eftir
Andrés
Arnalds,
fagmálastjóra,
og
Ketil
Sigurjónsson,
lögfræðing
hjá Land-
græðsiu ríksins
Bandaríkin
Árið 1933 var komið á fót í
Bandaríkjunum stofnun sem nefnd
var „Jarðvegseyðingarþjónustan",
Erosion Service, til að takast á við
geigvænlegar afleiðingar rányrkju
lands á þurrka- og krepputímum.
Fljótt kom í ljós að skipulag sem fól
ekki í sér fyrirbyggjandi aðgerðir
var gagnslítið og árið eftir var
stofnuninni breytt í „Jarðvegs-
verndarþjónustuna“, Soil Con-
servation Service, sem hefur um-
sjón með verndun alls lands í
einkaeign í Bandaríkjunum. Þessi
stofnun, sem nú heitir Natural Re-
sources Conservation Service, varð
síðan fyrirmynd skipulegs jarð-
vegsverndarstarfs víðast hvar í
heiminum. I Bandaríkjunum hefur
jarðvegsvemdarstarfið mjög tekið
mið af því að gera landnotendur
meðvitaða um þær skyldur sem á
þeim hvfla, þ.e. að þeir líti á sig
sem vörslumenn landsins. Hvað
áhrifaríkust er sú leið sem farin var
í bandaríska búvömsamningnum,
Farm Bill, þar sem opinber fjár-
framlög til bænda vegna búvöm-
framleiðslu em háð ýmsum skilyrð-
um, m.a. um að framleiðsluferlið
valdi ekki rýmun á gæðum jarð-
vegs.
Nýja-Sjáland
Sauðfjárbúskapur er önnur
tveggja helstu stoða efnahagskerf-
„Þrúgur reiðinnar". Vorið 1934 reiffjögurra daga stormur 300 milljón tonn
af jarðvegi úr ökrum í miðvesturríkjum Bandaríkjanna. Stormarnir he'ldu
áfram. Ofviðkvœmt land hafði verði brotið til rœktunar.
FREYR 1/2000 - 27