Freyr - 01.11.2001, Blaðsíða 6

Málverk af býlinu Kópavogi fyrir 1940. Málverkið er eftir Trausta Eyjólfsson á
Hvanneyri.
sem varð til þess að fosfórinn nýtt-
ist ekki þó að efnagreiningar sýndu
að mikill fosfór væri í jarðvegin-
um. Niðurstaðan varð því sú eftir
margar tilraunir að á Faxaflóaund-
irlendinu, a.m.k., þurfi að bera á
allvænan skammt af fosfór í upp-
hafi á nýræktir á mýrlendi.
Aðrar tilraunir?
Síðan fóru í gang alls konar til-
raunir, svo sem með jarðvinnslu,
kölkun, búfjáráburð, nýtingu engja,
grös og grænfóður, beit, sláttutíma,
eiturefni á plöntur o.fl. sem lesa má
um í tilraunaskýrslum og greinum á
40 ára tímabili.
En nú hafa aðrir tekið við og það
verður aldrei hörgull á tilrauna-
verkefnum. Kennsla í jarðrækt,
eins og öðrum greinum búfræði, er
í eðli sinu þannig að hún nær ekki
tilgangi sínum nema hún styðjist
við rannsóknir. Það er æskilegt að
kennsla og rannsóknir haldist hönd
í hönd.
Nýlega var haldið upp á 100 ára
afmæli skipulagðra jarðræktartil-
rauna hér á landi sem hófúst með
stofnun Gróðrarstöðvarinnar í
Reykjavík árið 1901. Síðan hefur
mikið verið gert af slíkum tilraun-
um í öllum landshlutum, þó að þær
séu reyndar með minnsta móti núna
og takmarkist helst við Tilrauna-
stöðina á Korpu, Möðruvelli og
Hvanneyri. Það er eðli þessarar
starfsemi að enginn veit um árang-
urinn fyrir fram og lítil svörun get-
ur gefíð jafn verðmætar upplýsing-
ar og mikil svörun, t.d. gagnvart
áburði. Reynt er að kynna niður-
stöðumar jafnóðum svo að ráðu-
nautar og bændur geti notað þær,
jafnvel áður en endanlegar skýrslur
eru gefnar út. Þetta veldur því að
oft vil það týnast hvemig þekkingin
varð til í raun og vem. Hún er held-
ur ekki orðin almannaeign fyrr en
hinn almenni bóndi hefur tekið
hana í notkun og sannfærst um
notagildi hennar.
Þó að unnt sé að styðjast við er-
lendar rannsóknir er margt svo sér-
stakt við náttúmfar á íslandi að það
verður ekki komist hjá því að reka
virka rannsóknastarfsemi. í fyrsta
lagi er það veðurfarið sem einkenn-
ist af miklum óstöðugleika. Margar
tegundir nytjajurta og yrki þeirra
þola ekki umhleypinga og hláku-
blota hér á landi. í öðm lagi er jarð-
vegur hér mjög sérstakur, m.a.
vegna þess að landið er eldfjalla-
land, en það hefúr mikil áhrif á
gerð jarðvegsins. I þriðja lagi
brotna lífræn efni hér mjög hægt
niður vegna þess hve hiti er lágur
og jarðvegur víða blautur. Þá geta
menn átt yfir höfði sér kal á gróðri,
oftast vegna svellalaga. íslenskt
búfé er líka sérstakt og ber þess
merki að hafa lifað af harðinda-
tíma.
En svo ferð þú að gefa þig meira
að tilraunum með matjurtir.
Já, árið 1956 var plantað skjól-
belti kringum reit, sem stendur
sunnan við núverandi heimreið að
Hvanneyrarstað. Hann er um hálfur
hektari að stærð og þar hóf ég til-
raunir með heimilisgarðrækt árið
1977, bæði útiræktun, með og án
gróðurhlífa, og í plastgróðurhús-
um. Ríkharð Brynjólfsson kom um
það leyti til starfa á Hvanneyri og
tók strax við umsjón með öllum
fóðurræktunartilraunum skólans.
í matjurtatilraununum var m.a.
reynd ræktun á margs konar káli,
kartöflum, gulrófum, gulrótum,
jarðarberjum o.s.frv. Dæmi um
jurtir sem tókst ágætlega að rækta í
óupphituðu plastgróðurhúsi eru
asíur og ýmsar kryddjurtir. Mig
langar að nefna matjurt, sem bæði
er hægt að rækta úti eða undir gróð-
urhlífum, en almenningur hefur
ekki nýtt sér að ráði, en það er blað-
kál sem er salatjurt og afar fljót-
sprottið. Tilgangurinn með þessum
tilraunum var aðallega að styrkja
heimilisgarðrækt í landinu, ekki
síst í sveitum.
Þú hefur nokkrum sinnum farið í
námsferðir til útlanda?
Já, og ég tel það mjög nauðsyn-
legt í störfum eins og ég var í að
hressa upp á kunnáttuna annað
slagið, t.d. með dvöl í útlöndum.
Ég var í Bretlandi, Noregi og Hol-
landi, u.þ.b. hálft ár á hverju landi.
Var eitthvað sem stóð sérlega
upp úr í þessum námsferðum ?
Árið 1976 fór ég á 13 vikna nám-
skeið í Wageningen í Hollandi í
kartöflurækt. Kennslan var sérlega
góð, en stjómandi námskeiðsins
hét H.R Beukema. Við vorum 26
sem lærðum þama kartöflurækt af
25 þjóðemum, þar af vomm við að-
eins þrjú frá Evrópu. Til að komast
á námskeiðið urðu menn að hafa
unnið við rannsóknir, kennslu eða
6 - pR€VR 11/2001