Freyr - 01.11.2001, Blaðsíða 14

Búsvæðagerð
fyrir laxaseiði
Inngangur
Miklu hefiir verið til kostað á
undanfömum árum til að fjölga laxi
sem gengur i íslenskar veiðiár enda
miklir hagsmunir í húfi. Margt hef-
ur áunnist en einnig hefur orðið
skaði sem langan tíma getur tekið
að bæta svo sem vegna stofna-
blöndunar. Miklu skiptir að gleyma
ekki náttúrulegum laxastofnum
ánna og hvemig hægt sé að hlúa
sem best að þeim. Varast þarf að of-
nýta stofnana þegar göngur era litl-
ar eða að raska búsvæðum laxa-
seiða. Ein leið til að styrkja náttúm-
lega framleiðslu ánna er að útbúa
ný búsvæði fyrir seiði til viðbótar
þeim sem fyrir em eða í stað ann-
arra sem hafa tapast.
Hvers vegna búsvæðagerð?
Viða em mjög ákjósanleg upp-
eldisskilyrði fyrir laxaseiði þar sem
fara saman heppilegur vatnshiti og
jafnt og gott rennsli um stöðugan
árbotn. Það er vandamál i mörgum
laxveiðiám hve þær em víða skjól-
litlar. Eftir því sem laxaseiði era
eldri og stærri þurfa þau betra skjól.
Breiða afstórgrýti i Húseyjarkvísl.
eftir
Bjarna
Jónsson,
Norðurlands-
deild Veiði-
málastofnunar,
Hólum
Því er það að á stómm svæðum em
mjög takmörkuð skilyrði fyrir eldri
laxaseiði þrátt fyrir að mikið kom-
ist upp af ungum laxaseiðum. Vís-
bendingu um þetta má oft sjá i
seiðarannsóknum þar sem mikið
veiðist gjaman af nýklöktum laxa-
seiðum sem eru svo horfin að
mestu árin á eftir. Sum seiðin leita
á staði sem bjóða þeim betri bú-
svæði en líklegt er að stór hluti
þeirra farist. Á þessum stöðum em
því mjög fá laxaseiði sem ná nokk-
um tíma sjóþroska. Það er því síður
lausn að sleppa smáseiðum á þessa
kafla. Besta fiskræktaraðgerðin á
þessum stöðum er að bæta búsvæði
fyrir laxaseiði. Þetta má gera með
því að útbúa grjótgarða eða grjót-
hleðslur í ánum sem fóstrað geta
laxaseiði.
(Ljósm. Bjarni Jónsson).
Búsvæðagerð
Heppilegir staðir til búsvæða-
gerðar em þar sem halli er nægjan-
legur til þess að tryggja gott rennsfí
í gegnum búsvæðin og minnka
hættu á að framburður safnist í þau.
Það er einnig ákjósanlegt að sam-
eina að einhverju leyti búsvæða-
gerð og vamir gegn landbroti. Þeg-
ar útbúnir em grjótgarðar þarf að
gæta þess að gera þá þannig úr
garði að áin nái ekki að brjóta sér
leið fram hjá þeim með landi.
Garðamir þurfa að vera litt áber-
andi og vera sem minnst fyrirstaða
þannig að straumstefna breytist
ekki eða það hækki umtalsvert í
ánni á kafla. Það er algengt viðmið
að garðamir nái ekki lengra út í
ámar en sem nemur þriðjungi ár-
breiddar. Hæfileg íjarlægð þarf að
vera á milli þeirra þannig að þeir
hafi ekki veraleg áhrif hver á annan
en bakkalengd má samt nýta vel.
Önnur leið í búsvæðagerð er að
útbúa svokallaða grjótodda. Grjót-
oddamir em stakar hleðslur þriggja
eða fleiri steina sem mjókka móti
straumi og kljúfa hann á völdum
stöðum í ánum. Einnig getur verið
hentugt að blanda saman grjótgörð-
um og grjótoddum á sama svæði.
Helsta hættan sem fylgir gerð
grjótgarða eða grjótodda er að þeir
skolist til, grafist niður eða fyllist af
framburði þannig að ekki verði
nægjanlegt rennsli í gegnum þá
með þeim afleiðingum að lífríki í
þeim nái ekki að dafna. Á það bæði
við um laxaseiði og þær lífvemr
sem þau lifa á. Nýju búsvæðin
þurfa því að vera úr nægjanlega
stóm grjóti til þess að skolast ekki
burtu en samt ekki of stóm því að
rennsli um það verður ekki eins
gott. Mjög stórir steinar einir sér
henta betur til veiðistaðagerðar.
Best er að gera grjótgarða úr hnull-
14 - PR€VR 11/2001