Freyr - 01.06.2003, Page 18

berrar þjónustu á landsbyggðinni
fyrir afkomu kvenna.
I flestum tilvika telja konumar
að um óbreyttan búrekstur verði
að ræða til framtíðar en þriöjung-
ur kvennanna sér fram á að af-
komendur taki við búinu við
starfslok þeirra. Helst eru það lít-
il bú í Vestur-Húnavatnssýslu sem
búast má við að fari í eyði er ábú-
endur hætta búrekstri. Tæplega
þriðjungur kvennanna ætlar sér að
reyna að stækka búið til að bæta
stöðu sína og ekki virðist vera
mikill áhugi á að skipta um bú-
greina eða bæta við aukabúgrein.
Gagnrýni kom fram á grunn-
skólann, en liðlega helmingur
kvenna á Norðurlandi vestra telur
að daglegur skólatími sé of lang-
ur, böm verji of löngum tíma dag-
lega í skólabílnum og að það
skorti sveigjanleika m.t.t. tíma-
bundinna starfa í sveitum. Þessi
svör gefa til kynna að gmnnskól-
inn taki meira mið af aðstæðum
bama í þéttbýli en dreifbýli varð-
andi skipulag og umgjörð.
Meira en helmingur kvenna i
Húnavatnssýslum telur að aðstæð-
ur bama til að afla sér framhalds-
menntunar séu slæmar en aðeins
fjórðungur svarar því til í Skaga-
ijarðarsýslu. Væntanlega spilar
þama inn i að á Sauðárkróki er
framhaldsskóli en enginn fram-
haldsskóli er í Húnavatnssýslum.
Einnig mátti sjá mun á svömm
kvenna eftir bústærð en stærri bú-
in virðast betur í stakk búin til þess
að fjárfesta í menntun bama.
í flestum tilvikum hófú konum-
ar búskap á jörðunum vegna þess
að maki þeirra ólst þar upp, eða í
47% tilvika, en aðeins 17%
kvennanna hafði alist þar upp.
Þama kom glöggt fram að búin
ganga frekar til sona en dætra.
Áhugi á búfé, búskap og því að
búa í sveit réð einnig miklu urn
búsetuval hjá 36% kvennanna.
Algengast er að um fjölskyldu-
bú sé að ræða og að makinn sé
skráður fyrir búrekstrinum. Það
þýðir einfaldlega að í langflestum
tilvikum er staðið í persónulegri
ábyrgð fyrir rekstrinum í staðinn
fyrir þá takmörkuðu ábyrgð sem
einkahlutafélag felur í sér.
Þátttaka kvennanna í félagsmál-
urn landbúnaðarins og sveitar-
stjómarmálum er vægast sagt
mjög lítil. Aðeins 21% kvenn-
anna tekur þátt í félagsstörfum
landbúnaðarins og 38% þeirra
kvenna eru einungis skráðar í fé-
lög sem merkir ekki mikla þátt-
töku af þeirra hálfú. Aðeins 2%
kvennanna sitja í stjómum eða
nefndum og 1% sinnir trúnaðar-
störfúm. Þetta em ekki há hlut-
föll. Konurnar vom sammála um
að það þurfi að bæta þar um betur
en flestar þeirra bera fyrir sig
áhugaleysi.
Niðurlag
Samkvæmt því sem sagt hefúr
verið hér má sjá að félagslegar að-
stæður fólks í dreifbýli em al-
mennt ffekar slæmar en þó ræðst
það af nálægð við stærri þéttbýlis-
kjama. Staða menntamála er verri
í hinum dreifðu byggðum lands-
ins, atvinnulífið einhæfara, sam-
göngur erfiðar og minni möguleik-
ar til menningar- og afþreyingar-
þátttöku. Það sætir því ef til vill
fúrðu að nokkur skuli vilja búa við
slíkar aðstæður. En þó ekki því að
kannski er óeðlilegt að setja lífsað-
stæður fólks, sem kýs að búa í hin-
um dreifðu byggðum landsins, á
sömu mælistiku og þeirra sem
hafa valið búsetu i þéttbýli. Lífs-
gildi þeirra em ekki endilega þau
sömu en hver og einn einstakling-
ur setur sér ákveðin markmið í líf-
inu og leiðin til þess að ná þeim er
ekki endilega sú sama.
Fólk sem velur sér búsetu á
landsbyggðinni og stundar land-
búnaðarstörf velur sér þetta lífs-
form vegna fýrri tengsla sinna við
landbúnaðarsamfélagið eða vegna
brennandi áhuga á starfmu. Sem
betur fer fínnst nógu mörgum
landbúnaðarstörfin það eftirsókn-
arverð að hægt sé að halda uppi
ffamleiðslu á landbúnaðarafurð-
um sem annar innanlandsmarkaði.
Lífstíll eða lífsviðurværi? Ætli
verði ekki að álykta svo að lífstíll-
inn vegi meira.
Heimildaskrá:
Byggðastofnun, 1.994. Breyttar
áherslur í byggðamálum. Reykjavík
október 1994.
Hjalti Jóhannesson, 1999. Inemal
Migration in Iceland 1983-1987. A
study of Regional Differences. York
University, Ontario.
Hjördís Sigursteinsdóttir, 1998.
Staða kvenna í dreifbýli á Norður-
landi vestra. Rannsóknastofnun Há-
skólans á Akureyri, Akureyri.
Ingi Rúnar Eðvarðsson, 1991.
Frá landbúnaðarsamfélagi ti! upp-
lýsingasamfélags. Rannsóknastofnun
Háskólans á Akureyri, Akureyri.
Ingi Rúnar Eðvarðsson, 1998.
Byggðastefna til nýrrar aldar.
Byggðastofnun, Akureyri. Ingi Rúnar
Eðvarðsson o.fl., 2002.
Háskólamenntun og búseta. Tengsl
menntunarstaðar og búsetuvals.
Byggðarannsóknastofnun Islands,
Akureyri. Karl Sigurðsson og Stefán
Ólafsson, 1989.
Búsetuóskir og fólksflutningar.
Húsnæðisstoínun ríkisins, Reykjavík.
Sigurður G. Magnússon, 1993. Al-
þýðumenning á íslandi 1985-1940.
íslensk Þjóðfélagsþróun 1880-1990.
Félagsvísindastofnun og Sagnfræði-
stofnun Háskóla íslands, Reykjavík.
Stefán Ólafsson, 1990.
Lífskjör og lífshættir á Norðurlönd-
um. Iðunn, Reykjavík.
Stefán Ólafsson, 1993. Forsendur
framfara í íslensku atvinnulífi. Fé-
lagsvísindastofnun Háskóla Islands,
Reykjavík. Stefán Ólafsson, 1997.
Búseta á Islandi. Rannsókn á orsök-
um búferlaflutninga. Byggðastofnun.
[ 18 - Freyr 5/2003