Bændablaðið - 09.12.1997, Blaðsíða 4

4
Bændablaðið
Þriðjudagur 9. desember 1997
Bændablaðiðg
Útgefandi: Bændasamtök íslands
Bændahöll við Hagatorg, 127 Reykjavík
Sími 5630300
Fax á aðalskrifstofu BÍ 562 3058
Fax hjá Bændablaðinu 552 3855
Kennitala 631294-2279
Ritstjóri Áskell Þórisson (ábm.)
Beinn sími ritstjóra 563 0375 GSM sími 893 6741
Heimasími ritstjóra 564 1717
Netfang ath@bi.bondi.is
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason
Beinn sími auglýsingastjóra: 563 0303
Blaðstjórn: Sigurgeir Þorgeirsson, Hörður Harðarson,
Þórólfur Sveinsson.
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda
landsins og fjölmargra annarra er tengjast landbúnaði. Alls fara 6.363
eintök (miðað við 1. október 1997) í dreifingu hjá Pósti og sima.
Bændabiaðinu er dreift frítt til þeirra er stunda búskap en
þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu. Árgangurinn kostar
kr. 3200 en sjötugir og eldri greiða kr. 1.600.
Prentun: ísafoldarprentsmiðja ISSN 1025-5621
Ritstjórnargrein
Kjaramál bænda
Byggðin
Framtíðin
Kjaramál bænda hafa verið meira í um-
fjöllun á því ári sem nú er senn á enda, en oft
áður og er það vel. Engan þarf að undra þótt
svo sé. Kjaramálin hljóta í eðli sínu vera efst á
blaði hjá bændum og samtökum þeirra. í
þessu sambandi skal minnt á ályktun
Búnaðarþings á síðasta vetri svo og skrif
fjölmargra, t.d. í Bændablaðinu. í sumum
þessara skrifa hefur gætt óþolimæði í garð
forystu bænda varðandi árangur í
kjarabaráttunni.
Eftir að forysta Bændasamtakanna var
valin, á Búnaðarþingi 1995, höfðu margir
væntingar um góðan árangur hennar. Eitt af
fyrstu verkum hennar var að óska eftir endur-
skoðun þágildandi búvörusamnings í sauðfé, í
samræmi við ályktun Búnaðarþings. Var síðan gerður nýr samningur
fyrir tveimur árum svo sem kunnugt er. Með honum var afstýrt
mikilli niðursveiflu á afkomu sauðfjárbænda sem við blasti að
óbreyttum búvörusamningi. Vissulega hlýtur það að teljast árangur
þótt betur megi ef duga skal. Upplýsingar benda til að afkoma þeirra
hafi batnað á síðasta ári og stefnir í að svo muni einnig verða á þessu
ári þar sem m.a. afurðaverð hefur hækkað og verðskerðingargjöld
lækkað. Þrátt fyrir þetta er afkoma sauðfjárbænda enn alltof slök.
í mjólkurframleiðslunni er gildandi búvörusamningur frá 1992,
til 6 ára. Jafnvægi hefur verið milli framleiðslu og
innanlandsmarkaðar. Afkoma kúabænda hefur hins vegar versnað á
tímabilinu og skuldir þeirra aukist. Á þessu ári hefur mjólkurverð
hækkað og unnt er að gerð nýs búvörusamnings í mjólk. Mikilvægi
er að væntanlegur samningur treysti tekjugrundvöll kúabænda.
Eins og sjá má af framansögðu er unnið í kjaramálum bænda, þótt
árangurinn þyrfti að vera meiri. Þau bágu kjör, sem bændur hafa
búið við á undanfömum ámm, em að miklu leyti til komin vegna bú-
vörusamninga, sem gerðir vom 1991 - 1992, en þeir vom að mestu
byggðir á þeirri stefnu sem fram kom í skýrslu Sjömannanefndar um
framleiðslu sauðfjárafurða og mjólkur. Búvömsamningamir frá
1991 - 1992 dugðu einfaldlega ekki til að bændur héldu fyrri
kjarastöðu.
Tekjuleysi fólks í sveitum er alvarleg ógnun við búsetu í
dreifbýli. að er ekki aðeins að fólksfækkun sé í sveitunum, heldur
einnig í mörgum þéttbýlisstöðum víða um land. Er það meðal annars
vegna minnkandi eftirspumar á þjónustu við landbúnaðinn og
úrvinnslu afurðanna. Mörgum er orðið ljóst að þetta getur ógnað
byggð í heilu hémðunum. Misskipting tekna í þjóðfélaginu er
alvarlegt þjóðarmein, sem vissulega snýr að fleiri stéttum en
bændastéttinni. Ein af meginforsendum fyrir byggð í landinu er
jöfnun lífskjara. í þessu sambandi mál ekki gleyma margvíslegum
félagslegum réttindum. Til þess að unda fólkið vilji taka við þarf að
bæta lífskjörin í landbúnaði.
Fyrir hönd Bændasamtaka íslands þakka ég bændum fyrir sam-
starfið á árinu með ósk um velfamað á nýju ári.
Guðbjartur
Gunnarsson,
stjórnarmaður í
Bœndasamtökum
íslands
Ari Teitsson, formaður
Bændasamtaka íslands
Við ðramót
/
því ári sem senn er á
enda runnið var haldið
upp á 50 ára starf
Búvísindadeildarinnar á
Hvanneyri. Fáum blandast hugur
um að í harðnandi umhverfi
landbúnaðarins og aukinni
samkeppni um búvörumarkað
verður þekking og rekstrarhæfni
jafnt í framleiðslu sem vinnslu
landbúnaðarafurða æ
mikilvægari. Hefðbundinn
íslenskur landbúnaður er ekki
umfangsmeiri en það að ef vel
tekst til ætti að vera
árangursríkast að hafa
eina þekkingarmiðstöð
sem þjónaði
þekkingarþörf
atvinnuvegarins.
Uppbygging slíkrar
miðstöðvar á
Hvanneyri á raunar 50
ára sögu sem vonandi
er hvergi nærri lokið.
Forsenda farsællar
þróunar þar er að
þannig takist til með
öflun og miðlun
þekkingar að
búvísindamenn,
bændur og bændaefni
landsins finni að þau hafi þangað
þekkingu að sækja.
fundi samtaka
norrænna bænda sem
haldinn var í Vasa í
Finnlandi í ágúst sl. kom fram að
norrænu löndin þrjú sem búa við
Eystrasalt hafa þungar áhyggjur
af mengun Eystrasaltsins og loft-
mengun umhverfis Eystrasalt.
Frá löndum Austur Evrópu
streyma áburðarefni og alls konar
iðnaðarúrgangur til sjávar og
jafnframt alls konar óæskileg efni
út í andrúmsloftið. Þessi
efnamengun spyr ekki um
landamæri og því hafa norrænir
bændur ákveðið að bjóða fram
aðstoð sína við bætta
búskaparhætti í þeim Austur
Evrópulöndum sem að Eystrasalti
liggja. Þetta minnir okkur
íslendinga á að þótt norðlæg lega
landsins fjarri öðmm þjóðum hafi
ýmsa erfiðleika í för með sér
fylgir því einnig vöm gegn margs
konar ógnunum.
Engar líkur em þó á að
við komumst hjá
afleiðingum breytinga á
loftslangi jarðar sem æ fleiri hafa
áhygjur af. Bæði landbúnaðurinn
og sjávarútvegurinn em háðir
veðurfari og sjávarstraumum því
tengdum. Allar breytingar
veðurfars raska því jafnvægi sem
lífkeðjan byggir á og munu því
a.m.k. í bráð valda erfiðleikum.
Vera kann að veðurfar
síðasta sumars þ.e.
sein vorkoma, mikill
sumarhiti og óvanaleg úrkoma
einkum sunnanlands sé
vísbending um loftlagsbreytingar.
Bændasamtök allra
Norðurlanda vinna nú
að bættum gæðum og
öryggi sinnar framleiðslu hvert
með sínum hætti. Landbúnaðar-
vömr Norðurlanda hafa lengi
verið taldar góðar en bændum
Norðurlanda verður æ ljósara að í
harðnandi heimi markaðsins er
ekki nóg að tala um gæði. Gæðin
verða að vera skilgreind og því er
nú á öllum Norðurlöndum unnið
að skilgreiningu á hvað telst
góður framleiðsluferill
landbúnaðarvara. Að skilgreina
slíkan framleiðsluferil og vinna
eftir honum verður ekki gert
nema í sátt og samvinnu við
bændur í viðkomandi fram-
leiðslu. Því hefur þessi
skilgreining verið unnin í góðri
samvinnu við grasrótina hjá
pkkar nágrönnum.
Islenskir bændur
verða að geta sýnt
fram á sama öryggi og
okkar nágrannar
varðandi landbúnaðar-
framleiðsluna. Þótt
margt hafi vissulega
verið gert til að
tryggja
framleiðsluferil okkar
landbúnaðarvara væri
þó unnt að skilgreina
hann betur á ýmsum
sviðum og að því
verður að vinna
áfram. Hafa verður þá
í huga að viðunandi
afkoma framleiðandanna er
forsenda þess að unnt sé að fylgja
fyrirfram ákveðnu gæðaferli.
S
liðnu ári hefur orðið
mikil umræða um
erfiða afkomu
kúabænda. Búreikningar sýna að
launagreiðslugeta árið 1996 var
minni en árið áður og þar með sú
lakasta á áratugnum. Við nánari
skoðun sést þá að það eru í raun
hækkandi afskriftir af keyptu
greiðslumarki sem valda
lækkandi launagreiðslugetu
kúabúa. Sé horft fram hjá þeim
lið, sem er um 300 þús kr.á
meðalviðmiðunarbúi
Hagþjónustnnar árið 1996, er
launagreiðslugeta svipuð frá
1992 - 1996, en þá á búi sem
hefur stækkað um rúm 9 %.
Kvótastýring mjólkurfram-
leiðslunnar var upphaflega sett á
til að draga úr óhagkvæmri
umframframleiðslu. Ef sá
kostnaður sem fylgir
aðilaskiptum greiðslumarks
stefnir í að verða meiri en
fyrirsjáanlegur kostnaður við
umframframleiðsluna hlýtur að
þurfa að endurskoða kvótakerfið
með tilliti til samkeppnishæfni
greinarinnar á matvörumarkaði.
Framleiðslu og vinnslu-
kostnaður mjólkur er
hærri hérlendis en í
okkar nágrannalöndum.
Kjarabætur mjólkurframleiðenda
munu á næstu árum felast í að
lækka þennan kostnað þannig að
bændur fái í launahlut stærri
hluta en er í dag af því sem
neytandinn er reiðubúinn að
greiða fyrir mjókurvörur. Svíar
vinna nú markvisst að því að
lækka framleiðslukukostnað
mjólkur um 25 aura sænska (
2.50 ísl. kr.) Islenskir mjólkur-
framleiðendur þyrftu að setja sér
sambærileg markmið og slíkrar
markmiðssetningar er ekki síður
þörf í íslenskum mjólkuriðnaði.
rátt fyrir að
launagreiðslugeta
sauðfjárbúa hafi aukist
nokkuð milli áranna 1995 og
1996 eru sauðfjárbændur þó enn
tekjulægsta stétt landsins. Launa-
greiðslugeta á því meðalbúi sem
Hagþjónustan gerir upp er þó
svipuð á ærgildi og á kúabúunum
en ærgildin helmingi færri. Sýnir
þetta að búin eru flest svo lítil að
þau skapa íjölskyldu hvorki
viðunandi atvinnu né tekjur.
Framtíð greinarinnar virðist því
velta á að skapa þeim sem kjósa
að vera áfram í greininni mögu-
leika á að stækka sín bú og nýta
þannig vinnuafl og aðstöðu til að
framleiða verðmæti. Til að svo
megi verða þarf að nást frekari
árangur á erlendum mörkuðum.
Einnig þarf eins og ávallt í öllum
rekstri að huga að möguleikum á
hámarksverði fyrir afurðir og
ýtrasta aðhaldi í rekstrar-
kostnaði.Sauðfjárræktin þarf að
vera í þeirri stöðu í lok gildandi
búvörusamnings að sátt verði um
að hún njóti áfram þess stuðning
sem hún hefur notið sem
útvörður byggðar og
framleiðandi íslenskrar gæða-
vöru. Þá hlýtur að koma til álita
að færa stuðninginn í meira mæli
til þeirra sem byggja afkomu sína
á framleiðslu sauðfjárafurða.
/
flestum öðmm greinum
íslensks landbúnaðar er
tekist á um starfsskilyrði
og beinan og óbeinan stuðning.
Sú glíma er og verður hluti af
landbúnaði hvers lands en einnig
stór hluti af milliríkjasamningum
og em GATT / WTO samningar
til marks um það.
Flestar stéttir þjóðarinnar
hafa á undanfömum
mánuðum samið um
launahækkanir sem nást í
áföngum á næstu ámm. Megin-
forsendur slíkara hækkana hljóta
að vera að þeir sem hækkanir fá
annð hvort skili drýgra verki til
þjóðfélagsins eða störf þeirra hafi
áður verið vanmetin. Ekki er þó
um það deilt að geta til að hækka
laun byggir að hluta á þeim
stöðugleika sem einkennt hefur
íslenskt efnahagslíf allt frá árinu
1992. Sýnt hefúr verið fram á að
bændur eiga meiri þátt í þeim
stöðugleika en aðrar stéttir og verða
því að fá að njóta ávaxtanna a.m.k.
til jafhs við aðra.
S
árinu 1997 hefur virst
meiri sátt um
íslenskan landbúnað
en verið hefur um árabil, sala
landbúnaðarvara hefur verið góð
og engin áföll hafa kastað rýrð á
gæðaímynd landbúnaðarins.
Aukin kaupgeta almennings á
mikinn þátt í góðri sölu
landbúnaðarvara en gæði
framleiðslunnar og vaxandi
skilningur þjóðarinJ30
ar á mikilvægi hollra
landbúnaðarvara á þar
einnig hlut að. Sú sátt
sem ríkir um íslenskan landbúnað
sem mikilvægan hluta af tilveru
þjóðarinnar er þakkarverð.
Gleðileg jól.