Bændablaðið - 09.12.1997, Blaðsíða 21

Þriðjudagur 9. desember 1997
Bændablaðið
21
OpiO bréi fil stjúrnar
Bændasamtaka íslands
■ M Stefáni Tryggvasyni, búnria, ÞúrisstOSum, Svalbarfissirttnd
Gagnrýni svarað
Guömundur Þorsteinsson,
Skálpastöðum._______________
í síðasta Bændablaði (25.
nóvember 1997) gagnrýnir
Sverrir Heiðar Júlíusson,
kennari við Bændaskólann á
Hvanneyri, framkvæmd
skoðanakönnunar um inn-
flutning erfðaefnis til blöndunar
við íslenska kúakynið, sem fram
fór á á kynningarfundi í
Borgarnesi þannlO. nóvember
sl. (Sjá bls. 18: Eru ekki aðrar
leiðir færar.) Þar sem ég ber að
mínum hluta ábyrgð á þeirri
framkvæmd, langar mig til að
koma á framfæri þeim
sjónarmiðum, sem þarna lágu
að baki.
Aðfinnslur Sverris Heiðars
beinast að því, að strax að loknu
framsöguerindi Jóns Viðars,
eða kl. 14:25, var fólki gefínn
kostur á að nálgast
atkvæðaseðla og greiða atkvæði
og skila þeim, þegar það hefði
mótað afstöðu sína til málsins.
Gefinn var frestur til kl. 16.00
til að skila seðlum, en þess um
leið getið að kjömefnd gæti
lengt þann frest um hálftíma,
sæi hún ástæðu til, sem og varð.
Enginn gerði athugasemdir við
þetta á fundinum.
Sverir Heiðar telur að eðli-
legast hefði verið að gera
skoðanakönnunina í fundarlok
og nefnir sérstaklega að erindi
héraðsd vralæknisins í Mýra-
sýslu, Gunnars Gauta Gunnars-
sonar, hefði komið seint fram,
en það hefði verið til þess fallið
að telja þeim hughvarf, sem
hlynntir vom innflutningi.
Ástæðumar fyrir því að
þessi háttur var hafður á vora
einkum þær, að þegar líða
tekur að fjósamálum ókyrrast
kúabændur jafnan á
fundastólum enda var hópurinn
farinn að grisjast talsvert í
fundarlok. Þar sem atkvæða-
greiðslan hlaut að taka nokkurn
tíma, því merkja varð við í
kjörskrá bæði við afhendingu
og móttöku atkvæðaseðla,
óttuðumst við að einhverjir
teldu brýnna að komast rétt-
stundis I fjós en taka þátt í
skoðanakönnuninni. Þá væri
óhklegt að einhver aðalatriði
væra óreifúð eftir framsögu og
tveggja klukkutíma umræður.
I mínum huga orkar það
helst tvímælis, að settur var
lokafrestur til að skila atkvæða-
seðlum. Það var í því skyni gert
að marka eins konar fundarlok
og draga úr líkindum þess að
óhæfílega teygðist úr umræð-
um, sem við þessar aðstæður
einkennast of oft af eilífum
endurtekningum þess sem áður
var komið fram. Eftir á að
hyggja get ég þó ekki fundið
neina þá hnökra á fundarstjórn
eða framkvæmd atkvæða-
greiðslunnar, sem gætu verið
tilefni alvarlegra athugasemda.
Hvað varðar innlegg
Gunnars Gauta í umræðurnar,
þá er það rétt hjá Sverri
Heiðari að hann, eins og aðrir
dýralæknar, taldi mögulegt að
sjúkdómar bærust með
fósturvísum, en af einhverjum
ástæðum lætur Sverrir Heiðar
þess ógetið, sem Gunnar Gauti
bætti við en það var að þyrfti
hann sem Yfirdýralæknir að
taka afstöðu til beiðni um inn-
flutning af þessu tagi, yrði svar
hans jákvætt. Því þykir mér
það í meira lagi hæpin ályktun
að málflutningur hans hafí haft
einhlít áhrif á afstöðu manna til
málsins. Nú getur auðvitað hver
trúað þvi sem viU að Gunnar
Gauti kynni að veita slíka
heimild gegn betri vitund, en er
þá ekki um leið verið að gera
svo h'tið úr faglegum metnaði
hans sem dýralæknis, að ekki
verði horft til hans sem ráðgjafa
í þessu máli?
Stefán Tryggvason, bóndi, Þóris-
stððum, Eyjafirði.
Nú, þegar niðurstöður í skoð-
anakönnun fagráðs í nautgriparækt
um afstöðu kúabænda til inn-
flutnings fósturvísa til kynblönd-
unar við íslenska landnámskynið
liggja fyrir, vakna ýmsar spum-
ingar um framhald mála. Ekki síst
vakna spumingar um gmndvallar-
viðhorf stjómar BÍ til ræktun-
arstarfsins í ljósi frétta af stjómar-
fundi samtakanna og ályktunar
sem þar var Jgerð og lesa má um í
síðasta Bændablaði.
Hver einstakur bóndi er í eðli
sínu frjáls að nota það búfé sem
hann kýs til framleiðslunnar svo
fremi hann brjóti ekki lög sem um
hana gilda og að hún samræmist
öðmm kröfum stjómvalda og
markaðarins. Búfjárræktarlög
kveða ekki sérstaklega á um að
eingöngu skuli rækta íslensku
landnámskúna, búvömsamningur
setur slíkt ekki sem skilyrði og
afurðastöðvar ekki heldur. Þátttaka
í ræktunarstarfmu er mönnum
fijáls en starfsemin nýtur hins
vegar opinberra framlaga.
Fram til þessa hefur að mestu
verið litið á kúabændur í landinu
sem einn hóp sem stæði einhuga
að ræktun íslensku kýrinnar.
Reyndar hefúr hluti hópsins aðeins
verið þiggjendur, þ.e. ekkert lagt
til ræktunarstarfsins sjálfs, með
því að standa utan skýrsluhaldsins.
Niðurstaða skoðunarkönnunarinn-
ar bendir hins vegar til að fram sé
kominn allstór hópur bænda sem
hefur áhuga á að rækta sínar kýr
með blóðblöndun við innflutt kyn.
Þar sem BÍ verður að skoðast
sem samnefnari ræktunarstarfs í
Stefán Á. Jónsson, bóndi,
Kagaðarhóli, A.-Húnavatnssýslu.
Nú liggja fyrir úrslit í almennri
skoðanakönnun meðal kúabænda
um innflutning á erfðaefni úr
norskum, hymdum kúastofni sem
átti að blanda saman við íslenska
kúastofninn. Nokkrir úr forystu-
sveit bænda og fagmanna á vegum
samtaka bænda kynntu þessar hug-
myndir af mikilli eljusemi og
áhuga. Tókst þeim að fá sam-
þykktir á aðalfundum Landssam-
bands kúabænda og Búnaðarþingi
fyrir tilraunum í þessu skyni.
Oþarfi er að fara mörgum orðum
um framvindu þessa máls. Sam-
kvæmt kynningu þess mátti búast
við að þessi svokallaða tilraun
mundi með tímanum leiða til þess
að hreinræktaðar íslenskar kýr yrðu
eins sjaldséðir og hvítir hrafnar.
I skoðanakönnuninni kom í
ljós að íslenskir kúabændur
höfnuðu með miklum mun leið
innflutningskórsins og sýndu með
því trú sína á íslenska kúastofnin-
um. Þeir vildu heldur ekki leggja í
nautgriparækt á íslandi, vaknar sú
spuming hvort það verði ekki að
teljast skylda félagsins að sinna
óskum þessa hóps til jafns við þá
sem eingöngu vilja halda sig við
ræktun landnámskynsins.
í fyrmefndri frétt af stjómar-
fundi BI koma fram áhyggjur sam-
takanna af því að „einstaklingar úr
röðum mjólkurframleiðenda tækju
sig saman og óskuðu eftir að fá að
flytja inn erfðaefni á eigin vegum
því að slíkt gæti valdið því að
mjólkurframleiðendur í landinu
klofni í tvo hópa eftir því hvaða
mjólkurkúakyn þeir ræktuðu“. Úr
skoðanakönnuninni má lesa að
rúmlega fjórðungur mjólkurfram-
leiðenda, og trúlega þriðjungur
ræktenda, er fylgjandi því að til-
raun með innflutning nýs kyns sé
gerð. Þessum hópi svarar stjómin
engu um hvers nú megi vænta um
framhald málsins heldur kýs að
drepa málinu á dreif með því að
draga afstöðu Yfirdýralæknis inn í
málið. Eins og rakið var í greinar-
gerð nautgriparæktamefndar er
umsóknarferillinn um innflutning
erfðaefnis mjög skýr í lögum. Með
tilliti til þess, og með hliðsjón af
þann gífurlaga kostnað sem þessar
hugmyndir myndu hafa í för með
sér. Þetta gerðist þrátt fyrir allan
fyrirganginn og áróðurinn í þeim
sem töldu það helsta bjargráðið að
hefja tilraunir með glannafenginn
innflutning þrátt fyrir aðvaranir
traustra vísindamanna og dýra-
lækna. Það kom í ljós að menntun
og gæfa hins almenna bónda er sú
að hann lætur ekki háværan hóp
segja sér fyrir verkum þótt þessi
hópur beiti samræmdum áróðri.
Þess vegna munu íslenskir neyt-
endur fá áfram góða og holla ís-
lenska mjólk sem ef til vill hefur
heilnæmari efnasamsetningu og
verðmætari efni en mjólkin í stóru
erlendu kúastofnunum. Nýlegar
rannsóknir gefa sterklega vísbend-
ingar í þá átt að sykursýki bama sé
sjaldgæfari hérlendis vegna
þessara eiginleika íslensku mjólk-
urinnar. Eðlilegt er að gefa slíkum
þáttum gaum. Þeir gætu styrkt
mjólkurframleiðsluna og ef til vill
leitt til útflutnings á hollustuvöru
úr henni.
umfangi innflutnings á erfðaefni
og lifandi dýrum í dag og skiptir
þá ekki máli hvort um er að ræða
gæludýr, nautgripi eða önnur hús-
dýr, er með öllu rakalaust að teíja
málið með því að ætla að afger-
andi niðurstaða yfirdýralæknis
fáist á þessu stigi.
Stjóm BÍ verður að horfast í
augu við þá staðreynd að ræktun-
arhópurinn er tvískiptur og að báð-
ir hópar em jafn réttháir. í þessu
máli er útilokað að annar hópurinn
kúgi hinn. Því verður að gera ráð
fyrir að næstu ár verði tveir
ræktunarhópar starfandi í landinu.
Það er hins vegar mun lakari
kostur ef áhugamenn um inn-
flutning nýs mjólkurkúakyns verða
gerðir afturreka úr BI með því að
horfið verður frá áformum um inn-
flutning með fulltingi samtakanna.
Komi hins vegar ekki fram af-
gerandi yfirlýsingar stjómar um að
ekki verði horfið frá fyrirhuguðum
innflutningi aukast mjög líkur á að
áhugamenn um innflutning bindist
samtökum sem aftur kann að leiða
til klofnings samtaka bænda með
ófyrirséðum afleiðingum.
Því spyr ég.
1. Mega áhugamenn um inn-
flutning erfðaefnis úr öðm mjólk-
urkúakyni vænta þess að BI vinni
áfram að framgangi þeirrar til-
raunaáætlunar sem nautgripa-
ræktamefnd skipulagði?
2. Telja samtökin koma til
greina að ræktunarstarfinu verði
deildarskipt innan samtakanna
meðan áhugi reynist á ræktun
tveggja kynja?
3. Ef svarið við spumingu 2 er
neitandi, telja samtökin sér stætt á
að leggjast gegn því að sjálfstætt
ræktunarfélag fái hlutfallslega
fyrirgreiðslu, bæði hvað varðar
þjónustu og fjármagn, og aðrir
ræktendur?
Alhs. ritstj. Stefán beinir
spumingum sínum til stjómar BÍ
en ncesti stjómarfundur verður
ekki fyrr en um miðjan mánuðinn.
Spumingamar em þess eðlis að
þœr þarf að leggja fyrir stjórn BÍ
og því munu svörin ekki birtast
fyrr en ífyrsta blaði eftir áramót.
Ástæðulaust er að ræða niður-
stöðu skoðanakönnunarinnar frek-
ar heldur horfa fram á veginn og
snúa sér að þeim krefjandi verk-
efnum sem kúabændur standa nú
frammi fyrir. Eitt af því sem veld-
ur hvað mestum vonbrigðum er
hversu lítill árangur hefur náðst á
síðustu ámm í að bæta og laga
júgur- og spenagerð íslenskra kúa.
Nú verður að snúa sér að því verk-
efni með sérstöku átaki, ráða til
þess hæft menntað fólk og skipu-
leggja öflugt alhliða ræktunarstarf
á íslenska kúastofninum. Eðlilegt
væri að gera nú þegar nokkurra ára
áætlun og tryggja fé til hennar.
Fyrir nokkuð löngu var tekin
upp sú stefna að rækta kollóttar
kýr og nota ekki hymd naut eða
þau sem gæfu hymd afkvæmi.
Þessi ræktunarstefna var kynnt
bændum sem tóku henni vel svo að
hún hefur borið árangur. Það er
orðið sjaldgæft að það fæðist kálf-
ar sem verða hymdir. Nú fundu
þeir sem móta og hafa mótað
ræktunarstefnuna hymdan norskan
kúastofn sem blanda átti við koll-
óttu íslensku kýmar. Slíka kú-
vendingu í ræktunarstefnu er erfitt
að skilja og svona á ekki að vinna
framvegis. Ræktun byggist ekki á
því að segja eitt í dag og annað á
morgun.
Eftir að sæðingar vom teknar
upp á landsvísu var hægt að hafa
mikil og nokkuð skjótvirk áhrif á
nautgriparæktina. Möguleikar voru
á að dreifa ættgengum göllum ekki
síður en kostum um landið ef ekki
var verið vel á verði.
Benda má á að það var löngu
seinna eða aðeins fyrir um tuttugu
ámm sem farið var að leita til
mjólkurframleiðenda og þeir
beðnir að raða kvígum eftir hversu
þær væm góðar í mjöltum. Sú
aðferð var heldur ekki nógu mark-
viss þótt betri væri en engin. Sem
dæmi um það vil ég taka bónda
sem fær 5 kvígur í gagnið eitt árið.
Hann á að gefa þeirri sem hann tel-
ur best að mjólka 1 og þeirri verstu
5 og hinum raðar hann á milli.
Þessi aðferð segir ekki til um hvað
sú besta er góð. Hún gæti verið
mjög góð og þær allar en hún gæti
líka verið sú eina góða og hinar
allar gallaðar. Þetta er því handa-
hófsaðferð. Það hefði þurft að gefa
þeim einkunn miðað við mjalta-
gæði og einnig lýsa stuttlega júg-
ur- og spenagerð. Síðar hefði hæft
búfræðimenntað fólk, sem kynni
að mjólka, þurft að skoða kvígum-
ar, flokka þær betur og samræma
dóma milli býla. Það þýðir ekki að
vera að harma orðinn hlut heldur
leggja hér eftir áherslu á nútíma-
legri vinnubrögð í ræktunarstarfi
eins og þær þjóðir viðhafa sem lengst
em komnar á þessu sviði.
Það er því tími til kominn að
Landssamband kúabænda taki til
höndunum í samvinnu við Bænda-
samtök Islands og láti endurskipu-
leggja ræktunarstarf íslenska kúa-
stofnsins. Þá verður að leggja ríka
áherslu á júgur- og spenagerð,
mjaltatíma og frumutölu ásamt
fleiri þáttum sem margir em í
nokkuð góðu lagi sem betur fer.
Þessi verkefni era brýn og full
ástæða að hvetja stjóm Landssam-
bands kúabænda til þess að taka á
sig rögg og hefja markvissa sókn í
samræmi við vilja þorra bænda í
skoðanakönnuninni. Full ástæða
væri til að Framleiðnisjóður styrkti
slíkt verkefni. Jafn fráleitt er að
hann styrki furðulegar hugmyndir
einstakra bænda sem Iáta sér detta
í hug að hlíta ekki niðurstöðum
skoðanakönnunarinnar og segjast
ætla að sækja um leyfi til inn-
flutnings á erfðaefni úr norsku
kúnum. Félagsþroski er alltaf
nokkurs virði þegar fengnar eru
niðurstöður á lýðræðislegan hátt.
Ég skora því á alla mjólkur-
framleiðendur að taka höndum
saman og hefja markvissa sókn tii
að kynbæta íslenska kúastofninn.
Forystuna á Landssamband kúa-
bænda að taka og fagráð á að vera
þar sterkur bakhjarl. Metum
stöðuna eins og hún er í dag og
horfum fram á við í sátt og sam-
lyndi. Þá eigum við sóknarfæri
sem brátt munu skila ríkulegum
árangri sem full þörf er á fyrir
mjólkurframleiðendur í landinu.
og kynbætun