Bændablaðið - 14.06.2000, Blaðsíða 4

4
BÆNDABLAÐIÐ
Miðvikudagur 14.júní2000
Útgefandi:
Bændasamtök
íslands
Bændahöll við Hagatorg,
127 Reykjavík
Sími:
563 0300
Fax á aðalskrifstofu BÍ:
562 3058
Fax hjá Bændablaðinu:
552 3855
Kennitala:
631294-2279
Ritstjóri:
Áskell Þórisson (ábm.)
Beinn sími ritstjóra:
563 0375
GSM sími: 893 6741
Heimasfmi ritstjóra:
564 1717
Netfang:
bbl@bondi.is
Auglýsingastjóri:
Eiríkur Helgason
Beinn sími auglýsingastjóra:
563 0303
Blaðamaður:
Hallgrímur Indriðason.
Blaðstjórn:
Sigurgeir Þorgeirsson,
Hörður Harðarson,
Þórólfur Sveinsson.
Bændablaðið kemur út
hálfsmánaðarlega. Því er dreift til
allra bænda landsins og fjölmargra
annarra er tengjast landbúnaði.
Alls fóru 6.519 eintök í dreifingu
hjá íslandspósti hinn 15. febrúar sl.
Bændablaðinu er dreift frítt til
þeirra er stunda búskap en
þéttbýlisbúar geta gerst
áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 3.800 en
sjötugir og eldri grelða kr. 1.800.
Umbrof: Prentsnið
Prentun: ísafoldarprentsmiðja
Nr. 115
ISSN 1025-5621
Bændqhlqfliá
Jógúrt og byggðastefna
Síðustu vikur og mánuði hefur verið
mikil umræða um byggðaþróun í
landinu og hvaða úrræði séu tiltæk
til að draga úr þeim fólksflutningum
sem á sér stað frá landsbyggðinni
til höfuðborgarsvæðisins. Má full-
yrða að ríkur skilningur sé á því hjá
þjóðinni að flutningar í þeim mæli
sem verið hafa síðustu missiri eru
ekki hagkvæmir fyrir þjóðfélagið.
Hvernig beri að bregast við er
þrautin þyngri, enda ástæður flutn-
inganna margþættar.
í leit að úrræðum má ekki gleym-
ast að það eru grundvallarréttindi
að fólk geti búið og starfað þar sem
það vill, en stjórnvöld geta að
sjálfsögðu haft veruleg áhrif á það
val. Hvers konar þjónusta skiptir þar
mjög miklu máli og ekki síður að
styðja við bak þeirra sem eru
tilbúnir að stunda eða hefja rekstur
á svæðinu, að ógleymdri staðsetn-
ingu á opinberri starfsemi. En
hvernig tengist jógúrt og byggðast-
efna? Jú, undanfarna mánuði hefur
verið talsvert flutt inn af spænskri
jógúrt. Kannski er nokkur vafi um
nafnið, því hingað til höfum við litið
svo á að jógúrt einkenndist af lifandi
gerlum sem leggja grunninn að holl-
ustu hennar, en í þeirri spænsku
eru þeir allir drepnir um leið og
henni er pakkað. Því er hún ekki
kælivara. Hvað um það, þessi vara
mettar hluta af íslenska mjólkur-
markaðnum og er farin að hafa
nokkur áhrif á sölu á íslenskri
jógúrt. íslenskar mjólkurvörur eru
framleiddar á þeirri sömu lands-
byggð og mikil samstaða er um að
reyna að verja. Því hlýtur það að
vera umhugsunarefni að í flestum
milliríkjasamningum sem á annað
borð taka til landbúnaðarafurða, er
samið um lækkandi vernd fyrir
íslenska framleiðslu.
Vissulega er því haldið fram að
hér sé um alþjóðlega þróun að
ræða en á það skal minnt að ekki
verður bæði sleppt og haldið. Ef
framleiðsla mjólkurvara fyrir íslend-
inga á að halda áfram að skapa
störf í sveitum, þurfa leikreglur í
samskiptum við aðrar þjóðir að vera
með þeim hætti að innlenda fram-
leiðslan hafi góða stöðu. En hafa
bændur ekki gott af samkeppni og
geta þeir ekki lækkað verðið?
Samkeppni leiðir oft af sér hug-
myndir að betri
lausnum og víst
er verð á mjólk
til bænda á
íslandi frekar
hátt en lágt
miðað við
nágrannalöndin.
Hins vegar
verður ekki séð
að hjá bændum
safnist upp gróði
eða að mjólkur-
framleiðslan sé
að greiða bændum óheyrilega hátt
kaup. Þvert á móti. Það virðist því
miður nauðsynlegt að fá þetta verð
til að framleiðslan geti gengið.
íslensk nautgriparækt gengur nú í
gegnum miklar breytingar og bendir
allt til að svo verði áfram. Vonandi
eru þar að myndast rekstrarhæfari
og hagkvæmari einingar. í flestum
tilvikum er þar um að ræða yngra
fólk sem leggur mikið á sig, bæði
vinnu og fjárhagslegar skuldbind-
ingar. Til að það berjist til einhvers,
verða íslensk stjórnvöld að standa í
ístaðinu og tryggja stöðu íslenskrar
framleiðslu á markaðnum.
Þórólfur Sveinsson,
stjómannaður í BÍ
Hart tekist á nm
búvflruviOskiptí
Fyrir ráðstefnunni í Hannover
lágu drög að ályktun um áherslur
samtakanna í lokaferli samning-
anna. Þrátt fyrir að unnið hafi
verið að drögunum undanfama
mánuði var hart tekist á um þau á
fundinum og samkomulag náðist
ekki fyrr en í þriðju lotu á lokadegi
þingsins. Harðast var deilt um hve
mikið og með hvaða hætti þjóðum
ætti að leyfast að styðja sinn
landbúnað og má segja að þar
skiptust fulltrúar í þijár fylkingar
eftir afstöðu:
Þjóðir sem vilja áframhaldani
möguleika á að styðjja eigin land-
búnað einkum vegna fjölþættra
áhrifa hans ekki síst byggðaáhrifa
°g öryggis varðandi magn og gæði
fæðunnar. Fyrir þessum þjóðum
fóru Japanir og Norðmenn studdir
af flestum þjóðum Evrópusam-
bandsins en einnig af bændum frá
USA sem er mikilvæg stefnubreyt-
ing þeirra frá fyrri fundum.
Annar hópur þjóða vildi draga
sem mest úr stuðningi við land-
búnaðinn og afnema allan stuðning
sem hugsanlega gæti truflað við-
skipti með búvörur milli landa. í
þessum hópi voru einkum þjóðir
með gott landbúnaðarland og öfl-
uga búvöruframleiðslu. Fyrir þeim
hópi fóru Ástralía og Nýja Sjáland
með dyggum stuðningi Brasilíu og
fleiri þjóða sem flytja út mikið
magn búvara.
Þriðji hópurinn og ef til vill sá
stærsti samanstendur af fátækum
vanþróuðum ríkjum sem hafa enga
möguleika á að styðja sinn land-
búnað en vilja aðgang að
mörkuðum hins vestræna heims,
sem þau ná því aðeins að sá
markaður sé án tollahindrana og
markaðstruflandi stuðnings heima-
fyrir.
í lokaályktunni er staðfest það
markmið viðskiptasamninganna að
draga úr stuðningi og tollvemd
landbúnaðar. Viðurkennd er þýð-
ing viðskipta fyrir hagvöxt þjóða
og bætt lífsskilyrði þegnanna en
jafnframt minnt á að viðskipti ein
og sér leysa ekki fátækt og fæðus-
kort heimsins. í komandi WTO
samningi verði að gefa land-
búnaðinum tækifæri til að þróast
þannig að hann standist til framtíð-
ar félagslega, fjárhagslega og spilli
ekki umhverfi, en ekkert af þessu
er sjálfgefið í opnu og hörðu við-
skiptaumhverfi. Fullt samkomulag
var um að hver þjóð ætti að hafa
rétt til að styðja ákveðna þætti síns
landbúnaðar með markvissum
hætti enda hefði slíkur stuðningur
ekki áhrif á búvörumarkaði og
væri óháður búvöruframleiðslu (
grænt box ). Jafnframt var minnt á
að með samdrætti í framleiðslu-
stuðningi mætti búast við
lækkuðum tekjum framleiðenda og
því yrði að mæta með óbeinum
stuðningi eða tekjutryggingu. Þá
var einnig minnt á að skilyrði til
búvöruframleiðslu eru afar breyti-
leg bæði innan landa og milli, því
þurfi að gefa þjóðum svigrúm til
að mæta þessum breytileika enda
hafi sá stuðningur ekki truflandi
áhrif á búvöruviðskipti mili landa.
Varðandi beinan framleiðslu-
tengdan stuðning ( bláa boxið )
voru skiptar skoðanir. Hjá sumum
þjóðum eru þær bændum lífsnauð-
syn til að ná viðunandi tekjum en
viðurkennt er að þær hafa áhrif á
markaði og eru því þymir í augum
margra þjóða. Ekki var í ályktun-
inni reynt að ná samkomulagi á
þessu sviði en greint frá ágrein-
ingnum.
Fullt samkomulag var um að
bæta þyrfti aðgengi þróunar-
ríkjanna að alþjóðamarkaði með
búvörur en í þeim hópi teljast í dag
41 þjóð, en markaðshlutdeild
þeirra á alþjóðamarkaði er aðeins
0,5 %.
Þótt ofangreind ályktun sé ekki
ígildi nýrra viðskiptasamninga
bendir margt til að meira sé nú
hlustað á bændur en áður og því
verði horft til þessar ályktunar í
erfiðu lokaferli WTO samninga.
Ætla má að þó að bændur vilji
breiðari möguleika á stuðningi en
stjómmálamenn og endanlegir
samningar verði því ekki opnari en
ályktunin.
Fyrir íslenskan landbúnað
virðist því mega ætla að möguleik-
ar á beinum framleiðslutengdum
stuðningi muni þrengjast á kom-
andi ámm en á móti geti komið
annar stuðningur t.d. tengdur
ræktunar og fagstarfi.umhverfi,
byggð og fleiri þáttum. Þó ætla
megi að þessi þróun verði ekki
hröð virðist hyggilegt að muna eft-
ir henni við ákvarðanatöku um
fjárfestingar í landbúnaði.
Ari Teitsson, formaður
Bœndasamtaka íslands.
Aheimsráðstefnu IFAP í Hannover var
fjallað um mörg mál sem varða hag og
afkomu bænda. Mikilvægasta efni
fundaris var þó án efa fyrirhugaðir samningar
alþjóðaviðskiptastofnunarinna um
búvömviðskipti. (Nýr GATTAVTO samning-
ur). Á heimsráðstefnu IFAP í Manilla 1998 var
samþykkt ályktun sem samtökin hafa unnið
ötullega eftir síðan og gegnum IFAP hafu
bændur betri aðgang að samningaviðræðum
um búvömviðskipti en í fyrri fjölþjóða samn-
ingum.