Bændablaðið - 25.02.2003, Blaðsíða 7

Þridjudagur 25. febrúar 2003
7
Tillögur WTO tnda hrun
mrsks WMMar
- segja norsku bændasamtökin
Norsku Bændasamtökin hafa
sent frá sér ákall í tilefni þeirra
viðræðna sem nú eiga sér stað innan
Alþjóða viðskiptastofhunarinnar
(WTO). Þar er gert ráð fyrir lækkun
tolla á landbúnaðarvörum um 60%
og lækkun beins stuðnings við
landbúnaðinn um meira en
helming.
„Tillaga Stuart Harbinson, sem
leiðir viðræður innan WTO um
landbúnað, ber vitni um algeran
skort, virðingu og skilning á starfs-
skilyrðum norsks landbúnaðar.
Stóru útflutningslöndin keppa að
því að stækka markaðshlutdeild
sína og að valta yfir litlu löndin
sem stunda dreifðan og umhverfis-
vænan landbúnað. Það er útilokað
að fella norskan landbúnað, sem
rekinn er í litlum einingum, að
tillögu WTO. Þess vegna er ástæða
til að vara norska stjómmálamenn
rækilega við því sem er að gerast. í
samningunum innan WTO er tekist
á um rétt hvers lands til að hafa sína
eigin landbúnaðarstefnu og stunda
sína eigin matvælaffamleiðslu.
Norsku Bændasamtökin vilja
að norskir stjómmálamenn, jafnt í
nútíð sem framtíð, ákveði norska
landbúnaðarstefhu. Við viljum
áffam leggja áherslu á þá kosti sem
norskur landbúnaður hefur, til að
mynda sem framleiðandi ömggra
matvæla, jafnframt því sem hugað
er að góðu heilsufari og aðbúnaði
búfjárins og sjálfbærri framleiðslu.
Jafnffamt er matvælaframleiðslan í
Noregi hluti af því að viðhalda
innri uppbyggingu þjóðfélagsins,
atvinnutækifærum og búsetu um
allan Noreg. Landbúnaðarstefhan
fjallar einnig um Noreg sem
effirsóknarvert og greiðfært land
fyrir ferðamenn og lifandi sam-
félag í byggðunum á hverju svæði.
Þess vegna verður ríkisstjómin að
berjast fyrir norskum hagsmunum
og gildum í viðræðum innan WTÖ.
Tillagan ffá formanni land-
búnaðarviðræðnanna, Stuart Harbin-
son, leiðir til hmns í norskum
landbúnaði. Um leið hrynur undir-
staðan að matvælaiðnaðinum, ferða-
mennskunni og þjónustustarfseminni
um mikinn hluta Noregs.
Fríverslun, þar sem ódýmstu
vömmar og ódýrasta ffamleiðslu-
aðferðin ræður markaðnum á
hverjum tíma, hentar ekki land-
búnaði. Bæði þjóðir og alþjóða-
samfélagið bera ábyrgð gagnvart
matvælaffamleiðslu. Hún er einnig
mikilvægur þáttur í sjálfsvitund
hverrar þjóðar.
Þess vegna kveikjum við bál til
að vara norska stjómmálamenn við
því sem þeir em að missa úr
höndum sér. Nú gildir að berjast
fyrir norskum hagsmunum."
Nýtl útspil i
WTO
samningaferli
Stuart Harbinson fulltrúi WTO,
sem leidir vidræður innan
Alþjóða viðskiptastofnunarinnar
varðandi nýjan samning um
viðskipti með búvörur, sendi
nýlega frá sér fýrsta uppkast að
samningi. amkvæmt áœtlun
skulu nýjar tillögur að samningi
liggja fýrir 31. mars nk.
1 uppkastinu er lagt til að:
- Allir tollar sem í dag eruyfir 90
% skuli lœkka um minnst 45 %
og að meðaltali 60 %. Tollar sem
eru milli 15 og 90 % skuli lækka
um minnst 35 % og að meðaltali
um 50 %. To/lar sem eru undir
15 % skuli lœkka um minnst 25
% og að meðaltali 40 %.
- Allir innflutningskvótar á
lágum tollum skuli hækka í 10%
af neyslu.
- Öryggisákvæói sem varða ntikla
röskun á markaði i kjölfar
innflutnings gildi ekki fyrir
iðnrikL
- Markaðsstuðningur (gula
boxið) skuli lœkka um 60 % og
verði ekki leiðréttur fyrir
verðbólgu.
- Stuðningur sem að hluta er
tengdur framleiðslu (bláa boxið)
skuli lœkka um Itelming.
- Strangari reglur skulu
takmarka stuðning við umhverfi
og önnur markmið sem eru
ótengd framleiðslu (græna
boxið).
- Hefðbundnar útflutningsbætur
skulu leggjast af innan ntu ára.
Matvælahjálp sem USA notfærir
sér skuli takmarkast nokkuð.
Þessi drög ganga lengra í
frjálsrœðisátt en tillögur
Evrópusambandsins og verða að
skoðast sem tilraun til
málamiðlunarmilli öflugustu
hópanna. Olíklegt er að
samkomulag náist á þessum
nótunu
22 af stœrstu aðildarrikjum
hittust á óformlegum fundi i
Japan 14. - 16. febrúar. Þar bar
mikið á milli í sjónarmiðum og
langt virtist í samkomulag.
Lauslega þýtt úr norskri
samantektAT
Innanlandsstuðningur við landbúnað
Skilgreiomgar WIU
Innan Aiþjóða viðskiptastofnunarinnar, WTO, er nú tekist á
um markmiðssetningu í næstu skrefum sem tekin verða í
samningum um viðskipti með landbúnaðarvörur. Núverandi
samkomulag hvílir á þremur meginstoðum. Sú fyrsta fjallar um
markaðsaðgang (tollabindingar og kvóta á lágmarkstollum),
önnur um útflutningsbætur og sú þriðja um innanlandsstuðning.
WTO skilgreinir í aðalatriðum þrjá flokka (box) af
innanlandsstuðningi, sem voru ýmist undanþegnir niðurskurði í
síðustu samningalotu eða samið um tiltekinn niðurskurð.
Fyrirliggjandi tillögur hinna ýmsu aðildarríkja WTO og
málamiðlunartillögur formanns samninganefndar um landbúnað
innan WTO, Stuart Harbinson frá Hong Kong, byggja á þessari
flokkun og ganga síðan mislangt í kröfum um niðurskurð eða
takmörkunum á nýjum greiðslum. Eftirfarandi er sett fram til
frekari glöggvunar á eðli hvers flokks/box um sig.
Gula boxið: í þennan flokk
falla í meginatriðum annars
vegar beinar greiðslur sem
tengjast ffamleiðslumagni og
hækka verð til ffamleiðenda.
Hins vegar aðrar
stjómvaldsaðgerðir sem valda
því að verð til bænda verður
hærra en við opin landamæri,
svokölluð markaðsvemd.
Markaðsvemd er metin sem
munur á verði til framieiðenda á
innanlandsmarkaði
(administered price) og
skilgreindu ytra
viðmiðunarverði
(heimsmarkaðsverði),
margfaldað með seldu magni
innanlands. Samanlagt myndar
þetta gmnn, sem oft er vitnað til
sem AMS, (Aggregate
Measurement of Support).
I síðasta samningi var samið
um 20% niðurskurð á sex ámm
ffá því sem gmnnurinn var að
meðaltali á ámnum 1986-1988.
Þessi niðurskurður heimilda til
stuðnings (bindinga) var
ffamkvæmdur á sex ára tímabili,
1995-2000.
Bláa boxið: í síðustu
samningalotu var stuðningur
sem fellur í svokallað "blátt
box" undanþeginn niðurskurði
(umfjöllun um sérákvæði
varðandi þróunarlönd er hér
sleppt). Hér er um að ræða
greiðslur sem em greiddar á
tiltekna stærð af landi og
uppskeru eða fastan fjölda gripa.
Til þessa teljast greiðslur sem
uppfylla það skilyrði að vera
greiddar á 85% eða minna af
ffamleiðslu á skilgreindu
viðmiðunartímabili. í græna
boxið flokkast greiðslur til
ífamleiðenda sem gera
framleiðslu ekki að skilyrði til
að þeir njóti þeirra. í bláa boxið
falia hins vegar greiðslur sem
krefjast framleiðslu en tengjast
þó ekki núverandi
framleiðslumagni. 1
yfirstandandi samningalotu em
uppi hugmyndir um niðurskurð
á stuðningi sem flokkast í bláa
boxið og að lokað verði á slíkar
greiðslur hjá löndum sem ekki
hafa notað þær.
Græna boxið: Almenna
reglan varðandi stuðning sem
skilgreindur er í "græna boxið"
er að hann hefur engin eða
lágmarks truflandi áhrif á
viðskipti og framleiðslumagn.
Greiðslumar verður að veita í
gegnum ríkiskassann
(fjármagnaðar af skattfé) og
mega ekki fela í sér tilfærslur ffá
neytendum til framleiðenda né
fela í sér verðstuðning til
framleiðenda. Þetta box var
alveg undanþegið niðurskurði í
síðasta samningi. í þennan flokk
falla fjölmargar aðgerðir af
hálfu stjómvalda sem flokka má
undir þjónustu, s.s. rannsóknir,
ráðgöf, menntun og aðgerðir
sem tengjast birgðahaldi og
fæðuöryggi (food security).
Einnig aðgerðir sem teljast bæði
almennar og búgreinatengdar
við að takmarka útbreiðslu
sjúkdóma, eftirlitskostnaður s.s.
vegna matvæla (food safety),
stuðningur við markaðsmál,
ýmis byggðatengdur stuðningur
s.s. við samgöngur o.fl. Þá má
nefna stuðning við birgðahald
vegna fæðuöryggis (food
security) og útgjöld til að
tryggja innlenda matvælaaðstoð
og til samfélaga sem líða skort
(population in need). Enn
fremur falla í græna boxið
beinar greiðslur til framleiðenda
sem ekki em tengdar
framleiðsluákvörðunum, þ.e.
greiðslur til bænda hafa ekki
áhrif á tegund eða magn
framleiðslu. Meðtaldar eru
aðgerðir sem tengjast lágmarks
tekjutryggingu, tryggingum (s.s.
framlög til Bjargráðasjóðs) og
ffamlög til að létta undir
aðlögun landbúnaðar að
breyttum aðstæðum (t.d.
uppkaup á greiðslumarki).
Mælt af
munni fram
Á Sólheimum í Grímsnesi hefur
verið komið fyrir fallegum ílöngum
steini sem hangir þar í tveimur
keðjum sem festar eru sín í hvorn
staurinn og er kallaður
„Veðursteinn." Fyrir neöan steininn
er plata þar sem á stendur:
Ef steinninn er blautur þá er
rigning.
Ef steinninn er þurr þá er ekki
rigning.
Ef skuggi er af steininum þá er
sólskin.
Ef steinninn sveiflast til og frá þá er
vindur.
Ef steinninn er hvítur að ofan þá er
snjókoma.
Ef steinninn hoppar upp og niður
þá er jarðskjálfti.
Ef þú sérð ekki steininn þá er
annað hvort myrkur eða honum
hefur verið
stolið.
Ásmundarkúrinn
Leirverjar hafa mikið ort um
megrunarkúr Ásmundar
Stefánssonar fyrrum forseta ASÍ og
sýnist sitt hverjum. Hjálmar
Freysteinsson læknir orti um kúrinn
og bókina sem Ásmundur gaf út
um megrunarfræði sín:
Svo við veröum kæn og klók
og kannski einhver græði
allir þurfa að eignast bók
um ýstrubelgjafræði
Svo bætti hann við limru um sama
mál:
Glaður sem skin eftir skúr
sker sig fjöldanum úr
það merkist þar fer
maður sem er
kominn á Ásmundarkúr.
Þjórsárveragoðinn
Jón Kristjánsson, settur
umhverfisráðherra, hefur hlotið
almennt hrós bæði pólitískra
andstæðinga sem samherja fyrir
úrskurð sinn um lónsgerð í
Þjórsárverum. Séra Hjálmar
Jónsson, fyrrum alþingismaður, orti
um Jón af þessu tilefni, og er það
ekki fyrsta vísan sem hann yrkir
um Jón Kristjánsson og
áreiðanlega ekki sú síöasta ef ég
þekki þá vinina rétt:
Umhverfið bíður ekki tjón
eða bráðan voða.
Þig má kalla Þorgeir, Jón,
Þjórsárveragoða.
Lausnin
Saga næstu visu er á þá leið að
tveir karlar voru svarnir óvinir og
gekk þessi illska svo langt að
yfirvald skipti sér af og kvaö upp
þann úrskurð að þeir skyldu fara
saman á refaveiðar, eða á greni
eins og það er kallað, og ekki
koma til baka fyrr en þeir hefðu
náð sáttum. Það mun hafa tekist
og þá varð þessi vísa til en ekki
veit ég hver höfundurinn er en
þætti gaman að heyra frá
einhverjum sem veit það:
Saman þeir lágu og sátu um rebba,
samninga gerðu um vináttu trygga.
Siggi átti hætta að stela frá Stebba
og Stebbi átti að hætta að Ijúga
upp á Sigga.
Umsjón Sigurdór Sigurdórsson.
Netfang: ss@bondi.is