Bændablaðið - 29.04.2003, Blaðsíða 10

10
Bændablaðið
Þriðjudagur 29. april 2003
í fyrsta skipO á iundi hjá Bnnaðarsamtökum Vesturlands!
Jökull Gislason sem sá dagsljós i fyrsta skipti hinn 7. febrúar fór aö sjálfsögöu meö móður sinni, Ragnhildi
Siguðardóttur, á aöalfund Búnaöarsamtaka Vesturlands 11. apríl. Ekki þótti vafa undirorpiö að Jökull væri
manna yngstur á fundinum. Þess má geta að piitur var vatni ausinn og gefið nafn á skírdag. Jökull býr á
Álftavatni i Staðarsveit og á eflaust eftir að sækja marga bændafundi á Vesturlandi.
ASalfundur BV heimilar
stjórn aá llylja starf-
semina að Hvanneyri
Á aðalfundi Búnaðarsamtaka
Vesturlands sem haldinn var á
Hvanneyri 11. apríl sl. var sam-
þykkt tillaga frá allsherjarnefnd
um að heimila stjórn BV að
flytja starfsemi sína frá Borgar-
nesi að Hvanneyri. Var sam-
þykkt að heimila stjórninni að
ganga til viðræðna við Hvannir
ehf. um kaup á húsnæði á
Hvanneyri á grundvelli tilboðs
Hvanna frá 17. febrúar 2003.
Jafnframt heimilar aðalfund-
urinn að eignarhluti BV í Borg-
arbraut 61 í Borgarnesi verði
seldur. Heimild þessi er háð því
að niðurstaðan verði ekki fjár-
hagslega íþyngjandi fyrir sam-
tökin.
Nokkur umræða varð um kosti
og galla þess að flytja skrifstofur
BV, einnig að meira ætti að koma
fram um kostnað við það að flytja
og vera áfram í sama húsnæði.
Þröstur Aðalbjamarson flutti
breytingartillögu þess efnis að
stjóm samtakanna verði falið að
kanna til hlítar húsnæðismögu-
leika íyrir skrifstofu samtakanna.
Jafnframt verði gerðar ljár-
hagsáætlanir fyrir hverja þá áætlun
sem upp kemur.
í greinargerð með tillögunni
segir „að ekki hafi allir mögu-
leikar verið skoðaðir til hlítar, t.d.
heíur ekki verið skoðaður sá
möguleiki að byggja hentugt hús-
næði. Félagsmönnum hefur ekki
verið kynnt til hlítar hvaða áhrif
þessi flutningur muni hafa á starf-
semi félagsins. Það er því þess
vert að stíga aðeins af jálknum og
velta hlutunum aðeins betur fyrir
sér."
Nokkur umræða varð um til-
löguna og skiptust menn á skoðun-
um. Breytingartillagan var borin
upp til atkvæða og var hún felld
með 19 atkvæðum gegn 10.
Sjá samþykktir fundarins á
www.bondi.is
VÉLAVAL-Varmahlíö m
Sími 453 8888 Fax 453 8828
Veffang www.velaval.is
Netfang velaval@velaval.is
Er lil Evrðpuverfl ó mabaM
Umræða um aðild íslands að
Evrópusambandinu skýtur af og til
upp kollinum hér á landi, misjafri-
lega fyrirferðarmikil eins og gengur.
Ein af þeim röksemdum fyrir ESB
aðild, sem ofl er beint að al-
menningi, er sú að matvælaverð hér
á landi myndi lækka umtalsvert ef af
yrði. Því til stuðnings er bent á að
matvælaverð hér á landi sé um-
talsvert hærra en innan ESB.
Á síðasta ári var á vegum
miðstjómar norrænna bændasam-
taka (NBC), tekin saman skýrsla um
verðmyndun matvæla og saman-
burður á verðlagi milli landa. Margt
fróðlegt er að finna í þeirri saman-
tekt sem á erindi í umræðu um mat-
vælaverð hér á landi. Eftirfarandi
umfjöllun byggir að vemlegu leyti á
henni.
Er til Evrópuverð á matvœlum ?
í skýrslu NBC er að finna
samanburð á verðlagi á matvörum í
núverandi aðildarlöndum ESB, ís-
landi, Noregi og Sviss. Þegar verð-
lag með VSK er borið saman er ís-
land með næsthæsta verðið, og
skipar sér á bekk með Noregi og
Sviss (kunnugleg mynd). Mikill
breytileiki er þó milli ESB landanna.
Danmörk er 29% yfir meðalverði
ESB. Næst á eftir koma Finnland og
Svíþjóð, 13% yfir meðaltalinu. Hins
vegar er matvælaverð í Grikklandi, á
Spáni og í Portúgal rösklega 80% af
meðalverði ESB. Innan ESB er því
mikill breytileiki sem hlýtur að
skýrast af öðm en landbúnaðar-
stefnunni sem er sameignleg fyrir öll
löndin.
Virðisaukaskattur
Það fyrsta sem verður fyrir til að
skýra breytileika í matvælaverði er
mismunandi virðisaukaskattur á
matvörur. Innan ESB er hann allt frá
því að vera enginn á almennar mat-
vömr, í Bretlandi og írlandi, og upp í
25% í Danmörku. Þegar tekið hefur
verið tillit til þessa breytist röð ESB
landanna og Irland skýst upp á
toppinn með 17% hærra verð en
meðaltal ESB en Suður-Evrópu-
löndin em áffarn með lægsta verðið,
ríflega 80% af ESB verði.
Framleiðendaverð
Á Norðurlöndunum hefúr verð
til bænda farið lækkandi á undan-
fömum árum. Danska Landbmgs-
rádet, sem em samtök framleiðenda
búvara og fyrirtækja í vinnslu þeirra,
hefúr t.d. skoðað þessa þróun grannt
þar í landi. Á tímabilinu 1984 - 2001
lækkaði vísitala afúrðaverðs til
bænda um rösklega 20% en á sama
tíma hækkaði verð á matvörum til
neytenda um 40%. í skýrslu Sam-
keppnisstofnunar frá apríl 2001 má
sjá svipaða þróun hér á landi. Þar
kemur t.d. fram að smásöluverð á
lamba- og nautakjöti hækkaði langt
umffam verðbreytingar til ffam-
leiðenda á tímabilinu 1995-2000 og
verð á svínakjöti til neytenda
lækkaði aðeins um 5-6% þrátt fyrir
27% lækkun á verði til ffam-
leiðenda.
Úrvinnslustigið
Kostnaður við vinnslu matvæla
er mismunandi milli landa. Margir
þættir valda því:
•Fyrst má nefna þætti sem lúta
að hagkvæmni í rekstri, s.s. tækni-
stig, virk samkeppni o.fl., sem til
lengri tíma lækka ffamleiðslu-
kostnað á einingu.
•Mismunandi vinnslustig, um-
búðir, geymsluþol o.þ.h. sem hefúr
áhrif á heildsöluverð.
•Gæða- og heilbrigðiskröfúr sem
gerðar eru til matvælaframleiðenda
og kostnaður sem fellur á vörumar
af þeim sökum, auk væntinga neyt-
enda um gæði, útlit, bragð o.fl.
•Launakostnaður er mjög breyti-
legur milli landa. Þó að ísland sé
ekki með í samanburði í NBC
skýrslunni sést glöggt að mikill
munur er milli landa. Launa-
kostnaður á vinnustund í mat-
vælaiðnaði er t.d. 43% hærri í Dan-
mörku en í ESB að meðaltali. í
Grikklandi er hann hins vegar 50%
af meðaltali ESB. Þá er ffamleiðni
vinnuafls eflaust einnig breytileg.
■Skattar og rekstrargjöld, t.d.
vextir, eru breytilegir eftir löndum.
Kröfúr um hagnað/arð af eigin fé
ráðast líka af því hvað aðrir fjár-
1601
140)
12o|
100
«r
60)
40
[2Ö
A Luxemburg
Bandaríkin
ísland
Kanada
Ástralía
RAUNTEKJUR
20 40
60
80
100 120 140 160 180
Myndin sýnir samband verðlags og rauntekna i mörgum löndum sem
við berum okkur saman viö. Myndin sýnir að glöggt samband er þarna
á milli. Þættir sem ýta undir hátt verðlag eru m.a. tiltölulega lítill munur
á tekjum faglærðra og ófaglærðra, smæð matvörumarkaðarins hér á
landi og okkar eigin gildi s.s. kröfur til gæöa matvæla og heiibrigðis-
og umhverfiskröfur, sem gera samanburð við önnur lönd erfiöan. í
löndum sem skera sig úr með háar meðaltekjur en lágt verölag eins t.d.
Bandarikjunum er tekjuskipting t.d. mun ójafnari en á Norður-
löndunum sem búa við tiltölulega hátt verðlag. /EB
Ljóst má vera að ekki er til neitt sem heitir
Evrópuverð á matvælum. Matvælaverð er
samspil margra þátta. Það ræðst ekki aðeins af
afurðaverði til bænda heldur einnig tekjustigi,
tekjuskiptingu, skattastigi, rekstarkostnaði,
kröfum til gæða og hollustu matvæla o.s.frv.
Rifja má einnig upp að ríflega helmingur af
hitaeininganeyslu þjóðarinnar eru innflutt
matvæli. Mikill hluti þeirra, s.s. korn og sykur, er
flutt inn tollfrjálst. Við aðild að ESB myndi þetta
breytast, í Eistlandi og á Möltu mun verð á sykri
t.d. tvöfaldast við það að þessi lönd verða aðilar
að ESB. Áhrif hugsanlegarar ESB aðildar íslands
á sér því fleiri hliðar en hingað til hefur verið
haldið á lofti og ekki allt þar sem sýnist. /EB
festingarkostir gefa af sér, sem er
eflaust breytilegt milli landa.
Smásölustigið
Margir þættir hafa áhrif á
kostnað og álagningu á smásölu-
stiginu.
■Ríkir virk samkeppni eða gætir
fákeppni?
•Flvemig er smásölumarkað-
urinn samsettur? Hver er sam-
setningin milli lágverðsverslana með
lágt þjónustustig og verslana með
hátt þjónustustig og fjölbreytt vöru-
úrval þar sem meira er lagt upp úr
útliti og bra?.
•Reglur um opnunartíma eru
misjafhar. Hér á landi eru þær mun
rýmri enþekkist á evrópska efna-
hagssvæðinu.
•Mishá laun, skattar, vextir og
kröfúr um arð hafa einnig áhrif á
rekstrarkostnað og álagningu á smá-
sölustiginu.
Samband verðlags og rauntekna
Athyglisvert er að skoða sam-
band verðlags (metið miðað við
kaupmáttarvirði, PPP) og rauntekna.
Meðfylgjandi mynd er unnin af
Landbrugsrádet í Danmörku og
sýnir þetta samband í flestum lönd-
um þess heimshluta sem okkur er
gjamt að bera okkur saman við.
Landbrugsrádet bendir á að það sé
einkenni á ríkum löndum að um-
talsverður hluti þjóðartekna kemur
frá atvinnugreinum sem hafa mikla
framleiðni eða geta selt afúrðir sínar
á tiltölulega háu verði á alþjóðlegum
markaði. Þess vegna geta laun og
ávöxtun fjárfestinga verið hærri án
þess að íþyngja samkeppnishæfhi og
greiðslujöfnuðinum. I þessum lönd-
um verða atvinnugreinar, sem eiga
erfitt með að auka framleiðni sína
mikið, sérstaklega þjónustugreinar
og vinnuaflsfrekar greinar, að geta
greitt starfsfólki sínu nokkuð há laun
og hluthöfúm viðunandi arð, því
annars dragast þessar greinar saman
þar sem bæði starfsfólk og fjárfestar
sækja í aðrar atvinnugreinar með
hærri framleiðni. ísland á heima í
þessum hópi, með tekjur um 25%
yfir áætluðu meðalverði og verðlag
um 20% yfir áætluðu meðaltali. A
hinn bóginn er verðlag t.d. á Spáni
og í Portúgal mun lægra, en þar
syðra eru rauntekjur rauntekjur um-
talsvert lægri en hér á landi. /EB