Bændablaðið - 09.12.2003, Page 7

Þríðjudagur 9. desember 2003
Bændoblaðíð
7
Frá aðalfundi dönsku bændasamtakanna
fækkar stöðugt í Danmttrku
- segir Ari Teitsson, formaður Bændasamtaka íslands, sem var gestnr funderins
Danskir bændur hafa verið með tvenn
samtök á landsvísu. Smábændur annars vegar
og stærri hins vegar en í fyrra voru þessi tvenn
samtök sameinuð og var þetta fyrsti fundurinn
þar sem danskir bændur koma saman sem ein
heild. Ari sagði í samtali við tíðindamann
Bændablaðsins að sameiningin virtist hafa
tekist vel því enga spennu mátti greina milli
fylkinga á fundinum.
Ari sagði að þessi fundur hafi verið
áhugaverður fyrir margra hluta sakir og þá ekki
síst vegna þess að þama var gerð grein fyrir
hvemig danskir bændur bregðast við nýrri
landbúnaðarstefnu Evrópusambandsins.
Breytingamar hafa Danir útfært þannig að um
60% af stuðningnum við bænduma flyst nú yfír
á land og er að mestu leyti óháður framleiðslu.
Einungis er gerð krafa um að landið sé nýtt.
Talið er að þorri bænda haldi nokkum veginn
sömu sfyrkjum og áður en þó ekki allir. Stærstu
búin missa mest. Fyrirhugaðar lækkanir á
búvömverði munu þó leiða til þess að kjör
flestra bænda versna vemlega við
breytingamar.
„Þetta em veigamestu breytingar á
landbúnaðarstefnu Evrópusambandsins frá því
Danir gengu í sambandið. Það kom glöggt fram
á fúndinum að danskir bændur hafa af þessu
vemlegar áhyggjur þótt þeir geri sér grein fyrir
því að þeir verða að leysa þessi mál eins og
aðrar þjóðir Evrópu. Þá kom einnig ffarn á
fundinum að bændur hafa vaxandi áhyggjur af
Aðalfundur dönsku
bœndasamtakanna var haldinn
dagana 19. og 20. nóvember sl. í
Herning á Jótlandi. Samtökin hafa
þann hátt á að bjóða einum fulltrúa
frá hverju Norðurlandanna á
aðalfund sinn. Ari Teitsson, var
fulltrúi Islands á fundinum.
hinni hröðu þróun í fækkun og stækkun búa.
Menn veltu meira að segja fyrir sér hvemig
umhverfið muni líta út þegar eftir verða
kannski einn eða tveir bændur í hverri sveit.
Sem dæmi má nefna að danskir
mjólkurframleiðendur em ekki orðnir nema
6.300. Það er greinilegur vilji til að spoma við
þessari þróun en á móti kemur að danskir
bændur em í mjög harðri samkeppni á
búvörumarkaði, ekki bara í Evrópu þar sem er
frjálst flæði búvara milli landa ESB, heldur líka
víða um heim þar sem danskar búvömr em
seldar. Danskir bændur hafa átt í erfiðleikum á
alþjóðamarkaði undanfarin ár meðal annars
vegna gengisþróunar," sagði Ari.
Hann segir að á fundinum hafí það komið
ffam að tekjur bændanna hafi minnkað mikið á
síðustu tveimur árum og launakjör þeirra nú
séu óviðunandi þrátt fyrir hraða stækkun búa.
Þessum versnandi kjörum veldur einkum
tvennt, verðlækkun á landbúnaðarafúrðum um
allan heim á sama tíma og allur tilkostnaður
heima fyrir hefur aukist.
„Á síðari árum hafa sífellt auknar kröfur
verið gerðar til danskra bænda um hóflegri
landnýtingu og að draga úr notkun áburðar.
Þessum kröfum hefúr þeim tekist að mæta, þó
með auknum tilkostnaði. Þeim hefur einnig
tekist að draga úr landfoki og allri mengun af
völdum landbúnaðar. Nú er í undirbúningi
þriðja áætlunin um bætt vatnsgæði sem leggur
enn harðari kröfur á herðar bænda. Þeir sjá ekki
fram á annað en að á vissum svæðum landsins
muni draga verulega úr landbúnaði vegna þessa
og að sá landbúnaður sem eftir lifi verði
óhagkvæmari. Danir eru komnir með
ströngustu reglur í heimi hvað varðar vamir
gegn mengun af völdum landbúnaðar. Bændur
telja þetta gengið út í öfgar og ógni orðið
þessum mikilvæga atvinnuvegi í dönsku
þjóðlífi og telja að þetta hafi áhrif á þeirra
samkeppni. Hér fara saman ágreiningsefni
varðandi áburðamotkun, ekki síst búfjáráburð
og lyktarmengun, þannig að búfjárræktin
einkum svín, nautgripir og loðdýr em í þröngri
stöðu".
I almennum umræðum á fúndinum kom
ffam mikil óánægja vegna versnandi kjara og
erfiðrar stöðu landbúnaðarins sem í raun væri
leiksoppur sérffæðingaveldis, bæði í Bmssel og
í umhverfisráðuneyti Danmerkur. Jóskur bóndi
gekk svo langt að segja að líkja mætti stöðunni
við endalok Titanic, músíkin (um hraðar
breytingar og hertar kröfúr) hljómaði af fullum
styrk en skipið (danskur landbúnaður) sykki.
„Eg var á aðalfúndi dönsku
bændasamtakanna fyrir 15 ámm og þá ræddu
bændur um tekjuleysi og nauðsyn þess að
fækka búum og stækka þau og hagræða í
rekstri. Það hafa þeir vissulega gert á þessum
15 ámm en þeir em enn jafn tekjulausir. Þetta
hlýtur að vera umhugsunarefni fyrir þá sem
lagt hafa línumar í danskri og evrópskri
landbúnaðarstefnu. Bændum hefur fækkað,
búin stækkað og hagkvæmnin aukist en samt
hafa tekjur þeirra miðað við aðra
jóðfélagsþegna versnað," segir Ari Teitsson.
að þær fengjust ekki þar sem
viðkomandi verslar og að
viðkomandi veldi lífrænt þegar
það væri hægt.
Ut frá þessum punktum sem og
af reynslu má segja að niðurstaðan
sé þessi. Hér á landi er ákveðinn
neytendahópur sem hefur áhuga á
að kaupa lífrænt vottaða fram-
leiðslu og jafnvel að greiða aðeins
Hverjir kaupa IM
vottuð matvæli oy
hvers vegna?
Á undanförnum árum hefur verið mikil gróska í lifrænum land-
búnað víða um heim og framleiðsla og sala lífrænt vottaðra afurða
farið vaxandi. Ymsar ástæður eru fyrir því að þessi grein land-
búnaðar hefur dafnað svo vel. Einstaklingum hefur ofboðið sú iðn-
væðing og magnframleiðsla innan landbúnaðarins sem gengið hefur,
m.a. út yfir dýravelferð og umhverfisvernd. Stjórnvöld hafa brugðist
við offramleiðslu landbúnaðarafurða og hvatt til aukinnar fram-
leiðslu afurða með lífrænt vottuðum aðferðum og um leið tekið það
inn sem lið í byggðastefnu. Lífræn framleiðsla er eins og flestum er
kunnugt um bundin alþjóðlegum reglum um framleiðsluhætti mat-
væla og er árlega gerð úttekt á öllu framleiðsluferli þeirra. Á íslandi
sér vottunarstofan Tún um slíkt eftirlit. Hér á landi hafa
landbúnaðarafurðir gott orð á sér hvað varðar framleiðsluferlið og
hreinleika. Eftirspurn eftir lífrænt vottuðum afurðum hefur samt
sem áður farið vaxandi. Stjórnvöld hafa ekki hvatt til lífrænnar
framleiðslu né sett fram stefnu þar að lútandi eins og flest önnur
lönd. Framleiðendum hér á landi hefur lítið fjölgað en vöruúrval
þeirra sem eru í lífrænni framleiðslu er mjög fjölbreytt. Fram-
leiðendur lífrænna afurða hafa staðið framar öðrum í vöruþróun og
markaðssetningu. Á sumum sviðum anna þeir ekki eftirspurn
neytenda!
Yfirskrift þessarar greinar er sú
sama og titill á B.Sc. ritgerð í
landfræði eftir Sigrúnu Höskulds-
dóttur (2003). Spumingar voru
lagðar fyrir viðskiptavini fimm
stórverslana á Reykjavíkursvæð-
inu - alls 200 manns. Hér á eftir
eru þeir þættir nefndir er standa
uppúr könnuninni:
•Langflestir aðspurða hafa
keypt lífrænt ræktað grænmeti. Þar
á eftir koma afurðir eins og kart-
öflur, komvömr og pasta, ávextir,
lambakjöt, brauð, egg og mjólk-
urvömr. (Benda má á það að líf-
rænt vottað kjúklinga- og svínakjöt
er ekki aðgengilegt á markaðnum!)
•Sá aldurshópur sem kaupir
ívið meira af lífrænt vottuðum af-
urðum en aðrir aldurshópar er
aldurshópurinn 31- 45 ára. Þeir
sem hafa böm á heimilinu hugsa
meira um það að kaupa líffænar
afúrðir en þeir sem em ekki með
böm á heimilinu. Aldurshópurinn
60 ára og eldri er einnig mjög
áhugasamur fyrir lífrænum af-
urðum. Þessir þættir gefa þó ekki
lífrænt vottuðum matvælum em
meint hollusta og bragðgæði.
•Þeir einstaklingar sem hafa
dvalið tímabundið erlendis þekkja
betur til vottunarmerkja en þeir
sem hafa ekki búið erlendis.
•Flestir kaupa lífrænt vottaðar
afurðir í stórmörkuðum. Ákveðinn
hluti kaupir þær í sérverslunum
eða beint af framleiðanda.
•Flestir em tilbúnir að greiða
hærra verð fyrir lífrænt vottað
grænmeti. Þar á eftir koma vömr
eins og ávextir, egg, komvörur,
brauð, pasta og kjúklingakjöt.
•Þeir sem kaupa lífrænt vottuð
matvæli telja vömna hollari og
bragðgæðin meiri.
•Þeir sem kaupa líffænt vottuð
matvæli hugsa meira um hollustu,
dýravelferð, gróðureyðingu,
jarðvegsrof og mengun vatns en
hinir sem ekki kaupa lífrænt.
■Þeir sem kaupa líffænt vottuð
matvæli hugsa einnig meira um að
ekki sé notaður tilbúinn áburður,
lyf og eiturefni en hinir sem ekki
kaupa þau.
•Helstu ástæður þess að líffænt
vottuð matvæli em ekki keypt er
hátt vömverð. Auk þess var
ákveðinn hópur sem sagði að
varan væri ekki áberandi í hillum
na, vöruúrvalið takmarkað,
þar sem
að
þegar
marktækan mun.
•Fleiri konur en karlar kaupa
lífrænt vottuð matvæli.
•Um 58% svarenda þekktu
ekki íslenska vottunarmerkið fyrir
lífrænar afurðir.
•Karlar vita ekki hvort þeir hafi
keypt líffænar afúrðir eða ekki.
•Helstu ástæður fyrir kaupum á
boð líffænt vottaðra afurða er tak-
markað og í sumum tilfellum eru
þær ekki framleiddar með slíkum
hætti hér á landi. Auk þess er að-
gengi að líffænum afúrðum mest á
Reykjavíkursvæðinu. Hér er því
sóknarfæri, bæði fyrir stjómvöld
sem og framleiðendur íslenskra
landbúnaðarafurða!
Asdis Helga Bjarnadóttir
Lifrœnni miðstöó
- Upplýsingamiðstöð
lifrænnar rœktunar við
Landbúnaðarltáskólann á
Hvanneyri
Mælt af
munni fram
Guðni Ágústsson
landbúnaðarráðherra fór í
heimsókn í Mjóafjörð sl. sumar að
skoða þar fiskeldi og fleira. Hákon
Aðalsteinsson, skáld og
skógarbóndi, var þar staddur og
heilsaði Guðna meö þessari vísu:
Dáfögur skreyta blómin börð,
blikandi sólin vermir jörð.
Sveitin er vel af guði gjörð
og Guðni kemur í Mjóafjörð
Meistari vér minnumst þín
Guðni fór líka fyrir skömmu á fund
hjá Rafiðnaðarsambandinu í
Hveragerði. Skömmu fyrirfundinn
hringdi hann í séra Hjálmar Jóns-
son sem staddur var í Jóhannesar-
borg í S-Afríku og sagði að hann
yrði að varpa skýru Ijósi á mikil-
vægi rafiðnaðarmanna. Þá sagði
Hjálmar:
Rafmagnsljós á landið skín
og lýsirfyrir alla.
Meistari vér minnumst þin
meðan vötnin falla.
Krummi snjóinn kafaði
Um höfund eftirfarandi vísu var
spurt á Leir ekki alls fyrir löngu en
ekkert svar hef ég séð enn og spyr
því hvort einhver veit hver
höfundurinn er:
Krummi snjóinn kafaði,
kátur hló og sagði,
að hún tóa ætlaði
einum lóga gemlingi.
Vegna rimsins
Ragnar Böðvarsson sagði frá þvi á
Leir að Þór Magnússon hefði
ungur lært þessa vísu og farið með
á fundi í Iðunni:
Hesturinn minn heitir Brúnt,
ja, sá er nú ekki staður.
Snýst hann rúnt um landsins púnkt
sem ég er lifandi maður.
Þór spuröi hvers vegna hesturinn
héti Brúnt, en ekki Brúnn og svarið
var: Það er vegna rímsins og
hljóðstafanna. Þetta segir Ragnar
réttilega skemmtilegt dæmi um illa
stuðlaða vísu.
Byrjun á Ijóði
Haraldur Blöndal sagðist hafa lesið
viðtal við Jóhann Hjálmarsson
skáld í Lesbók Morgunblaðsins
nýveriö. Þar var hann spurður:
"Hvernig byrjar þú Ijóð þín?" Og
Jóhann svarar: "Yfirleitt með
setningu,.." Og Halldór bætti við:
,,Hér finnst mér skynsamlega
svarað og betur en spurt."
Kirkjufellið aö hverfa
Jón Yngvar Jónsson orti þegar
hann sá steinverk Árna Johnsens í
sjónvarpinu.
Árni Johnsen ötull hefur
ákaft Snæfellsnesið sorfið,
klappir molar, kletta skefur,
Kirkjufell er næstum horfiö.
Gleðileg jól!
Umsjón:
Sigurdór Sigurdórsson