Bændablaðið - 23.09.2008, Blaðsíða 8

8 Bændablaðið | þriðjudagur 23. september 2008
Pétur Guðmundsson fjallar í
Bændablaðinu 8. júlí um mark-
aðsvæðingargrein mína. Strax eru
honum rök gegn dúnuppboði þrotin.
Skulu viðskipti mín nú tortryggð,
spunnið um að ég „fari á taugum“.
Verðleiðrétting hefur aðdraganda,
er án geðþótta. Mánaða bið án
árangurs kostar fé, yfirvegað val
ábyrgs stjórnanda er milli sölu á
lægra verði eða þrots vegna áfall-
ins kostnaðar. Góð hreinsun er dýr
því útvistun fjaðratínslu er bönnuð
(!) með lögum settum að undirlagi
heildsala, með skjalfestum stuðningi
Péturs, tilgangurinn að hefta rekstur
minn, sjálfir hafa þeir ekki þekkingu
til að nýta þá leið. Hverjum dytti í
hug að lögbinda 66°N til að flytja
flíspeysusaum aftur heim frá Kína
og tífalda launakostnað? Í reifun
þessa felst engin „viðurkenning“
einhverrar „skammar“, þvert á móti
stolt, engu var „spillt“, heldur staðið
í skilum, allir kaupendur ánægðir,
kaupa enn. Spillingin felst í ítökum
óviðkomandi heildsala í lagasmíð
landbúnaðarráðuneytis. Skrykkjótt
verðþróun er afleiðing endurtekinn-
ar yfirkeyrslu þeirra á markaðnum.
Hyrfi heildsölustigið næðist sparn-
aður með uppboði, gegnsæ, jöfn
verðþróun og heimsmarkaðsverð í
vasa bænda. Stóðhestur var geymd-
ur í afskekktri sveit, – enginn sýndi
undaneldi áhuga, hann sigrar síðan
á landsmóti og nú bjóðast milljónir.
Æðardúnn er falinn í ruslapokum í
gámum, bílskúrum, loftum en dún-
bóndi ver milliliðinn og berst gegn
því (!) að dúnn verði með uppboði
gerður sýnilegur erlendum kaupend-
um, verk sem ÆÍ með opinn krana
ríkisstyrkja og sínar 4 milljónir á
bók stæði næst að hefja. Fælist dún-
hreinsarinn Pétur þá gæðakröfu og
vinnsluhraða sem uppboð útheimt-
ir? Pétur þegir þegar húsbændur
hans keyra verðið upp og kaupendur
í stopp, iðja hinna stikkfrí heildsala
frá ómunatíð. Hvar eru þá upphróp-
anir hans um „skömm“ eða eiga þeir
heiður skilinn? Pétur staðfestir að
hann sitji fundi þeirra, því ljóst er
að mállausir heildsalarnir nota dún-
bóndann sér til varna, mata hann á
staðlausum dylgjum um mína vöru
og viðskipti, dylgjum sem hann
sjálfur getur ekki sannreynt því
hann kann ekkert erlent mál. Hann
er tilneyddur, enda háður þeim,
getur ekki selt sinn dún út sjálf-
ur. Séu viðskipti við mig slæm og
við hann og húsbóndann hagfelld,
hvers vegna var ég í júni sl. búinn
að hreinsa 300 ný kg og af hverju
auglýsir Pétur ekki fast verð og
hví að gína yfir meiri dúni ef hann
á enn óseldan frá í fyrra? Ég tók af
skarið sl. vetur, aðrir greiddu fegnir
sama verð og feluleikur nettóverðs
í flóknum útreikningi hreinsikostn-
aðar hjá öðrum viðgengst enn. Við
uppboð yrði hreinsun greidd sem
prósenta af því sem fengist fyrir vél-
hreinsaðan dún. Við mín sólarhring-
safköst í góðu hráefni sem losa 25
kg hreins dúns (Ólafur í Stakkahlíð
getur staðfest það) bliknar snig-
ilhraðahreinsun Péturs í brunagámi
og er þar komin ástæða andstöðu
hans við sumaruppboð vélhreins-
aðs dúns. Mín vinnsla gerði bænd-
um kleift að ná uppboði en ég tæki
sem fyrr aðeins gæðahráefni inn. Ég
er það góður að til að keppa við mig
þarf að drepa nýsköpun mína með
ólögum, orðspor mitt með lygum.
Pétur dróttar því ég eigni mér
uppfinningar Baldvins í Sylgu. Ég
hef endurbætt Baldvinstínu, fjarlægt
drifið blöðkukefli sem lamdi troml-
una en sett fjaðrandi blöðkur í stað-
inn sem virka vel. Þá var hans tromla
í kassa með skúffu undir fjaðrir,
opnum að neðan þannig að þó hún
væri tengd afsogi var það óvirkt.
Ég lét forma kassann í V-laga belg
með afsogi neðst en sleppti lofti að
tromlunni lárétt, rykhreinsun batn-
aði, tæming varð óþörf. Með nýju
fyrirkomulagi tromlu tvöfaldaði ég
afköst vélarinnar bara hjá mér en
aðrir, t.d. Pétur í vanþakklæti, nota
grunnútgáfu. Nýja krafsara hef ég
látið gera í nákvæmum hlutföllum
og stærðum hreyfanlegra hluta fyrstu
vélarinnar smíðaðrar á Króknum,
enda er hún góð, en breytti umbúnaði,
rusltæming varð sjálfvirk. Baldvin
var ekki fyrstur til að smíða krafsara,
mótaði hann eftir vél Dalamanns,
fyrstu hreinsivélinni en hún er nú er í
vörslu Þjóðminjasafnsins. Hitara hef
ég hannað alveg frá grunni með hug-
mynd útfrá lauslegri lýsingu kunnugs
af erlendu tæki í öðrum iðnaði. Með
þeim tryggi ég jafna varmadreifingu
sem hindrar bruna, nokkuð sem hrjá-
ir Pétur, þeir geta gengið eftirlitsfríir
allan sólarhringinn og hver hitun
tekur 6 tíma en ekki sólarhring eins
og hjá Pétri, rafmagnskostnaður sl.
sumar 60.000 kr. á 500 hrein kg.
Pétur telur sölu vélhreinsaðs
dúns óráð þó fjaðratínsla sé dýr hér
en ódýr erlendis. Hér verður ekki
til virðisauki á þessu stigi, til fellur
óþarfa kostnaður sem ekki næst til
baka í hærra verði. Óhagræðið er
skyldað með dúnmatslögunum. Til
að tryggja sér ítök náðu heildsalar
með þeim að hefta framþróun grein-
arinnar. Æðarræktarfélagið stóð fyrir
útgáfu sögu æðarræktarinnar með
opinberu styrkjafé, heildarkostn-
aður 6 milljónir kr. Sömu hagfræði
var beitt við bókaútgáfuna og nú
gegn dúnuppboði enda er Pétur end-
urskoðandi athugasemdalauss árs-
reiknings ÆÍ og fer ekki „á taugum“
yfir arðsemi fjárfestingarinnar, enda
kosta skattborgarar hana. Tekjur ÆÍ
af sölu bókarinnar voru heilar 14.000
kr árið 2006 svo þannig tæki það ÆÍ
4 aldir (!) að hafa uppí höfuðstólinn
sem er í samræmi við mottó Péturs í
dúnsölu: „Bara bíða“.
Jón Sveinsson
dúnbóndi/-hreinsari/-útflytjandi
Uppboð – landsmót æðarbænda
Umsögn Bændasamtaka Íslands
um svokallað matvælafrumvarp
ríkisstjórnarinnar er ítarleg og
vönduð. Ljóst er að samtökin hafi
nýtt sumarið vel til að vinna að
umsögn sinni. Eins og við var að
búast leggjast Bændasamtökin
algjörlega gegn innflutningi á hráu
ófrosnu kjöti og hafna þannig meg-
inefni frumvarps ríkisstjórnarinnar.
Umsögn BÍ er því þungavigtar við-
bót við þann mikla fjölda umsagna
sem bárust sjávarútvegs- og land-
búnaðarnefnd þar sem þessum
meginákvæðum frumvarpsins var
algjörlega hafnað.
Vissulega var meintur tilgang-
ur með s.k. matvælafrumvarpi að
tryggja matvælaöryggi og vernda
neytendur á EES-svæðinu. Á
Íslandi er hins vegar árangur á
sviði matvæla- og neytendaöryggi
einn sá besti í heiminum – raunar
framar öllum ríkjum ESB. Reynsla
Dana af því að taka upp samræmda
matvælalöggjöf ESB er ekki góð:
Þar geisar nú salmonellufaraldur,
mun meira er af sýktu kjöt í búðum
en fyrir upptöku löggjafarinnar.
Hafa ber í huga að íslenskar sjúk-
dómavarnir hafa verið öðrum þjóð-
um til fyrirmyndar á undanförnum
árum, m.a. vegna þess að íslenskir
kjúklingabændur réðust í stórtækar
aðgerðir til að draga úr salmonellu-
sýkingum. Aðilar sem tóku þátt í
því átaki, bæði framleiðendur og
dýralæknar, hafa lagst gegn mat-
vælalöggjöfinni á þeirri forsendu
að þeim mikla árangri verði stefnt
í hættu.
Aðvörunarorð Margrétar
Guðnadóttur vega þungt
Það er þó langt í frá að hættan sé ein-
ungis bundin við kjúklingarækt, eins
og Margrét Guðnadóttir, prófessor í
veirufræði og einhver fremsti sér-
fræðingur heims á því sviði, hefur
bent á. Niðurstöður Margrétar er
afdráttalausar og vel rökstuddar en
hún segir að Alþingi eigi að fella
frumvarpið og taka þurfi upp nýjar
samningaviðræður við EES. Í rök-
stuðningi sínum bendir hún á tilvist
mæði-, riðu- og garnaveiki í lönd-
um ESB og hvernig við ýmist hér á
landi höfum útrýmt eða takmarkað
mjög þessa sjúkdóma. Hún tíundar
einnig þann vandræðagang sem átti
sér stað innan ESB vegna kúariðu-
faraldurs á Bretlandseyjum. Þá
bendir Margrét réttilega á að árang-
ur á þessu sviði er ekki auðfenginn
og auðvelt er að glutra honum niður.
Að afsala sér forræði í þessum mála-
flokki er því algjört glapræði í ljósi
þess gríðarlega árangurs sem Ísland
hefur náð og þeirrar miklu sérstöðu
sem við búum við.
Orð Margrétar Guðnadóttur
vega þungt í ljósi hennar framlags
til rannsókna á þessu sviði. Ekki
verður séð að aðrir sem fjallað hafa
um þessa þætti málsins hafi getað
hrakið þessa niðurstöðu hennar né
að stjórnvöld hafi sýnt viðleitni til
þess. Matvælafrumvarpið stefnir
matvælaöryggi í hættu og því vinn-
ur það gegn aðalmarkmiði sínu. Að
taka það upp á Íslandi væri eins og
að taka upp samevrópska löggjöf
um hreinleika vatns og þannig dæla
óhreinindum í íslenskt lindarvatn
bara svo að það hafi sama magn af
sýklum og kranavatnið í evrópsk-
um stórborgum.
Matvælaöryggi og framtíð
íslensks landbúnaðar í húfi
Ofangreind rök eru veigamest til
rökstuðnings því að það væri full-
komlega ábyrgðarlaust að sam-
þykkja frumvarpið þó bæta megi
mörgum fleiri við ef menn svo
vilja:
1. Fjölmörgum störfum í landbún-
aði og matvælavinnslu er stefnt
í hættu. Mörg þung högg dynja
á íslenskum landbúnaði og hefur
rekstrarumhverfi hans versn-
að, sérstaklega vegna hækk-
andi verðs á aðföngum, olíu,
áburði, háum vöxtum og mikilli
verðbólgu. Ljóst er að með nýrri
verðskrá sláturleyfishafa er verð
aðeins lítillega leiðrétt miðað við
þessar hækkanir. Innflutningur á
ódýru hráu kjöti til viðbótar við
þetta yrði mjög erfiður biti að
kyngja fyrir marga bændur. Að
auki, mitt í öllu tali um mann-
aflsfrekar framkvæmdir, skýtur
það skökku við að tefla í tvísýnu
einni öflugustu atvinugrein
landsins – landbúnaðinum, inn-
lendri matvælaframleiðslu og
matvælaiðnaði.
2. Einokun á matvörumarkaði. Ef
þeir fáu aðilar sem eru á mat-
vörumarkaði geta flutt inn ódýrt
hrátt kjöt geta þeir stýrt mat-
arverði enn frekar.
3. Ekki hafa verið færð fram óyggj-
andi rök fyrir því að Ísland verði
að taka upp fyrrnefnda löggjöf
og Bændasamtökunum hafa ekki
borist nein haldbær gögn þar
að lútandi. Stefán G. Þórisson
lögmaður og sérfræðingur í
Evrópurétti sem Bændasamtökin
fengu til að athuga málið fyrir
sig hefur dregið í efa að Ísland
þurfi að falla frá undanþágu um
innflutning á hráu kjöti. Hefur
hann lýst undrun sinni á því hve
erfitt virtist að fá fram formlegar
kröfur framkvæmdastjórnar ESB
þegar undanþága Íslands var
tekin til endurskoðunar. Þau rök
að Ísland sem eyríki væri á viss-
an hátt berskjaldað fyrir ákveð-
inni sjúkdómahættu ættu jafnt
við nú og árið 1992 þegar samið
var um undanþágu Íslands gagn-
vart innflutningi á hráu kjöti við
gerð EES samningsins.
4. Stjórnvöld hafa ekki lagt í neina
vinnu til að kanna veigamestu
þætti þessa máls. Í gögnum um
samningaviðræður embættis-
manna við ESB, sem bárust
BÍ seint og illa sem og þing-
flokki VG eftir mikla eftirfylgni,
kemur fram að síðla árs 2005
féllu stjórnvöld frá undanþágu
á hráu kjöti, létu engan vita um
þá stefnubreytingu og virðast í
engu hafa reynt að halda uppi
vörnum fyrir því framúrskarandi
matvælaöryggi sem við búum
við.
5. Sú niðurstaða að hafna frum-
varpinu er líka í takt við þann
mikla fjölda sveitastjórna, sam-
tök sveitarfélaga, matvælafram-
leiðanda, sláturleyfishafa, bún-
aðarsambanda o.fl. sem hafa
ályktað um þessi mál. Það er
fáheyrður atburður að jafn mik-
ill fjöldi neikvæðra athugasemda
berist nefnd á vegum Alþingis
eins og gerðist við umfjöllun
nefndarinnar á matvælafrum-
varpi ríkisstjórnarinnar.
Matvælafrumvarpi hafnað!
Hrútadagurinn verður í Faxa-
höllinni á Raufarhöfn í Norður-
þingi þann 4. október og hefst
kl. 14. Þar verða til sölu hrútar
frá þeim bæjum sem hafa líf-
söluleyfi og þess óska. Búist er
við að um 16 bændur mæti með
u.þ.b. 250 hrúta.
Lengi hefur verið leyfð sala á
líffé úr Þistilfirði og Langanesi, en
fyrir fáum árum var lífsölusvæðið
stækkað, þannig að Öxfirðingar
og Sléttubændur fengu líka leyfi
fyrir sölu. Það var því úr mörgum
bæjum að velja fyrir kaupendur
og ljóst að þeir sem voru í kaup-
hugleiðingum gætu ekki skoðað á
mörgum bæjum þegar þeir kæmu
í héraðið.
Það var hópur framtaksamra
bænda í Þistilfirði, Sléttu og
Öxarfirði sem ákváðu að safna
þeim hrútum saman á einn stað,
sem bændur á þessu svæði þóttu
söluhæfir. Þetta var gert m.a. til
að auðvelda kaupendum valið,
þ.e.a.s. að hafa hrútana alla á
einum stað og geta borið þá
saman. Faxahöllin á Raufarhöfn
var ákjósanlegur staður, mið-
svæðis á sölusvæðinu og góð
aðstaða fyrir bæði menn og fé.
Varðandi reglur um val á hrút-
um, verður sú regla nú höfð að
þegar salan byrjar geta kaupend-
ur farið í hrútasafnið og valið sér
hrút, en hver bær hefur afmarkað
svæði. Þegar kaupandinn hefur
valið sér hrút, verður að taka hann
úr sölustíunum og setja hann í stíu
með seldum hrútum og skrá hrút-
inn hjá ritara Faxahallar. Ekki er
leyfilegt að merkja sér fleiri hrúta
en ætlunin er að kaupa. Þegar
hrútur er tekinn úr sölustíu telst
hann seldur. Það margir hrútar
verða til sölu, frá mörgum rækt-
endum, að ætla mætti að allir geti
fengið hrút við sitt hæfi.
Leiðbeinandi verð á hverjum
hrút er 15.600 kr. auk þúsund
króna á hvert stig umfram 80 stig.
Tekið skal fram að þetta er ein-
ungis leiðbeinandi verð.
Dýralæknir verður á staðnum
og sprautar þá hrúta sem keypt-
ir eru út af svæðinu, þannig að
kaupendur geta farið með hrútana
sína heim.
Á staðnum verða einnig sér-
fræðingar í sauðfjárrækt sem eru
tilbúnir að veita alla þá aðstoð
sem menn óska, við val á lífhrút-
um.
Í lok söludagsins verða boðn-
ir upp þeir hrútar sem stiguðust
hæst á svæðinu, eða þykja skara
framúr öðrum hrútum að ein-
hverju leyti. Þar gildir sú regla að
sá sem býður hæst, fær hrútinn. Á
síðasta ári voru tveir hrútar boðnir
upp, annar var svarkrúnótt-leist-
ótt kyntröll frá Svalbarði með
84 stig og seldist á 44.000 kr.,
hinn var hvítt vöðvabúnt og frá
Sveinungsvík með 84 stig og
seldist á 50.000 kr.
Þegar hinir nýkeyptu hrútar
fara heim með sínum nýja eig-
enda verður lesið uppúr söludilk-
unum, þannig að hver og einn fari
með þann hrút sem hann valdi
sér.
Hrútadagurinn er nú haldinn
í fjórða sinn og eru Raufarhafn-
arbúar jafnvel farnir að merkja
þann dag rauðan á dagatalið, líkt
og aðra lögboðna hátíðisdaga og
hafa ýmislegt til skemmtunar,
fyrir sig og það fólk sem sækir
Raufarhöfn heim þennan dag.
Listakonur í héraðinu verða
með sölusýningu á sínum vörur í
Faxahöll.
Á síðasta ári var í fyrsta sinn
Íslandsmeistarakeppni í kjöt-
súpugerð, en þá skráðu sig 7
keppendur, víðsvegar að af land-
inu, en vegna veðurs mættu bara
heimamenn í keppnina og því
varð hún ekki eins spennandi og
til stóð. Hafin er undirbúningur
fyrir keppninni í ár og er búist við
töluverðri þátttöku.
Líkt og á síðasta ári verður
hagyrðingakvöld, en nú í félags-
heimilinu Hnitbjörgu, samkomu-
húsi þeirra Raufarhafnarmanna
og hefst samkoman kl.21.00. Þar
kveðast á valdir heimamenn og
fáeinir útvaldir gestir en a.m.k.
4 hagyrðingar eru búnir að skrá
sig. Margir þingeyingar eru vel
hagmæltir og nægir að nefna hér
textahöfundinn Jónas Friðrik sem
einmitt er frá Raufarhöfn.
Margt fleira verður í boði,
ýmist undirbúið eða ekki.
Tilboð verða á gistingu á Hótel
Norðurljósi á Raufarhöfn þessa
helgi.
Með kveðju úr Norðurþingi
Sigurlína Jóhanna
Jóhannesdóttir
bóndi, Snartarstöðum 2
Hrútadagurinn á Raufarhöfn
Huginn Freyr Þorsteinsson
formaður Vinstri grænna á Akureyri
Matvælafrumvarpið
Frá Hrútadeginum á Raufarhöfn
fyrir tveimur árum.