Bændablaðið - 11.06.2009, Blaðsíða 11

11 Bændablaðið | fimmtudagur 11. júní 2009
Evrópusambandið virðist skipta
meira máli fyrir flest allar aðrar
atvinnugreinar en landbún-
að í Finnlandi. Þetta er skoðun
Jonasar Laxåback framkvæmda-
stjóra Bændasamtaka sænsku-
mælandi Finna (SLC) í Öster-
botten.
Blaðamaður Bændablaðsins
eyddi tveimur dögum með Jonasi
á ferð um Österbotten fyrir
skemmstu þar sem heimsóttir voru
finnskir bændur. Áður hefur ver-
ið sagt frá þeim heimsóknum í
blaðinu. Í ferðinni gafst hins vegar
gott tækifæri til að ræða við Jonas
um finnskan landbúnað enda er
hann þar öllum hnútum kunn-
ugur. Hann hefur undanfarin tíu ár
stýrt starfsemi svæðisdeildarinnar
í Österbotten og áður vann hann
á skrifstofu Bændasamtakanna í
Helsinki. Hann hefur því svo árum
skiptir verið í miklu og góðu sam-
bandi við sænskumælandi bændur
í Finnlandi, eða allt frá árinu 1990
og þekkir því finnskan landbún-
að bæði fyrir Evrópu sam bands-
aðildina 1994 og eftir aðild.
Fjöldi eldri bænda vill ganga úr
ESB
Jonas segir Evrópusambandsað ild-
ina hafa verið finnskum bændum
erfiða. „Það var hins vegar svo að
margir sáu enga möguleika aðra
í stöðunni heldur en inngöngu á
sínum tíma og því verður ekki á
móti mælt að eftir inngönguna
hefur efnahagur Finnlands styrkst.
Þetta var hins vegar fólk úr öðrum
atvinnugreinum en landbúnaði.
Bændur lögðust nær allir gegn
að ild á sínum tíma og það er erf-
itt að halda því fram að efnahagur
bænda hafi styrkst við inngönguna.
Fjöldi eldri bænda er á þeirri skoð-
un að Finnland eigi hreinlega að
segja sig úr sambandinu. Sennilega
er það nú ekki raunsæ afstaða
en hún sýnir samt vel þá miklu
óánægju sem enn er algeng meðal
bænda vegna aðildarinnar.“

Vantar pólitískan stuðning við
landbúnaðinn
Jonas segir ljóst að ýmsar þær
breytingar sem urðu í finnsk um
landbúnaði eftir Evrópu sam bands-
að ildina hefðu orðið jafnvel þótt
Finn land hefði staðið utan sam-
bandsins. „Það sem við glímum
við nú er að það vantar pólitískan
stuðning við landbúnað í Finnlandi.
Stjórnmálamenn eru tilbúnir að
skera niður innanlandsstuðning við
landbúnað, hvort sem stuðning-
urinn er til bænda sem búa norðan
62. breiddargráðu þar sem marka-
línan liggur eða fyrir sunnan þar
sem hingað til hefur verið beitt sér-
tækum stuðningi. Þetta er eilíf bar-
átta við stjórnvöld því að finnskur
landbúnaður lifir ekki af í óbreyttri
mynd ef stuðningurinn verður af-
numinn. Við vitum að finnska
þjóð in er hliðholl landbúnaðinum,
það sýna kannanir sem við höfum
gert í gegnum tíðina. Sömuleiðis
hafa finnskir neytendur haldið mik-
illi tryggð við innlenda landbún-
aðarframleiðslu. Samkeppnin hef-
ur hins vegar harðnað mikið og
bændur mega alls ekki við miklum
skakkaföllum ef ekki á mjög illa
að fara. Ef stuðningur við finnskan
landbúnað verður skorinn frekar
niður er ljóst að fjöldi bænda mun
ekki standa það af sér. Það sem
hefur gerst er að búin hafa stækkað
en bændum fækkað. Það er almenn
samstaða um að í Finnlandi eigi
ekki að reka verksmiðjulandbún-
að. Það mun samt sem áður verða
mikill þrýstingur á enn meiri sam-
þjöppun og stærðarhagkvæmni
ef stuðningurinn verður dreginn
saman. Ég er ákaflega hræddur um
að ef svo verður muni verða eðlis-
breyt ing á finnskum landbúnaði.“
Enginn aðlögunartími varðandi
tollvernd
Jonas leggur áherslu á að inngang-
an sjálf hafi verið bændum erfið.
„Burtséð frá breytingum á stuðn-
ingskerfi við finnskan landbúnað
var erfiðast að takast á við það að
öll tollvernd féll niður á einum
degi. Það tekur vitanlega langan
tíma að laga sig að breytingum á
aðstæðum og finnskur landbúnaður
fann fyrir því. Í samningaferlinu
var lögð áhersla á að aðlögunartími
fengist eftir að gengið væri inn í
sambandið. Ein af meginstoðum
Evrópusambandsin er hins vegar
að viðskipti séu frjáls og ekki séu
uppi tæknilegar hindranir, til að
mynda með tollum. Því fékkst ekki
neinn aðlögunartími, tollar voru
einfaldlega afnumdir yfir nótt og
finnskir bændur vöknuðu upp við
gjörbreytt markaðsumhverfi. Þetta
er vissulega ein af þeim ástæðum
sem leiddu til þess að bændum
fækkaði mjög ört eftir inngönguna.
Til þess að takast á við breytingarn-
ar neyddust finnskir bændur til að
auka hagræðingu á búunum mjög
hratt. Nú er ég ekki að segja að það
hafi verið vond þróun. Finnskur
landbúnaður mátti vissulega alveg
við því að þar væri hagrætt og búin
stækkuð. Það má nefna þessu til
stuðnings að stærð meðalbús var
16 hektarar fyrir inngönguna. Hún
er 33 hektarar í dag. Hins vegar
er aldrei gott þegar þróun af þessu
tagi er þvinguð fram. Skuldsetning
búanna jókst verulega eftir inn-
gönguna þegar menn fóru út í stór-
fellda uppbyggingu. Það er heldur
ekkert hægt að horfa framhjá því
að tekjur bænda drógust verulega
saman.“
Mistök gerð í samningum við
sambandið
Um 300.000 manns vinna við land-
búnað í Finnlandi og er landbún-
aður um sex prósent af finnskri
landsframleiðslu. Fjórtán þúsund
bændur eru sænskumælandi og
aðilar að SLC. Því er ljóst að mikl-
ir hagsmunir eru í húfi fyrir Finna
í landbúnaði. Jonas segir að í hans
huga hafi verið gerð mistök þegar
samið var um aðild Finnlands að
Evrópusambandinu hvað varðar
landbúnaðinn. „Burtséð frá því
hvað það þýddi að tollvernd fyrir
innlendan landbúnað var afnumin
þá tel ég að það hafi verið óráð að
skipta landinu í tvö svæði. Í norð-
urhluta landsins fá bændur meiri
stuðning en í suðurhlutanum. Hins
vegar er það svo að Finnland er
sérstakt landbúnaðarland og á enga
samleið með Mið-Evrópuríkjum
varðandi landbúnaðarframleiðslu.
Finnland hefði að mínu mati átt að
falla allt undir sama hatt hvað varð-
ar stuðningskerfi. Það var fásinna
að skipta landinu upp og býður upp
á ótal hættur.“
Breytingar þvingaðar fram á
óheilbrigðan hátt
Jonas segist viss um að íslenskum
landbúnaði myndi farnast betur
utan Evrópusambandsins ef stjórn-
völd tækju ákvörðun um að styðja
áfram við landbúnað. „Það held ég
að sé öruggt. Tökum bara Finnland
sem dæmi. Ef við hefðum staðið
utan Evrópusambandsins og notið
áfram tollverndar og stuðnings þá
leikur enginn vafi á því í mínum
huga að tekjufall finnskra bænda
hefði ekki orðið fjörutíu prósent
eins og reyndin varð. Sömuleiðis
hefði bændum ekki fækkað jafn
mikið. Vel má vera að það hafi
verið nauðsynlegt að í finnskum
landbúnaði yrði ákveðin hagræð-
ing, bú stækkuðu og breytingar
yrðu. Ég tel næsta öruggt að það
hefði líka gerst. Það hefði hins
vegar gerst á heilbrigðari hátt,
óþvingað og ekki valdið þeim erf-
iðleikum sem greinin varð að glíma
við og glímir enn við víða.“
Verður að semja um varanlegan
stuðning
Jonas segist ekki vera fær um að
leggja mat á kosti Evrópu sam-
bands aðildar fyrir Ísland í heild. Ef
sótt yrði um aðild Íslands að Evr-
ópusambandinu segist hann hins
vegar telja að leggja verði þunga
áherslu á að Íslendingum verði
áfram gert kleift að styðja við land-
búnaðinn. „Í mínum huga er það
allra mikilvægast að þið semjið um
varanlegan rétt til að styðja íslensk-
an landbúnað um allt land. Ísland
er erfitt land til landbúnaðarfram-
leiðslu og ég tel ljóst að þið munið
verða undir í beinni samkeppni við
Evrópusambandslöndin ef ekki
fæst réttur til að styðja landbúnað.
Sá réttur verður að vera varanlegur.
Ef samningamenn ykkar gæta ekki
að sér hvað þessi mál varðar þá
munu íslenskar landbúnaðarvörur
verða kaffærðar af ódýrum, erlend-
um vörum. Ég trúi ekki að það sé
vilji Íslendinga.“
Viðtal og mynd: fr
Evrópusambandsaðild mikilvægari fyrir
aðrar atvinnugreinar en landbúnað
Framkvæmdastjóri sænskumælandi bænda í Finnlandi segir mistök hafa
"+
 "&'
' 
+  
$@
" 
þvingaðar fram á óheilbrigðan hátt með aðild
Jonas Laxåback framkvæmdastjóri Bændasamtaka sænskumælandi
Finna, SLC, í Österbotten.
Frestur til að sækja um leyfi til að
kaupa lömb til lífs rennur út 1. júlí.
Þeir sem hyggjast kaupa líflömb skulu sækja um það til
Matvælastofnunar fyrir 1. júlí á sérstökum eyðublöðum,
sem eru að finna á heimasíðu stofnunarinnar www.mast.
is . Matvælastofnun veitir leyfi fyrir 1. ágúst eða hafnar
umsókninni ef umsækjandi uppfyllir ekki skilyrði reglugerð-
arinnar.
Listi yfir þá sem fengið hafa leyfi til sölu á líflömbum og
kiðum er að finna á heimasíðu Matvælastofnunar. Einnig
er hægt að sækja um að kaupa hrúta á Hrútadegi á
Raufarhöfn.
Þeir sem hyggjast sækja um eru hvattir til að kynna sér
reglugerð nr. 550/2008 um flutning líflamba milli land-
svæða.
Nánari upplýsingar veita:
Halldór Runólfsson, yfir-
dýralæknir og Þorsteinn
Ólafsson, sérgreinadýra-
læknir, í síma 530 4800.