Bændablaðið - 11.06.2009, Blaðsíða 12

12 Bændablaðið | fimmtudagur 11. júní 2009
Það er mikið umleikis á Tann-
staðabakka í Hrútafirði þar sem
hjónin Skúli Einarsson og Ólöf
Ólafsdóttir reka bú af miklum
myndarskap. Bústofninn telur
um 28 þúsund kjúklinga, um
fjörutíu mjólkurkýr ásamt geld-
neytum og nálægt 180 vetrar-
fóðraðar ær. Það er því óhætt að
segja að um stórbýli sé að ræða.
Jafnhliða búskapnum sinnir
Skúli svo formennsku í Félagi
kjúklingabænda og má segja
að ekki hafi verið tíðindalaust
á þeim vígstöðvum að undan-
förnu, enda hefur félagið þurft
að leggja umtalsverða vinnu í
mat vælafrumvarpið og fyrir dyr-
um stendur að veita umsögn um
mögulega aðildarumsókn að Evr-
ópu sambandinu.
Blaðamaður Bændablaðsins
sótti þau hjón heim á dögunum í
þeim tilgangi að taka Skúla tali um
formennskuna og verkefnin fram-
undan. Þau hjón voru þá að enda
við að taka á móti ungum til upp-
eldis og greinilegt að nóg var um
að vera. Yfir kaffibolla sagði Skúli
frá þeim verkefnum sem staðið
hefur verið í að undanförnu og því
sem framundan er. Blaðamaður
byrjaði á að spyrja hvort formanns-
embættið hefði ekki tekið mikinn
toll af tíma hans.
„Jú, vissulega eitthvað pínulít-
ið (þá grípur Ólöf fram í og segir:
„þú færð örugglega önnur svör ef
þú spyrð mig“ og glottir). Ég ætlaði
í raun að minnka við mig félags-
málavafstur en lofaði að taka þetta
að mér í eitt ár og ákvað síðan að
taka annað. Stuttu eftir að ég varð
formaður helltust síðan yfir verk-
efni. Matvælafrumvarpið kom upp
og það tók auðvitað mikinn tíma.
Ég þurfti að fara allnokkrar ferð-
ir til Reykjavíkur til funda, bæði í
ráðuneytum og við Alþingismenn.
Það hefur dregið úr því að undan-
förnu því málið er svo sem komið í
annan farveg.“
– Nú bíða verkefni eins og
mögu leg Evrópusambandsumsókn.
Er ekki ljóst að það mun mæða
veru lega á þér og félaginu í því
máli?
„Það er nú reyndar svo að margt
af því sem unnið var vegna mat-
vælafrumvarpsins nýtist í það verk-
efni. Það er búið að vinna talsverða
forvinnu í afstöðu okkar og rök-
semdavinnu fyrir henni. Því er þó
ekki að neita að það er vinna eftir í
málunum og það má gera ráð fyrir
því að það vindi upp á sig.“
Kjúklingabændur alfarið á móti
Evrópusambandsaðild
Skúli segir að kjúklingbænd-
ur hafi frá upphafi tekið afstöðu
gegn Evr ópusambandsaðild enda
séu þeir sannfærðir um að aðild
myndi hafa mjög alvarlegar afleið-
ingar í för með sér fyrir greinina.
„Við erum alfarið á móti aðild að
Evrópusambandinu, það eru alveg
hreinar línur og okkar afstaða er
alveg skýr í þeim efnum. Það hefur
ekki breyst neitt í gegnum tíðina.
Árið 2007 voru tollar á innflutt
kjúklingkjöt lækkaðir um fjörutíu
prósent og við sáum undir eins
hvaða áhrif það hafði. Það þýddi
bara verulegan tekjusamdrátt fyrir
okkur.“
– Hvað myndi þá gerast ef að
tollverndin félli alveg niður?
„Þá getum við bara pakk-
að saman og hætt. Það á svo sem
við um fleiri, svínabændur líka
til að mynda. Það sem mér finnst
kannski eitt af því sem horfa þarf
til varðandi mögulega Evrópu-
sam bands aðild er að kornrækt á
Íslandi hefur verið nefnd sem mik-
ill framtíðarvaxtarsproti. Jónatan
Hermannsson jarðræktarfræðingur
á Rannsóknarstofnun landbúnað-
ar ins og einn helsti kornfræðing ur
á Íslandi kom hér á fund í fyrra-
vor. Þá voru ýmsir spekingar í
Samfylkingunni búnir að lýsa því
yfir að best væri að leggja bara
niður kjúklingarækt og svínarækt
á landinu, með Ingibjörgu Sólrúnu
Gísladóttur og Ágúst Ólaf Ágústs-
son fremst í flokki. Jónatan sagði
á þessum fundi að til að ná stærð-
arhagkvæmni í kornrækt hér á
landi þyrfti að hafa öfluga kjúk-
lingarækt og öfluga svínarækt í
landinu. Annars yrði kornrækt
hérlendis hvorki fugl né fiskur. Til
þessa verður að horfa núna. Það
þýðir ekki að tala í öðru orðinu um
möguleikana sem felast í kornrækt
hér á landi og jarða síðan þá mögu-
leika með Evrópusambandsaðild í
hinu orðinu. Mér finnst þessi Evr-
ópu sambandsumræða svo mikil
upp gjöf. Það er verið að einblína á
ein hverja skyndilausn sem að mínu
mati mun hafa alvarlegar afleið-
ingar fyrir land og þjóð, bæði til
skemmri og lengri tíma.“
Þyrfti þrjú álver til að skapa sama
fjölda starfa
– Eru menn þá blindir á þær teng-
ingar sem eru í íslenskum landbún-
aði? Sjá menn ekki mikilvægi þess-
ara hvítukjötsgreina í afleiddum
störfum, í rekstri sláturhúsa og
kjötvinnsla í landinu?
„Ég hugsa að almenningur sé
býsna grunlaus um þetta, eða leiði
ekki hugann að þessu. Kjötvinnslur
munu margar hverjar ekki bera
sig ef ekki verður framleitt hvítt
kjöt hér á landi. Stór hluti fasta-
kostnaðarins nýtist í allar þessar
kjötgreinar. Ég held hins vegar
að stjórnmálamenn almennt séu
nokkuð upplýstir um mikilvægi
greinarinnar. Það eru á bilinu tólf
til fimmtán hundruð störf sem
eru afleidd beint af kjúklingarækt
hér á landi. Ef gengið verður inn
í Evrópusambandið leggst kjúk-
lingarækt hér á landi nánast af og
með henni þessi störf. Til þess að
veita þessum fjölda atvinnu þyrfti
að byggja hér þrjú álver svo að
við setjum þetta í eitthvert sam-
hengi. Auk þess má ekki vanmeta
hversu mikill virðisauki er að því
að framleiða þessa vöru hér heima.
Það sem blasir við okkur núna er
að við verðum að halda áfram að
upplýsa ráðamenn um mikilvægi
greinarinnar. Það eru býsna margir
nýir þingmenn til að mynda eftir
síðustu kosningar og það er alveg
ljóst að við verðum að koma þeim
í skilning um stöðu okkar. Ég hef
nú þá trú að þingmenn séu almennt
velviljaðir íslenskum landbún-
aði. Mér líst líka mjög vel á nýjan
landbúnaðarráðherra. Hann þekkir
íslenskan landbúnað og er honum
velviljaður. Það er einmitt þannig
ráðherra sem við þurfum að hafa á
þessum erfiðu tímum.“
Ekkert samráð haft við búgrein-
arnar í matvæla frumvarpsmálinu
Eins og Skúli segir í upphafi fór
mikill tími í vinnu vegna matvæla-
frumvarpsins. Hann er ómyrk-
ur í máli þegar kemur að því og
segir forkastanlegt hvernig stað-
ið hafi verið að samningum við
Evrópusambandið varðandi mat-
vælalöggjöfina. „Eitt sem mér
finnst furðu sæta er að þær samn-
inganefndir sem sendar hafa verið
út til að semja við Evr ópu sam-
bandið um málefni landbúnaðarins
hafa nákvæmlega ekkert samráð
haft við búgreinarnar sem þeir
eru þó að semja fyrir. Mér blöskra
þessi vinnubrögð. Menn virðast
hafa farið þarna út og gert samn-
inga um upptöku á löggjöfinni
án þess að hafa nægilegt vit á því
hvernig þeir samningar myndu
koma við búgreinarnar. Það þarf að
nást samstaða um það hjá stjórn-
málamönnum um að verja land-
búnaðinn í heild, hann stendur og
fellur með því og ekki síst þeim
lögum og reglugerðum sem hér
verða sett. Steingrímur J. Sigfússon
setti reglugerð þegar hann sat í stóli
landbúnaðarráðherra um að ekki
mætti flytja til landsins kamfýló-
smitað kjöt sem þýðir að það verð-
ur að rannsaka allt kjöt áður en það
er flutt til landsins. Þetta skiptir
gríðarlega miklu máli fyrir grein-
ina og það er óskandi að það takist
líka að landa matvælafrumvarpinu í
heild sinni á einhvern ásættanlegan
hátt.“
– Ertu þá svartsýnn á það sem
framundan er ef við förum í aðild-
arviðræður við Evrópusambandið
í ljósi þess að það er ekki ólíklegt
að sömu aðilar muni vinna að þeim
viðræðum og sömdu að þínu mati af
sér varðandi matvælafrumvarpið?
„Ég er bjartsýnni nú en áður.
Það voru gerð mistök þegar samið
var um matvælafrumvarpið með
því að undanskilja ekki innflutning
á hráu kjöti og ég trúi ekki öðru en
að betur verði staðið að málum ef
farið verður af stað aftur. Það breyt-
ir þó ekki því að ég er alfarið á móti
umsókn. Ég hef því miður enga trú
á því að það takist að fá þær undan-
þágur sem til þarf svo að íslenskur
landbúnaður geti staðið aðild af sér,
ekki síst kjúklingaræktin.“
Fylgst með árangri Íslendinga í
sjúkdómavörnum um allan heim
– Það hefur náðst nánast undra-
verður árangur í að verja kjúk-
lingaræktina fyrir smitsjúkdómum
hér á landi. Þetta er oft nefnt sem
dæmi um hve miklir möguleikar fel-
ist í kjúklingarækt hér. Ef gengið
yrði inn í Evrópusambandið skap-
ar þetta þá einhverja möguleika?
Getur greinin staðið gegn óheftum
innflutningi á þessum grunni?
„Það eru auðvitað einhverj-
ir markaðir fyrir kjöt erlendis
sem hægt er að markaðssetja sem
laust við sjúkdóma. Það er hins
vegar alveg spurning hvort neyt-
endur yrðu tilbúnir að borga það
verð fyrir afurðirnar sem þyrfti að
verðleggja þær á. Eina von okkar
að mínu mati er sú að íslenska
aðferðin þyki svo góð að hún
verði yfirfærð yfir á sambandið
í heild. Nú er rætt um að yfirfæra
íslenska fiskveiðistjórnunarkerfið
á Evrópusambandslöndin. Kannski
verður hægt að gera slíkt hið sama
með sjúkdómavarnir í búfé. Ég á
þó alls ekki von á því.“
– Hvernig meturðu stöðu grein-
arinnar nú ef ekki verður gengið í
Evrópusambandið?
„Ég met hana þannig að við
höfum ágætis möguleika og við
eigum að leggja þunga áherslu á
aukna kornrækt og þróun í hveiti-
rækt. Þar með getum við alið kjúk-
lingana frekar á heimaöfluðu fóðri.
Við verðum líka að leggja áfram
áherslu á að halda skepnunum heil-
brigðum. Það er gaman að segja frá
því að það er fylgst með okkur alls
staðar úti í heimi og menn undrast
hvernig við höfum náð árangri í
þessum efnum. Það er fjöldi manns
sem hefur komið hingað til lands á
undanförnum árum til að fræðast
um hvernig okkur hefur nánast tek-
ist að útrýma kamfýlóbaktersmiti
í kjúklingum. Í þessu felast vissu-
lega tækifæri og ef greinin fær að
dafna, það verður ekki kippt undan
henni fótunum, þá er ég þokkalega
bjartsýnn.“
Kjúklingaræktin þarf að vera sem
víðast um land
– Hver eru næstu skref í kjúklinga-
ræktinni?
„Mér finnst skipta máli að upp-
bygging í greininni eigi sér stað
sem víðast um land, og reyna að
teygja hana meira frá þéttbýlinu.
Til að mynda skiptir þetta máli
varðandi nýtingu á búfjáráburði
sem fellur til. Það er líka mikilvægt
fyrir byggðirnar út um land því það
skapast auðvitað vinna í nágrenn-
inu. Jafnframt er líka lykilatriði
núna í öllum greinum landbúnaðar-
ins að upplýsa menn um mikilvægi
íslensks landbúnaðar. Það eru
möguleikar núna því að íslenskur
landbúnaður nýtur nú um stundir
mikillar velvildar og við verðum
að byggja undir þá skoðun. Við
megum ekki missa það tækifæri
út úr höndunum á okkur því við
höfum allt of lengi þurft að berjast
gegn neikvæðum röddum.“
– Á undanförnum árum hefur
orðið mikil breyting á neysluvenj-
um Íslendinga. Kjúklingakjöt hefur
sótt mjög á. Eru fleiri tækifæri til
markaðssetningar fyrir greinina?
„Neyslan er komin upp í einhver
sex til sjö þúsund tonn. Ég veit ekki
hvort búast má við að hún aukist
verulega og það má segja að hún
haldi þokkalegu jafnvægi þarna.
Þetta mun þróast eitthvað áfram og
neytandinn hefur auðvitað síðasta
orðið varðandi það. Það skiptir líka
miklu máli að við höldum kjötinu
sjúkdómafríu.“
– Hvernig er afkoman í grein-
inni?
„Hún er afar sveiflukennd. Við
verðum auðvitað bara að standa
okkur. Þegar fóðurverð hækkaði
sem mest á síðasta ári til dæmis þá
komu afar litlar hækkanir til okkar
á móti, við urðum að bera hækk-
anirnar sjálf. Í raun má segja með
okkar bú að hér hafi bara verið
orðinn hallarekstur. Ég er að vona
að við sjáum ekki stórar breytingar
í umhverfinu sem greinin býr við.
Ég vona að menn sjái mikilvægi
greinarinnar og standi vörð um
hana.“
fr
„Getum pakkað saman og hætt
ef tollverndin fellur niður“
Formaður kjúklingabænda segist enga trú hafa á að greinin standi ESB-aðild
af sér. Blöskrar vinnubrögð í matvælafrumvarpsmálinu
Skúli Einarsson bóndi á Tannstaðabakka í Hrútafirði og formaður Félags kjúklingabænda.
Skúli og Ólöf við eldhúsborðið á
Tannstaðabakka. Til hægri má sjá
nýkomna kjúklingana.