Bændablaðið - 22.04.2009, Síða 24

24 Bændablaðið | miðvikudagur 22. apríl 2009
Líf og starf
Búnaðarþing 2009 fjallaði m.a.
um brunavarnir í landbún-
aðarbyggingum. Því var beint
til stjórnar BÍ að beita sér fyrir
fræðslu þar að lútandi.
Svohljóðandi erindi barst frá
Búnaðarsambandi Austurlands:
Erindi Búnaðarsambands Aust-
urlands um brunavarnir í sveit-
um
Búnaðarsamband Austurlands
beinir því til búnaðarþings að það
hlutist til um að gerðar verði úrbæt-
ur á brunavörnum í sveitum, bæði
í gripahúsum, íbúðarhúsnæði og
ekki síður hvað varðar sinuelda-
hættu.
Greinargerð
Alvarlegir brunar í gripahús-
um, flestum nýjum eða nýlegum,
vekja spurningar um brunavarnir
og frágang rafmagns. Ennfremur
kallar stóraukin skógrækt og frið-
un lands á bættar brunavarnir í
náttúrunni og vekur þá spurningu
hvort tekið sé tillit til brunavarna
við skipulag skógræktar. Mikilvægt
er að bændur eigi aðgang að ráð-
gjöf til að bæta brunavarnir án þess
að með því verði bætt á hið þunga
eftirlitskerfi sem landbúnaður sem
atvinnugrein býr við.
Afgreiðsla búnaðarþings á er-
indinu var svohljóðandi:
Markmið
Búnaðarþing 2009 beinir því til
stjórnar BÍ að beita sér fyrir úttekt
og úrbótum á brunavörnum í dreif-
býli.
Leiðir
Það er eðlilegt að BÍ beiti sér fyrir
markvissri fræðslu um brunavarnir
með áherslu á þau atriði sem oftast
skapa hættu. Í kjölfar fræðsluher-
ferðar þarf að virkja brunavarnir
viðkomandi svæða til að gera úttekt
og tillögur um úrbætur. Nauðsynlegt
er að kanna ástand raflagna með
reglubundnum hætti, einkum í úti-
húsum. Landssamtök skógarbænda
hafa þegar beitt sér fyrir átaki í
brunavörnum í skógrækt.
Framgangur
Lagt er til að fræðsluefni verði
birt reglulega í Bændablaðinu.
Brunavarnir eru á ábyrgð sveit-
arstjórna og því er eðlilegt að þær
tryggi nauðsynlegt eftirlit.
Hver er mesta íkveikjuhættan í
landbúnaðarbyggingum?
Í langflestum tilfellum er það raf-
magn og rafmagnsbúnaður sem
veldur íkveikju. Þess vegna er það
mjög mikilvægt að frágangur raf-
magnsbúnaðar sé óaðfinnanlegur
og búnaðurinn allur ryk- og raka-
þéttur. Rafmagnstöflur eiga að
vera í stálskápum og staðsettar á
vegg úr óbrennanlegum efnum.
Mikilvægt er að allt raflagnaefni
sem notað er í landbúnaðarbygg-
ingum sé sérstaklega viðurkennt til
nota við slíkar aðstæður. Gæta þarf
þess að laustengd vinnuljós (ljósa-
hundar) séu ekki nálægt heyi eða
öðru auðbrennanlegu efni. Einnig
þarf að fylgjast vel með ástandi á
rafmagnssnúrum og tenglum.
Í skýrslu sem Löggildingarstofa
– nú Neytendastofa – gaf út í des-
ember 2002 um ástand raflagna á
sveitabýlum segir svo í formála:
Á undanförnum árum hefur raf-
magnsöryggisdeild Löggildingar-
stofu látið skoða raflagnir á fjórða
hundrað sveitabýla víðsvegar um
landið. Markmiðið með skoðunun-
um var að fá sem gleggsta mynd
af ástandi raflagna og rafbúnaðar
á sveitabýlum og koma ábend-
ingum á framfæri við eigendur og
umráðamenn þeirra um það sem
betur má fara.
Þessi umfangsmikla skoðun,
sem tekur til stærstu sem smæstu
þátta varðandi rafmagnstöflur, raf-
lagnir og rafbúnað, leiðir í ljós að
raflögnum og rafbúnaði íslenskra
sveitabýla er víða ábótavant.
Athygli vekur að gerðar voru
athugasemdir við merkingu töflu-
búnaðar á nær öllum sveitabýlum
sem skoðuð voru, eða í 92% til-
vika. Þá var gerð athugasemd við
frágang tengla í 85% skoðana og
töflutauga í 79% tilvika. Einnig
vekur athygli að gerðar voru
athugasemdir við sjö af hverjum tíu
lömpum.
Í niðurlagi skýrslunnar er að
finna þessi orð:
Niðurstöður skoðana gefa til
kynna að ástand rafmagnstaflna
sé mjög slæmt. Þetta er mikið
áhyggjuefni þar sem það getur
haft í för með sér mikla slysa- og
brunahættu. Þá var rafbúnaður,svo
sem tenglar og lampar, víða í
ólagi en rétt er að hafa í huga að
marga bruna af völdum rafmagns í
gegnum tíðina má einmitt rekja til
þeirra hluta.
Aðgæsluleysi er, ásamt göml-
um og biluðum rafbúnaði, helsta
ástæða rafmagnsbruna og því er
afar mikilvægt að sá rafbúnaður
sem notaður er sé ávallt valinn með
tilliti til staðsetningar og notkunar.
Úr sumum ágöllum getur notand-
inn bætt með betri umgengni en
flestar athugasemdirnar kalla á
úrlausn fagmanns.
Skýrsluna, „Ástand raflagna á
sveitabýlum“, má nálgast á heima-
síðu Neytendastofu, http://www.
neytendastofa.is undir flokknum
fræðsla. Þar er einnig að finna
skýrslu um ástand raflagna í hest-
húsum.
Vonandi hefur ástand raflagna
á sveitabýlum batnað verulega frá
því að umrædd könnun var gerð.
Það er þó full ástæða til að hvetja
bændur til þess að láta löggiltan
rafvirkja yfirfara raflagnir og raf-
búnað, sérstaklega í gripahúsum, til
þess að koma í veg fyrir brunatjón
og stuðla að bættu öryggi manna og
búfjár.
Allan rafbúnað skal umgangast
af varfærni. Sýna þarf aðgæslu við
notkun laustengdra rafmagnstækja.
Eigendur og umráðamenn
sveitabýla bera ábyrgð á ástandi
raflagna og rafbúnaðar sem þar
er notaður.
Brunahólfun
landbúnaðarbygginga
Reglur um brunahólfun gripahúsa
er að finna í grein 116.6 í bygging-
arreglugerð. Þar stendur:
„Gripahús skal vera sérstakt
brunahólf EI60 með EI-CS30 hurð
að öðrum rýmum. Sé gripahús
stærra en 200 m2 skal það aðskilið
frá hlöðu með eldvarnarvegg REI-
M120. Hurð skal vera EI-C60.“ Í
grein 116.8 stendur: „Vélageymslu
og verkstæði skal aðskilja frá hlöðu
og gripahúsi með eldvarnarvegg
REI-M120.“ Þetta þýðir einfald-
lega að það rými byggingarinn-
ar, sem búfénu er ætlað, skal vera
sérstakt brunahólf með a.m.k. 60
mínútna brunaþoli og sjálflokandi,
reykþéttum hurðum með a.m.k. 30
mínútna brunamótstöðu. Með þess-
ari kröfu er reynt að tryggja að það
gefist nokkur tími til þess að bjarga
gripunum út ef eldur kemur upp í
nærliggjandi rými byggingarinnar.
Þetta ákvæði á t.d. við um skilveggi
milli fjóss og mjólkurhúss og fjóss
og fóðuraðstöðu.
Hvernig er þá EI60 veggur
gerður? Í leiðbeiningarblaði frá
Brunamálastofnun, „Dæmi um
brunahólfandi veggi og hæðaskil“,
er að finna nokkur dæmi um slík-
an vegg. Nefna má t.d. eftirfarandi
útfærslur léttra innveggja:
Byggingarefni gripahúsa
Í gripahúsum þarf að nota loft- og
veggjaklæðningu sem þolir raka.
Klæðning léttra veggja þarf einnig
að vera nægilega höggþolin. EI60
brunahólfandi innveggi má þá t.d.
klæða með svokölluðu útigifsi og
utan á það með bárustáli. Í sumum
tilfellum getur komið til greina að
nota stálklæddar samlokueiningar
með steinullareinangrun. Í sam-
ræmi við grein 116.9 í byggingar-
reglugerð má loft- og veggjaklæðn-
ing vera í flokki 2 í gripahúsum
sem eru minni en 200 m2 en í stærri
gripahúsum þarf klæðningin að
vera í flokki 1.
Samkvæmt ákvæðum í 135.
grein byggingarreglugerðarinnar
er bannað að nota óvarið plast-
efni sem einangrun. Þetta gildir
að sjálfsögðu líka um gripahús.
Plastefnin uppfylla ekki kröfur um
takmarkaða reykmyndun og eldút-
breiðslu. Þau bráðna við bruna og
séu þau notuð í þaki geta logandi
flygsur fallið eða lekið niður á allt
það sem fyrir neðan er, bæði búféð
og björgunarmenn. Þetta á ekki
bara við um hvíta einangrunarplast-
ið sem algengt var að nota óvarið
neðan í þök gripahúsa í „gamla
daga“ heldur líka um svokallað
loftbóluplast, þunna einangrun sem
hefur verið á markaði hér undan-
farin ár. Samkvæmt upplýsingum
Brunamálastofnunar er bannað
að nota það óvarið neðan í þök
og innan á veggi gripahúsa. Hvítt,
óvarið einangrunarplast er einkum
að finna neðan í þökum gripahúsa
sem byggð voru á 6. og 7. áratug
síðustu aldar. Ef vel ætti að vera
þarf að skipta því út fyrir óbrenn-
anlega einangrun.
Öryggi búfjárins
Í öllum gripahúsum þurfa rýming-
arleiðir að vera greiðar og hindrun-
arlausar. Svo enn sé vitnað í bygg-
ingarreglugerðina, grein 116.10:
„Gripahús skulu þannig gerð að
auðvelt sé að koma dýrum út ef
eldur verður laus.“ Lágmarksbreidd
dyra (ljósmál) skal vera 80 cm og
a.m.k. tvennar útgöngudyr á gripa-
rýminu. Í stórum gripahúsum er þó
sjálfsagt að hafa aðalútgöngudyrn-
ar tvöfalt breiðari en þetta.
Nauðsynlegt er að geta opnað
útgöngudyrnar á auðveldan og
fljótlegan hátt bæði innan og utan
frá. Í nýlegum gripahúsum er
algengt að nota hurðir sem rennt
er upp í brautum. Mjög varasamt
er að loka þessum hurðum með
krækju að innanverðu og útiloka
þar með möguleikann til að opna
þær utanfrá ef eldur verður laus í
húsinu.
Einnig þarf að vera auðvelt og
fljótlegt að opna viðeigandi hlið
á lausgöngustíum þannig að grip-
irnir komist þaðan greiðlega að
útgöngudyrum.
Brunaviðvörunarkerfi
Til að tryggja öryggi búfjárins er
auðvitað best að hafa fullkomið
brunaviðvörunarkerfi í húsinu. Ein
gerð viðvörunarkerfa hefur sér-
staklega reynst vel í gripahúsum.
Hér er um að ræða svokölluð reyk-
sogskerfi. Þau eru þannig gerð að
einföld röralögn er lögð um húsið.
Göt eru boruð á rörin samkvæmt
forsögn og þau tengd við dælu
sem sogar loftsýni stöðugt inn í
rörin, gegnum rakagildru og síu, að
reykskynjara í stjórnstöð kerfisins.
Verði vart við reyk í loftsýninu
gerir stjórnstöðin viðvart, annað
hvort með því að setja sírenu í gang
eða með því að hringja í ákveðin
símanúmer.
Nokkur kerfi af þessari gerð
hafa nýlega verið sett í fjós hér á
landi. Það eru norsk kerfi, fram-
leidd af fyrirtækinu Drengen A/S.
Fyrsta kerfið var sett upp í fjós-
inu á Glitstöðum í Borgarbyggð
og geta má þess að slíkt kerfi var
sett í nýja nautastöð Bændasamtaka
Íslands á Hesti. Söluaðili kerfanna
er Öryggismiðstöðin.
Í Noregi er orðið skylt að setja
brunaviðvörunarkerfi í gripahús ef
fjöldi gripa í húsinu er meiri en hér
segir: Nautgripir 30, sauðfé/geitur
29, hestar 10, fiðurfé 200.
Heimild: http://www.regelhjelp.no
Brunavarnir í landbúnaðarbyggingum Magnús Sigsteinsson
forstöðumaður Byggingaþjónustu
Bændasamtaka Íslands
ms@bondi.is
Brunavarnir
Dæmi um reyksogskerfi í gripahúsi og fóðuraðstöðu. Rör frá báðum hlut-
um byggingarinnar tengjast stjórnstöðinni.
 



–
  – !  #  
&


–

  –' +;<+< <! 
#  =<>>#? QWQ<?

 $
 XYZ[\'
#><<>#? #]+ ?^!# >#?<$ $$
 
]_ #]+W<!^! <$ $$
 $
Kristján Gunnarsson
mjólkureftirlitsmaður
HEYRT Í SVEITINNI
Vorið er að koma með blóm í haga og kætist þá mör-
landinn eftir heldur leiðinlegan vetur.
Ætla að minna mjólkurframleiðendur á vorverkin,
þau sem snúa að mjólkurgæðunum og snyrtimennsk-
unni, ef einhverjir skyldu vera búnir að gleyma fyrri
pistlum um þau málefni.
Mjólkurtankurinn lengir kælitímann til muna þegar
hlýnar í veðri og það hefur hækkandi áhrif á líftölu,
þ.e. kuldakærum gerlum fjölgar hraðar en ella.
Þess vegna þarf að hreinsa kæliristina (kondensinn)
og loftræsta eins vel og unnt er að tanknum.
Bilanir á mjólkurtönkum eru tíðastar á vorin þegar
hlýnar og skýrist það að lang mestu leyti af þessum
atriðum.
Þarna eru þó undanþegnir nýir tankar með vatns-
kældri kælivél, sem er hið mesta þarfaþing.
Stóru gerlaskotin og verðskerðingarnar sem því
fylgja eru líklega 90% slakri kælingu um að kenna,
þ.e. bilunum í mjólkurtanknum, eða gleymsku mjalta-
mannsins, þ.e.a.s. gleymist að setja mjólkurtankinn í
gang við fyrsta mál.
Þá að öðru vorverki en það er að malbera hlaðið fram-
an við mjólkurhúsið ef það er ekki steypt eða lagt slit-
lagi (nota perlumöl eða meðalgrófa, þvegna möl).
Þetta er alveg bráðnauðsynlegt, í fyrsta lagi berst þá
minni drulla inn í mjólkurhúsið og í öðru lagi minnkar
það hættu á hugsanlegu smitferli milli bæja, t.d. með
mjólkurbílnum og bílstjóranum, s.s. drullupestir og
þess háttar uppákomur.
Og í þriðja lagi, þetta á að vera í lagi samkvæmt
ákvæðum mjólkurreglugerðar.
Það er skiljanlega mjög hvimleitt fyrir mjólkurbíl-
stjórann að þurfa að vaða drullu og bera hana inn í bíl-
inn og mjólkurhúsin.
Sumsstaðar þarf hreinlega að skipta um jarðveg við
mjólkurhúsið því þó malborið sé árlega gleypir leir-
drullan fljólega mölina.
Og endilega sjáið til þess að skepnur, s.s. kýr, kálf-
ar og geldneyti, komist ekki inn á hlaðið fyrir framan
mjólkurhúsið og drulli þar eða leki mjólk.
Og til að allir verði ánægðir þarf að þrífa og hefla
heimreiðina og tína rusl úr skurðum meðfram eftir vet-
urinn.
Er ég farinn að hljóma eins og Ragnar Reykás?
Vonandi eiga bændur góða tíð framundan svo hægt
sé að bera snemma á og ég minni enn og aftur á að
kornbændur hirði hálminn og þurrki sem kostur er, því
hann er sívaxandi sem undirburður í kálfa og sjúkrastí-
ur, enda ekki nokkurt undirlag betra fyrir smákálfana.
Ef þið notið hann ekki allan sjálfir er mikil eftirspurn
eftir honum og auðvelt að selja hann öðrum sem ekki
eiga hálm.
Með ósk um gleðilegt sumar og góðan heyskap.