Bændablaðið - 11.02.2010, Blaðsíða 10

10 Bændablaðið | fimmtudagur 11. febrúar 2010
Sigbjörn Nökkvi Björnsson
útskrifaðist frá Háskólanum í
Reykjavík 23. janúar með BS
gráðu í byggingartæknifræði en
lokaverkefni hans snerist um
arðsemi vegstyttinga á hring-
veginum milli Reykjavíkur og
Akureyrar. Í lokaverkefninu
leggur Nökkvi mat á arðsemi
fimm vegstyttinga á Norðurlandi
vestra. Þrjár leiðanna snúast
um vegstyttingu við Svínavatn í
Austur-Húnavatnssýslu, ein er
vegstytting í Skagafirði þar sem
svokölluð Vindheimaleið er lögð
til grundvallar og þriðja leið-
in er vegstytting í Hrútafirði.
Reiknast Sigbirni til að arðsemi
Svínavatnsleiðar 1, sem svo er
nefnd í verkefninu, sé 20,8 pró-
sent til 25 ára. Fáar framkvæmd-
ir á landinu myndu skila viðlíka
arðsemi og er það persónulegt
mat Nökkva að ráðast eigi í þá
framkvæmd sem allra fyrst.
Þó leggur hann áherslu á að sú
vegagerð verði að vera í sátt við
heimamenn, eins og reyndar allar
aðrar framkvæmdir.
Nökkvi er fæddur á Egilsstöðum
en bjó fyrstu fimmtán ár ævi
sinnar í Jökulsárhlíð, á bænum
Surtsstöðum. Fimmtán ára flutti
hann síðan á Egilsstaði með for-
eldrum sínum. Nökkvi hefur
starfað við vegagerð hjá verktaka-
fyrirtækjum, meðal annars vann
hann við lagningu nýs vegar í
Norðurárdal í Skagafirði. Því var
bakgrunnur hans ein af ástæðunum
fyrir því að hann ákvað að taka
vegstyttingar fyrir í lokaverkefni
sínu. „Svínavatnsleið og sú stytting
sem hún hefur í för með sér hefur
verið í umræðunni töluvert lengi.
Sömuleiðis er Vindheimaleið þekkt
en Hrútafjarðarleiðin er nú fyrst
og fremst mín skoðun, og að baki
henni liggja ekki neinar verulegar
rannsóknir. Mesta umferð á landinu
er á þessari leið, milli Reykjavíkur
og Akureyrar, ef stórhöfuðborgar-
svæðið er undanskilið. Þess vegna
er auðvitað mikið unnið ef hægt
væri að stytta þá leið.
Styðja þarf atvinnu uppbyggingu
á Blönduósi
Nökkvi segir að vissulega séu
talsvert margar aðrar mögulegar
vegstyttingar á landinu og full-
komin ástæða til að kanna þær.
Mesta arðsemin við leiðastytt-
ingar sé hins vegar á þjóðvegi 1,
á Hringveginum og þá ekki síst á
milli Reykjavíkur og Akureyrar.
„Hvað varðar Svínavatnsleið kanna
ég þrjár útfærslur þar. Annars vegar
leið sem Vegagerðin hefur látið
teikna upp fyrir sig og er stysta
leiðin. Hins vegar tvær leiðir sem
teiknaðar voru upp fyrir Leið ehf.
Þær eru báðar að stórum hluta eins
og vegur í kringum Svínavatn í
dag.“ Það sem lagt er til grundvall-
ar arðsemisútreikningum í verk-
efni Nökkva er vegalengdarstytt-
ing, ferðatímastytting miðað við
85 kílómetra meðalhraða milli
Akureyrar og Reykjavíkur, kostn-
aður við byggingu vegarins og við-
hald, kostnaður við viðhald eldri
vega sem ekki er hægt að leggja af
og tjónatíðni.
Í meðfylgjandi töflu má sjá
kostnaðaráætlanir, styttingu vega-
lengda og arðsemi leiðanna fimm
sem Nökkvi skoðar í verkefni sínu.
Þegar horft er á tölurnar um arð-
semi án þess að kafa dýpra mætti
segja að það gæfi auga leið að ráð-
asti ætti í lagningu Svínavatnsleiðar,
veglínu 1 í ljósi þeirrar miklu arð-
semi sem verkefnið ber. Það er þó
fleira sem taka þarf tillit til. Það sem
hefur helst staðið í vegi fyrir því að
ráðist væri í Svínavatnsleið er and-
staða íbúa Blönduósbæjar. Í verk-
efninu tæpir Nökkvi á byggðasjón-
armiðunum. Ljóst sé að á Blönduósi
óttist menn mjög að missa ferða-
mannaþjónustu ef hringvegurinn
yrði færður frá Blönduósi. „Það
er vitað að ferðamenn stoppa tals-
vert á Blönduósi eins og staðan
er núna. Heimamenn eru í fullum
rétti að halda þessum sjónarmið-
um fram. Hins vegar er gríðarlegur
sparnaður af framkvæmdinni og
þarna takast því á tvö sterk sjón-
armið. Mín skoðun er að það eigi
að nýta að einhverjum hluta þann
sparnað sem fengist með lagningu
Svínavatnsleiðar til að styðja við
atvinnuuppbyggingu á Blönduósi
og í nágrenni. Það er pólitísk aðgerð
alveg eins og ákvörðun um lagningu
vegar á þessum stað. Það má velta
fyrir sér hvort ríkið gæti greitt götu
þess að á Blönduósi risi gagnaver
til að mynda, eins og hefur verið í
umræðunni. Um allar svona fram-
kvæmdir þarf að nást ákveðin sátt
að mínu viti. Ekki síður verður að ná
sátt við landeigendur á svæðinu því
það boðar ekkert gott að fara fram
með offorsi í þeim málum.“
Hvert slys sem komið er í veg fyrir
er ómetanlegt
Fækkun slysa er ein forsenda þeirra
útreikninga sem standa að baki
arðsemismatinu í verkefni Nökkva.
Með lagningu Svínavatnsleiðar
færðist umferð að líkindum að veru-
legu leyti úr Langadal. Í Langadal
eru tveir svokallaðir „svartblettir“
en það eru kaflar þar sem fjögur
slys eða fleiri verða á innan við
250 metra kafla. Með lagningu
Svínavatnsleiðar myndi annar þess-
ara bletta detta út af Hringveginum.
Gert er ráð fyrir því að á vegum
sem uppfylla allar kröfur sem settar
eru er reiknað með að slysatíðni sé
eitt slys á milljón ekna kílómetra. Á
Hringveginum í nágrenni Blönduós
er sú tíðni umtalsvert hærri að
meðaltali. Ekki síst á þetta við um
Hringveginn innan bæjarmark-
anna og þó þær tölur séu ekki alveg
marktækar sökum þess að þar á
innanbæjar umferð hlut að máli
má ætla að með því að færa gegn-
umstreymisumferð frá Blönduósi
myndi slysatíðni lækka verulega.
Umferðarslys eru þjóðfélaginu
gríðarlega kostnaðarsöm. Nökkvi
bendir á að banaslys í umferðinni
kosti þjóðarbúið vel yfir hálfan
milljarð króna. „Þessar tölur er ekki
mjög stór þáttur í arðsemismat-
inu en nauðsynlegt að hafa þær
með, þó kannski sé kaldranalegt að
leggja fjárhagslegt mat á slys. Sum
slys eru líka einfaldlega þannig að
þau fást aldrei bætt og hvert slys
sem tekst að koma í veg fyrir með
betri vegum er í raun ómetanlegt.“
Innspýting í atvinnulífið
Í verkefninu bendir Nökkvi á mjög
bága verkefnastöðu verktakafyr-
irtækja og aðila í byggingargeiran-
um. Ef farið væri af stað með þær
vegstyttingar sem Nökkvi bend-
ir á í verkefni sínu væri það því
vítamínsprauta fyrir þá geira en á
leiðunum eru stórar og miklar brýr
sem þarf að byggja og bygginga-
verktakar þyrftu að koma að. „Þetta
eru þær tvær greinar sem hafa farið
hvað verst út úr kreppunni. Ef ég
man rétt þá er búið að reikna út að
við lagningu Svínavatnsleiðar yrðu
til tæplega sextíu ársverk“ segir
Nökkvi. Þá bendir hann jafnframt á
að í ljósi þess árferðis sem nú er í
þessum geirum atvinnulífsins væri
ekki ólíklegt að hagstæð verktilboð
bærust sem gætu lækkað stofn-
kostnað veganna. „Stofnkostnaður
við Svínavatnsleið eitt er ríflega
átjánhundruð milljónir króna. Ef
svo vildi til að tilboð sem bærust
yrðu um áttatíu prósent af kostn-
aðaráætlun myndi arðsemin aukast
enn meir. Ég prófaði að reikna það
út og komst að því að þá myndi
verkið skila 25 prósent arðsemi.“
Vindheimaleið ekki jafn arðsöm
Vindheimaleið í Skagafirði er
ekki óþekkt hugmynd þó hún
hafi ekki verið jafn áberandi í
umræðu og lagning nýs vegar um
Svínavatnsleið. Að sumu leyti er
um að ræða svipaðar aðstæður á
báðum stöðum, þ.e. umferð myndi
færast frá Varmahlíð við lagningu
Vindheimaleiðar líkt og myndi
gerast á Blönduósi við lagningu
Svínavatnsleiðar. Nökkvi telur
að tilfærslan í Skagafirði myndi
ekki hafa jafn mikil áhrif og á
Blönduósi. „Samt sem áður gefur
auga leið að bíll sem ekki keyrir í
gegnum Varmahlíð er ekki líkleg-
ur til að stoppa þar. Í Varmahlíð er
vissulega þjónusta við ferðamenn,
verslun og ferðaþjónusta til að
mynda. Við færslu vegarins myndu
ferðamenn þurfa að leggja á sig
krók til að koma þar við. Það er
hins vegar rétt að taka fram að þessi
framkvæmd er ekki eins arðsöm og
veglagning í Húnavatnssýslunni.
Vindheimaleið skilar ekki nema
8,4 prósentum í arðsemi en almennt
er talað um að framkvæmdir sem
bera arðsemi sem er hærri en sex
prósent séu þess verðar að athuga
þær. Á móti kemur að þar sem
framkvæmdin ber ekki meiri arð-
semi en þetta eru vart forsendur til
að fara í miklar mótvægisaðgerðir
fyrir byggðina í Varmahlíð. Þessi
veglagning er mjög atvinnuskap-
andi rétt eins og Svínavatnsleið og
rétt að halda því til haga.“
Varðandi styttingu
Hringvegarins í Hrútafirði segir
Nökkvi að ekki liggi að baki þeim
útreikningum nákvæmt kostnaðar-
mat. Ekki hafi verið skoðuð veg-
tæknileg atriði eða kannað hvort
framkvæmdin sé yfirhöfuð gerleg.
Í stað þess séu notaðar reynslutöl-
ur og útreikningar á styttingu og
slysatíðni. „Það sýnir sig að sú leið
nær ekki upp í sex prósenta arð-
semi. Það má þó taka fram að þessi
veglagning hefur tiltölulega lítil
áhrif á þéttbýliskjarna á svæðinu.
Það er hins vegar að mínu mati full
ástæða til að kanna möguleika og
arðsemi styttingar á þessu svæði.
Það má vel vera að ef af því yrði þá
yrði farin önnur leið sem gæfi meiri
arðsemi.“
Sátt við íbúa svæðanna
nauðsynleg
Nökkvi segir það sína skoðun að
mikil þörf sé á því að kanna með
kerfisbundnum hætti möguleika
á vegstyttingum á Hringveginum
öllum, sem og víðar um land. „Það
þarf að skoða staði þar sem vegir
eru farnir að úreldast og einnig þar
sem styttingar eru nokkuð aug-
ljósar. Það þarf að fara að gera for-
athuganir á þessu og þá er hægt að
raða þessum framkvæmdum niður
eftir arðsemi. Það má þó ekki ein-
göngu horfa til arðsemi þegar tekn-
ar eru ákvarðanir um framkvæmdir,
það eru svæði víða um land sem
hafa setið eftir í vegagerð á síðustu
árum og eiga að mínu mati heimt-
ingu á bót sinna mála. Ég nefni
Vestfirði sem dæmi.“
Nökkvi segist persónulega
telja að ráðast eigi í lagningu
Svínavatnsleiðar hið fyrsta. „Það
er mín skoðun. Hvað varðar lagn-
ingu Vindheimaleiðar þá er ég í
nokkrum vafa með það. Ég tel alla
vega að rétt sé að athuga með önnur
verk á landinu og sjá hvort þau beri
meiri arðsemi. Mér finnst hins vegar
nauðsynlegt að sátt náist við íbúa
svæðanna áður en farið er af stað í
þessar framkvæmdir. Ég er auðvit-
að landsbyggðarmaður og ég vil að
byggðirnar haldist. Ég vil að það
verði komið til móts við sveitar-
félögin og ég tel að það sé fyllilega
gerlegt. Á móti kemur að þetta eru
hagkvæmar framkvæmdir og því
hagsmunamál fyrir landsmenn alla.
Þarna er verið að stytta flutnings-
leiðir og það ætti að lækka flutn-
ingskostnað svo dæmi sé tekið.“ fr
Lengd nýs
vegar
Áætluð
stytting
Áætlaður
kostnaður
Áætluð
arðsemi
Hrútafjarðarleið 34,0 km 6,0 km 3.740 m.kr. 5,1%
Svínavatnsleið
(leið 1)
16,7 km 12,6 km 1.888 m.kr. 20,8%
Svínavatnsleið
(leið 2)
26,8 km 14,6 km 2.770 m.kr. 16,4%
Svínavatnsleið
(leið 3)
26,8 km 14,6 km 2.870 m.kr. 15,9%
Vindheimaleið 13,3 km 6,3 km 2.200 m.kr. 8,4%
> 
 #

 *#  
    Ráðast ætti í lagningu Svínavatnsleiðar sem fyrst
Ekki margar framkvæmdir á landinu sem gefa viðlíka arðsemi
Sigbjörn Nökkvi Björnsson.
WorldFengur tekur stöðugum
framförum og er nú orðinn gagn-
virkur að hluta, með tilkomu
Heimaréttarinnar. Hér fyrir
neðan má finna upplýsingar fyrir
notendur, sem eru um leið svör
við algengustu spurningunum
sem upp koma meðal notenda.
Heimaréttin. Aðgangur að
gagnvirka hluta WorldFengs,
Heimaréttinni, er háður kennitölu
þess sem er með aðganginn að
kerfinu. Til að sameina fleiri en
eina kennitölu í sömu Heimarétt,
skal fylla út „Umboð Heimaréttar“
sem er að finna undir Eyðublöð
í WorldFeng og skila inn til BÍ.
Umboðið skal fyllt út eins og segir
til um og undirritast af öllum aðil-
um, umboðsgjöfum og umboðs-
hafa. Foreldrar undirriti f.h. barna
sinna sem ekki hafa náð 18 ára
aldri. Í Heimaréttinni er hægt að
hafa eigendaskipti, skrá afdrif,
grunnskrá folöld o.fl.
Örmerkingar. Samkvæmt
reglugerð nr. 289/2005 um merk-
ingar búfjár með síðari breyting-
um, skulu ásett folöld örmerkt
fyrir 10 mánaða aldur og skal því
árétta það að dagsetning verður að
koma fram á merkingablöðunum,
þ.e. hvenær hrossið sé örmerkt.
Ef engin er dagsetningin er heldur
ekki hægt að sýna fram á að hross-
ið hafi verið örmerkt innan settra
marka. Öll hross skulu vera ein-
staklingsmerkt óháð aldri og eru
eldri „frímörk“ þar um ekki lengur
í gildi.
Grunnskráningar. Við grunn-
skráningu folalda fæddra árið
2009 og síðar, skal geta til um
fæðingardag folalda. Þetta er
hluti ferlis um örmerkingu fyrir
10 mánaða aldur og verður því að
vera uppgefið hvenær hrossið er
fætt og hvaða dag það er örmerkt.
Hrossaræktendur eru hvattir til að
skoða sín hross fædd 2009, sem
þegar eru skráð í WorldFeng og
yfirfara fæðingardaga.
Stóðhestaskýrslur. Til að
skýrsluhaldarar geti grunnskráð
sjálfir sín folöld í Heimaréttinni
verða stóðhestaumsjónarmenn
að skila inn stóðhestaskýrslum
fyrir þá stóðhesta sem not-
aðir eru á þeirra vegum, eða fylj-
unarvottorðum. Það er brýnt að
fram komi á skýrslunni réttar
dagsetningar og svo auðvitað
árið sem hryssurnar voru hjá
hestinum. Hryssueigendur geta
einnig fyllt út fyljunarvottorð og
látið umsjónarmenn stóðhestanna
undirrita þau. Sónarupplýsingar
eru ekki skráðar inn í WorldFeng
nema að undirritun dýralæknis sé
á stóðhestaskýrslu eða fyljunar-
vottorði. Athugið að hryssur sem
eru t.d. sónaðar geldar frá stóð-
hestum (eða ekki sónaðar) skulu
líka koma fram á stóðhestaskýrsl-
unni. Að öðrum kosti geta eigend-
ur þeirra ekki skráð þær geldar í
fangskráningunni í Heimaréttinni.
A-vottun. Til að hross fái
A-vottun þarf það að vera örmerkt
og með sannað ætterni með DNA-
greiningu. Til að hægt sé að sanna
ætternið þarf að vera til DNA úr
hrossinu sjálfu, sem og úr for-
eldrum þess. Fyrir þá sem vilja
passa upp á þetta er gott að hafa
í huga að taka DNA úr eldri stóð-
hryssum og þá einnig heimastóð-
hestum, áður en gripir eru felldir,
til að eiga möguleika á A-vottun
afkvæma þeirra.
WorldFengur
Orðinn gagnvirkur með
tilkomu Heimaréttarinnar