Bændablaðið - 11.02.2010, Side 17

17 Byggingar í landbúnaði BLAÐAUKI BÆNDABLAÐSINS  11. FEBRÚAR 2010
Sæðingaraðstaðan þarf að vera
þannig útbúin að gripi sé hægt
að festa með auðveldum hætti og
jafnframt tryggt að vinnustaða
frjótækna sé góð.
• Kvígur þarf að venja við um­
gengni manna og snertingu.
• Kýr og kvígur þurfa að vera
bundnar við sæðingu.
• Aðrir gripir eiga ekki að vera
lausir í kringum grip sem er
verið að sæða.
• Aðgengi inn í stíur verður að vera
gott, gönguhlið eða mannop.
• Kýr og sæðingamaður þurfa að
vera í sömu gólfhæð.
Þegar kýr eru sæddar í lausagön­
gufjósum er í flestum tilvikum búið
að koma kúm fyrir í meðhöndl­
unarstíu þegar sæðingarmaður
kemur. Nauðsynlegt er að auðvelt
sé að festa kýrnar og er best að nota
læsanlegar jötugrindur. Gripurinn
er eingöngu læstur við grindina
meðan hann er meðhöndlaður.
Í sumum fjósum háttar þannig
til að ekki er aðstaða til að loka kýr
af í sérstökum meðhöndlunarstí­
um. Oft er því þörf á því að binda
gripi upp á legubásum þegar þeir
eru sæddir. Það er hins vegar ekki
góður kostur þar sem vinnustaða
sæðingarmanns er óviðunandi.
Þegar kvígum er haldið í fyrsta
skiptið er nokkuð algengt að notað
sé heimanaut. Nautið er einfaldlega
haft í stíunni og náttúran látin hafa
sinn gang. Með þessu móti losn­
ar bóndinn við allt umstang við
sæðingar og eftirlit með gangmáli
gripa. Þetta hefur hins vegar fjöl­
marga ókosti. Fyrir það fyrsta þá er
notkun heimanauta neikvæð hvað
varðar kynbótastarfið og hægir á
erfðaframför. Annar stór ókostur er
sá að lítið er vitað um hvenær kvíg­
ur festa fang og því erfitt að tryggja
þeim réttan aðbúnað og fóðrun í
kringum burðinn.
Ein af ástæðum þess að notkun
heimanauta á kvígur er algeng er
sú staðreynd að aðstaða til sæðinga
í rimlastíum er oft léleg. Algengt
er að ekki sé auðvelt að kom­
ast inn í stíurnar af fóðurgangi og
enginn búnaður til að festa gripi.
Nauðsynlegt er að hafa mannop
eða gönguhlið þannig að auðvelt sé
að komast inn í allar stíur af fóður­
gangi. Til þess að festa gripi er
síðan nauðsynlegt að vera með læs­
anlegar jötugrindur. Þá má útbúa
aðhald með því að þrengja að grip­
um með grindum þegar verið er að
meðhöndla þá.
Unnsteinn Snorri Snorrason
bútækniráðunautur BÍ
1. mynd – Aðstaða til sæðinga á kvígum í rimlastíum
(Unnsteinn Snorri Snorrason)
Á myndinni má sjá hvernig koma má upp aðhaldi til þess
að sæða kvígur í rimlastíum. Ekki er endilega nauðsynlegt
að öll jötugrindin sé læsanleg. Eins og myndin sýnir er
hægt að nota grindur til þess að skipta stíunni með einföld-
um hætti. Grindurnar sem notaðar eru til þess að skipta
stíunum falla að veggnum þegar þær eru ekki í notkun.
Hentugt er að hafa þessar grindur þannig útbúnar að hægt
sé að opna hluta af þeim. Með því er auðveldara að færa
gripi á milli hólfa.
2. mynd – Aðstaða til sæðinga á kvígum í legubásaf­
jósum (Unnsteinn Snorri Snorrason)
Á myndinni má sjá hvernig koma má upp aðhaldi til þess
að sæða kvígur í legubásafjósi. Ekki er endilega nauðsyn-
legt að öll jötugrindin sé læsanleg. Eins og myndin sýnir er
hægt að nota grindur til þess að skipta stíunni með einföld-
um hætti. Við mannopin er gott að gera ráð fyrir slöngu til
stígvélaþvotta.
Aðstaða til sæðinga
3. mynd – Mannop (Landbrugets Radgivningscenter)
Á myndinni má sjá mannop af fóðurgangi inn í stíu. Hér er afar hentugt að koma
fyrir þvottaslöngu.
sem byggð voru á 6. og 7. áratug
síðustu aldar. Ef vel á að vera
þarf að skipta því út fyrir óbrenn­
anlega einangrun.
Öryggi búfjárins –
rýmingarleiðir
Í öllum gripahúsum þurfa rýming­
arleiðir að vera greiðar og hindr­
unarlausar. Nauðsynlegt er að geta
opnað útgöngudyrnar á auðveldan
og fljótlegan hátt bæði innan og
utan frá. Í nýlegum gripahúsum er
algengt að nota hurðir sem rennt
er upp í brautum. Mjög varasamt
er að loka þessum hurðum með
krækju að innanverðu og útiloka
þar með möguleikann á að opna
þær utan frá ef eldur verður laus
í gripahúsinu. Einnig þarf að vera
auðvelt og fljótlegt að opna við­
eigandi hlið á lausgöngustíum
þannig að allir gripir, hvar sem
þeir eru í húsinu, komist greiðlega
að útgöngudyrum.
Brunaviðvörunarkerfi
Til að tryggja sem best öryggi
búfjárins og fasteignanna er
auðvitað best að hafa fullkomið
brunaviðvörunarkerfi í húsinu.
Venjulegir reykskynjarar henta
ekki í gripahúsum en svokölluð
reyksogskerfi duga vel. Þau eru
þannig gerð að einföld röralögn
er lögð um húsið. Göt eru boruð
á rörin samkvæmt forsögn og þau
tengd við dælu sem sogar loftsýni
stöðugt inn í rörin, gegnum raka­
gildru og síu, að reykskynjara í
stjórnstöð kerfisins. Verði vart við
reyk í loftsýninu gerir stjórnstöðin
viðvart, annað hvort með því að
setja sírenu í gang eða með því að
hringja í ákveðin símanúmer.
Nokkur kerfi af þessari gerð
hafa nýlega verið sett í fjós hér á
landi. Það eru norsk kerfi, fram­
leidd af fyrirtækinu Drengen
A/S. Söluaðili kerfanna er
Öryggismiðstöðin. Að lokum vil ég benda á að á
ráðgjafarhluta heimasíðu bænda­
samtakanna, http://www.bondi.is,
má finna ítarlegri grein um bruna­
varnir í landbúnaðarbyggingum.
Magnús Sigsteinsson
forstöðumaður Byggingaþjónustu
Bændasamtaka Íslands
Eitt nýjasta gripahús lands­
ins er nú risið á Snorrastöðum
í Kolbeinsstaðahreppi hinum
forna og það ekki af verri end­
anum. Steinsteypt 550 fermetra
hús fyrir sauðfé og nautkálfa.
Sá sem þar hefur sinn aðalstarfa
heitir Kristján Ágúst Magn ús­
son og býr þar með konu sinni
Branddísi Hauksdóttur, þremur
börnum þeirra hjóna og tengda­
foreldrum, Hauki Svein björns­
syni og Ingibjörgu Jónsdóttur.
„Þetta gekk fljótt fyrir sig,“ seg ir
Kristján þegar blaðamaður Bænda­
blaðsins er kominn til hans í nýja
húsinu. „Smíði hússins hófst 6. maí
í fyrra og verktakinn, BM Vallá,
afhenti okkur húsið fullgert þann
1. október. Síðan hófst innrétting­
in en ég ákvað að vera ekki með
gjafagrindur fyrir sauðféð heldur
smíðaði hefðbundna garða og krær
úr timbri. Hjá kálfunum eru hins
vegar grindur frá Landstólpa.“
Í húsinu er pláss fyrir allt að 80
nautgripi og 250 fjár en féð í hús­
inu telur 205 höfuð þessa stundina,
hefur fjölgað úr 150. Undir húsinu
öllu er kjallari, haughús með 2,7
metra lofthæð.
„Fjósið er annars staðar og verð­
ur eflaust endurnýjað einhvern tíma
á næstu árum. Þá hugsa ég mér að
það tengist þessu húsi svo hægt
verði að samnýta haughúsið. Nú er
gamla haughúsið að fyllast en ég
get geymt skítinn hér fram á vor.
Vinnuaðstaðan er náttúrlega allt
önnur. Nú eru kálfarnir allir undir
einu þaki en þeir voru á fjórum
stöðum og það fer mun betur um
féð hér en í gamla fjárhúsinu sem
er orðið hálfsextugt. Ég hafði inn­
réttinguna þannig að það er hægt að
ganga hringinn í kringum garðana
sem auðveldar allt rag og eftirlit
með kindunum. Heyið keyri ég inn
í rúllum, tæti það niður í afrúllara
og ek því á vagni eftir garðanum.
Til hliðar eru svo nokkrar krær þar
sem ég geymi hrúta en þar er einn­
ig hægt að vera með fé sem veik­
ist eða þarf sérmeðhöndlun af ein­
hverjum ástæðum.“
Vatnskerfið mikilvægt
Eins og áður segir er húsið stein­
steypt, byggt úr einingum frá fyr­
irtækinu Smell­inn. Að utan er
það meðhöndlað með Steni sem
sparar allt viðhald. Þakglugginn er
frá Vélavali og segir Kristján góða
reynslu vera af gluggunum þeirra
„hérna í rokinu“. Þakið er að öðru
leyti frá Yleiningum í Biskups tung­
um.
„Ég stal hugmyndum að inn­
réttingunum héðan og þaðan og
er nokkuð ánægður með útkom­
una. Gólfið hjá kindunum er úr
plastprófílum sem þeir flytja inn á
Lambeyrum, en það hefur reynst
vel. Það er ekki sleipt og hreinsar
sig vel.“
Kristján segist hafa velt lengi
fyrir sér hvernig vatnskerfi hann
hefði hjá fénu og ákvað að hafa
stúta en ekki skálar. Nú er hann að
gera tilraun með nýja tegund stúta
sem eru danskir að uppruna. Í stað
þess að nóg sé að snerta stútinn
til að koma vatnsrennslinu af stað
þurfa kindurnar að stinga stútnum
upp í sig. „Fyrir vikið er lítið sem
ekkert vatnssull á gólfinu. Stútarnir
og lóðrétt rörin tryggja líka að
vatnið er alltaf ferskt þegar kind­
urnar drekka en það er talið ein
af helstu ástæðum fyrir lambalát­
um þegar vatnið liggur í láréttum
rörum og fúlnar.“
Kristján bætir því við að kind­
urnar hafi verið skotfljótar að læra
á þennan nýja stút. „Það er helst
að þær gömlu þurfi sinn tíma til að
venjast nýja húsinu,“ segir hann.
Það væri svo efni í aðra grein
að segja frá öllu því sem ábúendur
á Snorrastöðum fást við, auk hefð­
bundins kúa­ og sauðfjárbúskap­
ar, en þar er einnig umfangsmikil
ferðaþjónusta. –ÞH
Húsið reis á fimm mánuðum
Gerbreytt vinnuaðstaða í 550 fermetra gripahúsi á Snorrastöðum
Kálfarnir bíða rólegir eftir heimaræktuðu korninu sem Kristján gefur þeim.
„Það eina sem ég myndi breyta í ljósi reynslunnar væri að hafa ganginn
heldur breiðari,“ segir Kristján sem hér er að gefa fénu.
Kristján í síðdegissólinni. Hann sit­
ur á einu af fjórum lokum á haug­
húsinu en þeim er lyft með bönd­
un um sem sjá má.
Stúturinn danski sem um er rætt.
Nýja gripahúsið á
Snorrastöðum.