Bændablaðið - 26.07.2012, Qupperneq 23

23Bændablaðið | Fimmtudagur 26. júlí 2012
Einföld þumalfingursregla segir
að taka eigi sumargræðlinga þegar
nývöxturinn er orðinn það stífur að
hann bogni ekki án átaks en ekki
svo trénaður að hann brotni. Best
er því að taka sumargræðlinga
þegar lengdarvexti ársprotans er
um það bil að ljúka.
Auðvelt er að fjölga flestum
skrautrunnum með sumargræðlingum
en mismunandi er milli tegunda hve-
nær þeir hætta að vaxa á sumrinu.
Taka skal græðlinga af tegundum
sem ljúka vexti fyrri part sumars, til
dæmis af sýrenu, kvistum og toppum
uppúr miðjum júlí. Græðlinga af teg-
undum sem vaxa lengur, til dæmis
runnamuru, er hægt að taka seinna
og jafnvel fram á haust.
Eins og allar plöntur sem ræktaðar
eru af græðlingum eru plöntur af sum-
argræðlingum erfðafræðilega eins og
móðurplantan og því mikilvægt að
velja eingöngu hraustar og fallegar
móðurplöntur. Sumargræðlingar ræta
sig yfirleitt á 4 til 6 vikum.
Mega ekki þorna
Sumargræðlingar mega ekki þorna og
því mikilvægt að setja þá strax í vatn,
plastpoka eða blautan pappír eftir að
þeir eru klipptir af móðurplöntunni
og halda þeim rökum þar til þeim er
stungið niður.
Áður en græðlingunum er stungið
niður þarf að klippa þá, bæði ofan og
neðan við sitt hvort blaðparið, og hafa
þá 8 til 15 sentímetra langa. Neðra
blaðparið er síðan fjarlægt og það efra
klippt í tvennt, séu blöðin stór, til að
draga úr útgufun. Hafi greinar sem
notaðar eru í græðlingaefni myndað
blómvísi fyrir næsta ár skal klippa
hann burt. Einnig er æskilegt að fjar-
lægja þyrna af þeim hluta rósa- eða
stikilsberjagræðlinga sem á að ræta
sig. Gott er að stinga blaðlausa enda
græðlingsins í rótarhvata til að örva
rætingu, áður en honum er stungið
niður.
Best er að stinga græðlingum í
hreinan vikur eða blöndu af vikri
og sáðmold. Hæfileg blanda er 60%
vikur og 40% sáðmold. Blandan
hefur þann kost umfram gróðurmold
að hún inniheldur lítið af örverum
og því er minni hætta á að græðling-
arnir rotni. Vatn rennur auðveldlega í
gegnum blönduna, loftrými í henni er
mikið og það flýtir fyrir rætingunni.
Til að auðvelda stunguna er þægilegt
að hafa lítinn staut, til dæmis austur-
lenskan matprjón eða blýant, við
höndina og nota hann til að búa til
holu fyrir græðlinginn. Græðlingum
skal stungið að minnsta kosti að 2/3
hluta niður svo að þeir ræti sig vel.
Sumir telja betra að láta græðlingana
halla um 60 til 70 gráður þegar þeim
er stungið niður, en það er ekki nauð-
synlegt. Hæfilegt bil á milli sumar-
græðlinga er 3 til 7 sentímetrar eftir
grófleika þeirra.
Eftir að græðlingunum hefur verið
stungið niður skal þjappa lítillega að
þeim til að koma í veg fyrir holrými
og vökva síðan vel. Svo er gott að
breiða yfir ílátið með hvítu eða glæru
plasti eða akrýldúk til að halda raka
á græðlingunum. Jafnframt verður
að gæta þess að ekki verði of rakt
á græðlingunum því þá geta þeir
rotnað.
Birta en ekki bein sól
Ílátinu með græðlingunum skal
komið fyrir við 18 til 22°C, til dæmis
í norðurglugga, og í góðri birtu en
ekki beinni sól. Gæta þarf þess að
halda vikrinum eða vikur- og sáð-
moldarblöndunni rakri með því að
vökva reglulega og gott er að úða yfir
græðlingana annað slagið. Öll blöð
sem kunna að detta af á að fjarlægja
við fyrsta tækifæri svo að þau rotni
ekki í ílátinu.
Misjafnt er eftir tegundum hversu
vel þær ræta sig. Birkikvistur og
blátoppur eru fljótir til, ræta sig vel
og óþarfi að nota á þá rótarhvata. Í
öðrum tilfellum er nauðsynlegt að
stinga græðlingunum í rótarhvata til
að rætingin heppnist. Í vissum tilfell-
um er nóg að rispa börkinn lítillega á
þeim enda græðlingsins sem stungið
er niður til að örva rætinguna.
Sveiggræðsla
Með sveiggræðslu er átt við að grein
sé sveigð niður í beðið og hluti hennar
hulinn jarðvegi. Þessi fjölgunaraðferð
hentar til dæmis vel fyrir rifs, sólber
og Bjarkeyjarkvist.
Til að greinin haldist niðri er gott
að festa hana með hæl eða að leggja
stein yfir hana. Á einu sumri eða
tveimur myndar sá hluti greinarinnar,
sem hulinn er jarðvegi, rætur og eftir
það má klippa greinina frá móður-
plöntunni, stinga hana upp og flytja
annað. /VH
Einar Sigurður Einarsson
ræktunarmaður hefur
gaman af nýjungum og er
duglegur við að flytja inn
nýjar tegundir af fræjum
og allskonar tæki og tól
sem tengjast ræktun. „Ég
hef haft gaman af gróðri
síðan ég var pjakkur og
man eiginlega ekki eftir
mér öðruvísi en að fikta
við ræktun. Með tímanum
hefur áhuginn aukist og ég
sé hreinlega ekki hvernig
þetta endar.“
Einar er lærður graf-
ískur hönnuður og prentari
og hefur starfað sem ljós-
myndari. Hann hefur nám við
Garðyrkjuskólann á Reykjum
í haust.
Matjurtir í uppáhaldi
„Ég panta fræ eftir að hafa
lesið mér til um plönturnar
sem af þeim vaxa og virðast
áhugaverðar til grasalækn-
inga, hvaðan þær koma og
hvernig þær líta út. Ég hef
gaman af því að prófa nýjar
tegundir og stenst yfir-
leitt ekki mátið, ef ég finn
plöntur sem ég hef ekki séð
áður, að panta fræ og prófa.
Oftast panta ég mikið magn af
hverju fræi og ef vel gengur
með ræktunina gef ég fræ eða
plöntur frá mér til að hliðra til
og mynda pláss fyrir næsta
fræbakka,“ segir Einar.
QR-kóði og
aldinþroskamælir
Auk innflutnings á framandi
tegundum hefur Einar flutt inn
forvitnileg tæki sem tengjast
ræktun. Má þar nefna pressu-
og sykurmæli fyrir ávexti,
einkaveðurstöð og LED-
gróðurlampa.
„Aldinþroskamælirinn
er svo mikil snilld,“ segir
Einar. „Með tækinu má mæla
þroska ýmissa
aldina eins og
epla og pera.
Pressumæling
gefur til kynna
þ r o s k a s t i g
aldinkjötsins.
Ljósbrotsmæling
metur sykurmagnið s a m -
kvæmt svokölluðu Brix-gildi
og með því að bera joðupp-
lausn á aldinið er sterkju-
innihaldið fundið. Allt þetta
hjálpar ræktendum og neyt-
endum til að vita hvenær er
best að tína ávextina eða
versla þá.
Ég er einnig að
kanna möguleika þess
að nota QR-kóða fyrir
snjallsíma til að koma upplýs-
ingum til fólks um ákveðin tré og
ræktun. Snjallsímar eru framtíðin
og ég er því mjög spenntur fyrir að
kanna möguleikana sem þeir bjóða
upp á. Í sumar hef ég leikið mér að
því að setja niður skrautreyni hér
og hvar um landið og þeim fylgir
spjald með QR-kóða sem fólk getur
skannað og þannig fengið upplýs-
ingar um plöntuna í símann sinn,
hafi það áhuga.“
E i n a r
hefur einnig flutt inn gróð-
urlampa með LED-perum sem hann
notar til ræktunar árið um kring.
„Vinsældir LED-gróðurlampa eru
sífellt að aukast í heimaræktun og
þeir eyða 50 til 80% minna í orku
en hefðbundnir gróðurlampar.“
Veðurstöð
fyrir heimili
og sumarhús
„Gagnlegasta tækið sem ég á er
líklega lítil sólarknúin veðurstöð
sem ég er með uppi á þaki. Eins
og aðrar veðurstöðvar mælir þessi
hita-, raka- og vindstig og vindátt,
sólskinsstundir og úrkomumagn,
en þar að auki er hægt að fá nema
sem mæla
útfjólublá-
geisla og
raka- og
sýrustig í
jarðvegi.
Allar þessar mæling-
ar eru sendar þráðlaust í tölvu eða
síma. Erlendis eru svona stöðvar
mikið notaðar til að minna rækt-
endur á ef þarf að skýla, vökva eða
gefa plöntunum áburð,“ segir Einar
að lokum.
/VH
Nýjasta tækni og vísindi í garðyrkju
Ljósbrots
mælir
Sumargræðlingar
Heimagerður
rótarhvati
Auðvelt er að búa til rótarhvata
fyrir sumargræðlinga úr ung-
um víði- eða aspargreinum.
Börkurinn er skafinn utan af
greinunum og marinn dálítið.
Síðan er hellt upp á hann sjóð-
andi vatni eins og te og látið
kólna. Hæfilegt magn af berki í
einn lítra af vatni er á stærð við
hænuegg, sé honum hnoðað
saman. Þegar seyðið hefur
kólnað eru græðlingarnir látnir
standa í því yfir nótt og þeim
síðan stungið í rætingarílát
með rökum græðlingasandi.
Virka efnið í blöndunni er
salisýlsýra, sem finnst í víði
og ösp. Áður fyrr var víði-
börkurinn notaður til að lina
verki. Nú á tímum er í staðinn
notuð asetýlsalisýlsýra sem
gerð er í lyfjaverksmiðjum og
seld í töfluformi sem aspirín
eða magnýl. Hugsanlega gæti
gert sama gagn að mylja eina
aspirín- eða magnýltöflu út í
volgt vatn og fara síðan eins
að með græðlingana.
Pressumælir sýnir sykur- og sýrustig epla og pera og
segir til um þroskastig ávaxtanna við ræktun og í ver-
slunum. Með tækinu er hægt að fá gildi fyrir ákveðin
yrki epla og pera sem segir til um hvenær er best að
tína þau og neyta.
Öllum þykir okkur mikilvægt að
finna til öryggis í lífinu.
Dynjandi hefur verið leiðandi á
sviði öryggisvara síðan 1954.
Dynjandi örugglega fyrir þig!
ÖRUGGLEGA FYRIR ÞIG!
Skeifunni 3 - Sími: 588 5080 - dynjandi.is
HEYRNARHLÍ
FAR
VIÐ VINNUN
A!
Dynjandi hefur úrval af
heyrnahlífum frá 3M.
Komdu og skoðaðu úrvalið.
Dynjandi örugglega fyrir þig!
Birkikvistur.
Taka skal sumargræðlinga þegar nývöxturinn er orðinn það stífur að hann
bogni ekki án átaks en ekki svo trénaður að hann brotni.
Hæfilega stór sumargræðlingur.
Garðyrkja & ræktun