Fréttablaðið - 27.07.2012, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 27. júlí 2012 15
Mikil umræða hefur að und-anförnu spunnist um stöðu
áforma Huangs Nubo um uppbygg-
ingu ferðaþjónustu á Fjöllum. Ýmis
sérkennileg teikn eru á lofti um það
verkefni og misvísandi upplýsing-
ar um eðli þess og hvort verkefnið
feli í sér raunverulega viðskipta-
hugmynd í ferðaþjónustu. Á þessu
stigi er erfitt að kveða upp úr um
slíkt. Við erum ung þjóð og þurf-
um nauðsynlega erlenda fjárfest-
ingu, en þörf okkar fyrir hana má
ekki leiða til vanhugsaðra ákvarð-
ana. Við ættum öll að vera sammála
um að mikilvægt sé að sveitarfé-
lög bindi sér ekki bagga með fjár-
hagslegum skuldbindingum vegna
kaupa á Grímsstöðum, ef ekki er
ljóst að áformin gangi eftir, því
ekki viljum við flytja á íslenskan
almenning áhættu vegna óvissra
fjárfestingaráforma einstaklinga.
Með sama hætti verður að vera ljóst
að áformin falli að innlendri skipu-
lagslöggjöf og vinnulöggjöf, en feli
ekki í sér að byggt verði kínverskt
fríríki á Fjöllum þar sem kínverskir
starfsmenn vinni og búi án tengsla
við íslenskt samfélag. Og það verður
að vera algerlega ljóst hver aðkoma
kínverskra stjórnvalda er að verk-
efninu.
Hitt er sérstakt áhyggjuefni
hversu vanbúin við erum sem þjóð
til að taka á málum sem þessu af
nauðsynlegri yfirvegun og vand-
virkni. Allir engjast í fári yfirlýs-
inga, jafnt ráðherrar og álitsgjafar,
þar sem sífellt kröftugri flökkusög-
ur og samsæriskenningar fá vængi.
Þetta er óboðlegt ástand.
Við þurfum að taka hagvarnir
okkar alvarlega. Við viljum opið og
frjálst hagkerfi, en það frelsi má
hvorki valda íslenskum almenningi
tjóni, né gera okkur undirseld dynt-
um erlends stórveldis. Þess vegna
þarf faglega og vitræna greiningu á
fjárfestingaráformum út frá þjóðar-
öryggi. Engin stofnun fer með slíkt
verkefni í dag.
Við höfum sjálf enga heimavinnu
unnið. Hver er stefna Íslands varð-
andi uppbyggingu umskipunar-
hafnar vegna opnunar siglinga-
leiðar um Norðurskautið, spurðu
þýskir blaðamenn mig fyrir nokkr-
um misserum. Ég gat engu svarað
og get ekki enn. Við erum algerlega
berskjölduð og bíðum þess bara að
einhver John frá Bandaríkjunum,
einhver Helmut frá Þýskalandi eða
einhver Deng frá Kína banki hér
upp á og leggi fram eitthvað ómót-
stæðilegt tilboð sem svara þarf
með hraði.
Við þurfum sjálfstraust og
raunsæi til að halda úti opnu hag-
kerfi og huga að landvörnum í
víðum skilningi. Í því samhengi
er umhugsunarefni að við höfum
miklar áhyggjur af áformum Kín-
verja á Norðurskautinu, en tökum
okkur sífellt stöðu í klappliði Norð-
manna, sem líklega hafa mest og
skýrust yfirráðaáform á þessu
svæði og eru okkar harðdrægustu
keppinautar á helstu útflutnings-
mörkuðum. Slík bernsk kynþátta-
hyggja sæmir ekki alvöru þjóð. Við
þurfum alltaf – gagnvart öllum – að
haga efnahagsþróun okkar í sam-
ræmi við íslenska hagsmuni og
verja hagkerfi okkar gegn spákaup-
mennsku og sókn í glópagull.
Við lifum ekki að eilífu. Af því leiðir að það er hvorki lítið
né sjálfsagt að biðja einhvern um
að hann verji nokkrum árum lífs
síns á tiltekinn hátt. Samt látum
við oft eins og ekkert sé sjálf-
sagðara.
„Kennari“, „tölvunarfræðing-
ur“, „leigubílstjóri“ og „ljósmynd-
ari“ eru allt dæmi um störf og
starfsheiti sem reynt hefur verið
að loka fyrir öðrum en þeim sem
lokið hafa einhverju námi. Nám
er auðvitað fínt, en krafa um nám
er krafa um að fólk fórni tíma
sínum. Og við höfum ekki enda-
lausan tíma því við lifum ekki að
eilífu.
Auðvitað getur verið réttlætan-
legt að hindra aðgang að sumum
störfum, en það ætti einungis
að gera þegar það er beinlínis
hættulegt að láta ólærða menn
sinna þeim. „Læknir“ er dæmi
um slíkt starf. Það er jafnvel rétt-
lætanlegt að banna mönnum að
kalla sig lækna ef þeir eru það
ekki því veikir menn eiga ekki
að þurfa að lúslesa prófskírteini
fólks. En fæst önnur störf eða
starfsheiti kalla á sambærilega
vernd.
Það er erfitt að ímynda sér þær
aðstæður að Jón Jónsson þurfi
að leita beint til tölvunarfræð-
ings, og lífið liggi við að þar sé á
ferð maður sem sannarlega hefur
lokið B.Sc. prófi í tölvunarfræði
við viðurkenndan háskóla en ekki
bara einhver sem segist kunna að
forrita. Margar aðrar fræðigrein-
ar t.d. viðskiptafræði, hagfræði,
bókasafnsfræði, verkfræði og líf-
fræði njóta þannig einnig óþarfr-
ar verndar. Þeir sem tilheyra
þessum fræðum eru nú líklegir
til að reka upp óp og spyrja hvort
það eigi þá allir að fá að kalla sig
hagfræðinga, líffræðinga eða
verkfræðinga. Því er til að svara
að ef einhver sem einungis hefur
lokið stúdentsprófi í líffræði og
hefur aldrei stundað líffræðirann-
sóknir kallar sig líffræðing þá er
það auðvitað rangt sama hvað lög-
verndun líður. En það hvort lög-
gjafinn eigi að vernda almenning
sérstaklega gagnvart platlíffræð-
ingum er önnur spurning.
Lögverndun starfsheitis er
gjarnan skref í stéttarbaráttu.
Lögverndunin er stundum sett
fram sem krafa um að eitthvað
nám „verði viðurkennt“. Næsta
skrefið er síðan að berjast fyrir
því að engir nema „löggiltir ljós-
myndarar“ geti tekið myndir,
engir nema „löggiltir leikarar“ fái
að leika og engir nema „löggiltir
leiðsögumenn“ sýni fólki bæinn.
Nú er hér ekki verið að gera lítið
um mögulegum gæðum þeirrar
menntunar sem liggur að baki
hverju þessara starfa. En ef nám
í ljósmyndun gerir menn betri í
því að taka myndir þá ætti það
eitt að fá fólk til að leita frekar
til menntaðra ljósmyndara en
annarra myndavélareigenda. Það
er kannski skiljanlegt að þeir
sem hafa lokið nokkurra ára námi
vilji ekki að aðrir sinni „þeirra“
störfum en við hin græðum
sjaldnast nokkuð á því að fallast
á þær kröfur. Okkar tækifærum
fækkar.
Dæmin eru mörg. Væntanlegir
framhaldsskólakennarar þurfa
að ljúka svokölluðu kennslurétt-
indanámi. Þeir sem ég þekki og
farið hafa í það nám nota því
miður fáir orð á borð við „frá-
bært prógramm sem gerði mig að
betri kennara“. Skoðunin „gott að
vera búinn að þessu“ virðist öllu
algengari. Sú upplifun þarf vitan-
lega ekki að vera algild og er það
vonandi ekki. En þetta er samt
vandi alls réttindanáms: Menn
fara að segja „þessi má ekki gera
þetta því ég eyddi of mörgum
árum í að læra það“ í stað þess að
segja einfaldlega: „Ég kann þetta
miklu betur.“
Án efa mætti rökstyðja það
vel að allir sem ætla að vinna á
kassa í stórmarkaði ættu að fara
í ársnámskeið í bókhaldi, skatta-
löggjöf, skyndihjálp, sálfræði,
neytendarétti og ensku. En allar
svona kröfur minnka sveigjan-
leikann og fækka þeim möguleik-
um sem fólk hefur til að bregðast
við þegar það missir vinnuna eða
fer að leiðast sú vinna sem það er
í. Og það er ekki gott.
Það er sjálfsagt að læknar
kunni að lækna og stýrimenn að
stýra en annars ættum við að fara
varlega í að krefjast þess allir
þurfi ársnámskeið til að mega
kalla sig eitthvað og fá að gera
eitthvað. Ár er tólf mánuðir. Ríf-
leg mannsævi er svona þúsund.
Og, eins og áður sagði, þá lifum
við ekki að eilífu.
Auðvitað getur verið réttlætanlegt að
hindra aðgang að sumum störfum, en
það ætti einungis að gera þegar það er
beinlínis hættulegt að láta ólærða menn sinna þeim.
Við erum ung
þjóð og þurfum
nauðsynlega erlenda fjár-
festingu, en þörf okkar
fyrir hana má ekki leiða til
vanhugsaðra ákvarðana.
Pawel Bartoszek
stærðfræðingur
Í DAG
Störf með tímalás
Í ELDBORGARSAL HÖRPU
FÖSTUDAGINN 10. ÁGÚST
N Ú S T Y T T I S T Í T Ó N L E I K A Á R S I N S
MIÐASALA Í MIÐASÖLU HÖRPU, Á HARPA.IS, MIÐI.IS OG Í SÍMA 528 5050.
S HELGASON
steinsmíði síðan 1953
SKEMMUVEGI 48 200 KÓPAVOGUR SÍMI:557 6677 WWW.SHELGASON.IS
Í Fréttablaðinu í gær svarar Eiríkur Bergmann grein minni
í sama blaði frá 25. júlí um tillög-
ur Stjórnlagaráðs. Þar segir hann
að grein mín sé kærkomið tæki-
færi til þess að leiðrétta útbreidd-
an misskilning um þau ákvæði
sem fjalla um beint lýðræði. Hann
skrifar: „Ranghermt er að mál-
skotsréttur forseta skerðist og að
samkvæmt því hefði ekki mátt
kjósa um Icesave.“ Hið rétta er
að í grein minni er ekki að finna
eitt orð í þá átt að Stjórnlagaráð
leggi til að „málskotsréttur for-
setans skerðist“. Hins vegar fjalla
ég um ákvæðin um málskotsrétt
þjóðarinnar í tillögum Stjórnlaga-
ráðs, en þar skrifa ég m.a.: „Á
grundvelli þeirra (greinanna sem
fjalla um málskotsrétt fólksins) er
hvorki hægt að krefjast atkvæða-
greiðslu um fjárlög, fjáraukalög,
lög sem sett eru til að framfylgja
þjóðréttarskuldbindingum né
heldur um skattamálefni eða rík-
isborgararétt.“ Síðan segir: „Sam-
kvæmt þessum tillögum hefði
almenningur ekki getað krafist
þjóðaratkvæðagreiðslu um Ice-
save.“ Þarna er að sjálfsögðu átt
við ákvæðið um takmarkaðan rétt
þjóðarinnar til að krefjast þjóðar-
atkvæðagreiðslu en ekki forset-
ans, en í tillögum stjórnlagaráðs
er lagt til að réttur forsetans verði
óskertur eins og Eiríkur Berg-
mann bendir réttilega á.
Ég bendi hins vegar á í grein
minni að sá takmarkaði málskots-
réttur þjóðarinnar sem stjórn-
lagaráð leggur til geti leitt til
þess að málskotsréttur forsetans
verði skertur í meðferð þingsins
sem þarf í framhaldi af ráðgef-
andi þjóðaratkvæðagreiðslu að
búa til nýja stjórnarskrá og sam-
þykkja með auknum meirihluta.
Þar skrifa ég: „Á Alþingi er ekki
mikill áhugi á beinu lýðræði og
oft heyrast raddir stjórnmála-
manna um að takmarka þurfi
valdheimildir forsetans. Hætt er
við að hinir hefðbundnu stjórn-
málaflokkar myndu nota nýja
ákvæðið um málskotsrétt fólksins
sem skálkaskjól til að fella niður
málskotsrétt forsetans þar sem
þjóðin hefði sjálf fengið og sam-
þykkt slíkan rétt.“
Ég verð að segja að ótti minn
um að svo geti farið hefur auk-
ist við lestur greinar Eiríks en
þar segir hann um málskotsrétt
þjóðarinnar: „Með öðrum orðum
skerðist málskotsréttur forseta
alls ekki en við bætist álíka rétt-
ur 10% kjósenda með framan-
greindum takmörkunum.“ Þarna
gefur Eiríkur í skyn að þjóð-
in muni fá „álíka“ rétt og gerir
þannig lítið úr þeim grundvall-
artakmörkunum sem í tillögum
Stjórnlagaráðs felast. Það er ein-
mitt það sem ég held að stjórn-
málamennirnir muni vísa til, þ.e.
að það sé allt í lagi að afnema eða
skerða málskotsrétt forsetans því
þjóðin sjálf hafi nú fengið „álíka“
rétt.
Að lokum; Eiríkur Bergmann
titlar mig formann Húmanista-
flokksins, sjálfsagt í bestu mein-
ingu. Ég verð hins vegar að leið-
rétta það; flokkurinn hefur engan
formann, ég er í landsráði hans og
þar eru allir talsmenn.
Leiðrétt ranghermi Eiríks Bergmanns
Fjallafár?
Stjórnmál
Árni Páll Árnason
alþingismaður
Stjórnmál
Júlíus
Valdimarsson
Í landsráði
Húmanistaflokksins