Fréttatíminn - 29.10.2010, Blaðsíða 18

Bræðraborgarstíg 9
Tilkynnt var í vikunni
að hið vinsæla spil
Fimbulfamb væri
loksins að koma út í
nýrri útgáfu og með
nýjum orðum. Hefur þú
spilað Fimbulfamb?
SPURNING VIKUNNAR
Ásmundur Helgason
Fimbulfamb er einfaldlega
skemmtilegasta spil sem
ég hef spilað!
Katla Hreiðarsdóttir
Algjör snilld! Örugg
uppskrift að frábærum
stundum með fjölskyldu
og vinum.
Finnbogi Einarsson
Féll kylliflatur fyrir þessu
spili á sínum tíma. Get
varla beðið eftir nýju
útgáfunni – spennandi
tímar framundan!
Hildur Sigurðardóttir
Það eru allir að tala um
hvað þetta Fimbulfamb sé
skemmtilegt. Mun tryggja
mér eintak um leið og
spilið kemur í búðir.
Skipta tugum
Guðmundur Arason,
læknir hjá ART Medica
tæknifrjóvgunarstofu,
segist ekki geta metið
nákvæmlega hversu stór
hluti einhleypra kvenna
fari í tæknisæðingu til að
verða ófrískar. ,,Ég hef ekk-
ert viðmið því í mörgum
löndum er tæknisæðing
hjá einhleypum konum
ekki leyfð eða er með ein-
hverjum takmörkunum. Ég
myndi segja að þetta væri
ekki óalgengt hérlendis en
kannski ekki algengt. Þær
skipta þó tugum.”
Á hvaða aldri eru þær?
,,Flestar konurnar eru
35-40 ára. Nokkrar eru
yngri og sumar örlítið eldri.
Oftast er um að ræða kon-
ur sem vilja eignast barn,
og vilja helst eignast barn
í sambúð, en þegar þær
sjá fram á að þær eru að
renna út á tíma, þá koma
þær til okkar.”
Gjafasæðið sem ART Me-
dica notar er flutt inn frá
Danmörku. ,,Konur geta
síðan sjálfar keypt sæði frá
ýmsum tæknifrjóvgunar-
stofnunum, t.d. í Ameríku,
en það er miklu dýrara.
Það ræðst meðal annars af
flutningskostnaði en það
er dýrt að flytja lífsýni milli
landa.”
Er hægt að fá upplýs-
ingar um sæðisgjafann?
,,Já, það er hægt að
fá upplýsingar um hæð,
þyngd, augnlit, háralit og
menntun. Einnig er hægt
að fá viðbótarupplýsingar
frá svokölluðum open-do-
nor. Þá hefur gjafinn gefið
leyfi fyrir því að barnið,
sem hugsanlega verður til,
fái meiri upplýsingar um
hann, t.d. nafn og þjóðerni,
þegar það nær átján ára
aldri.”
ART Medica hefur náð
mjög góðum árangri í
tæknifrjóvgunum, en undir
þann hatt falla tæknisæð-
ingar. ,,Árangurinn hjá
einhleypum konum er yfir-
leitt mjög góður. Flestar
þeirra eru ekki með nein
vandamál tengd frjósemi
en þó getur aldurinn háð
þeim. Þær vantar bara
sæðið til að geta orðið
þungaðar. Þess vegna
dugar tæknisæðing oftast
en stundum þurfa þær
meiri hjálp.”
Konurnar bera sjálfar
kostnað af meðferðinni en
Tryggingastofnun ríkisins
tekur þátt í ferðakostnaði
fyrir þær sem búa úti á
landi. Innflutt gjafasæði
ber virðisaukaskatt.
,,Gjafasæði hefur verið
flutt til landsins síðan á
níunda áratugnum en
nýlega var hætt að flokka
það sem lífsýni og það sett
í flokk með nautgripasæði.
Við kærðum það og málið
er í ferli hjá tollinum,” segir
Guðmundur.
hvað ég var að taka mikla áhættu með því að bíða. Þegar ég
fór í fyrsta sinn til ART Medica rann upp fyrir mér hversu
hratt og mikið frjósemin minnkar upp úr þrjátíu og átta
ára aldri, og sér í lagi frá fertugu. Mér fannst ég alltaf hafa
nógan tíma.“
Læknisviðtal og undirbúningur
Í fyrravor ákvað Marta að láta slag standa og pantaði tíma
hjá ART Medica, tæknifrjóvgunarstofu. „Ég var þá orðin
fjörutíu og tveggja ára. Reynsla vinkonu minnar varð til þess
að ég vildi alls ekki bíða lengur. Hún átti barn en langaði
að eignast fleiri en það tókst ekki. Þá kom í ljós að hún fór
óvenjusnemma á breytingaskeiðið. Það bjargaðist þó með
góðri hjálp. Hún benti mér á að ef einhver vandamál væru til
staðar gæti þetta orðið langt ferli.“
Marta þurfti ekki að undirbúa sig sérstaklega fyrir fyrstu
læknisheimsóknina. Hún fór í viðtal, teknar voru blóðprufur
til að kanna hormónabúskapinn og skoðað var í sónar hvort
einhver vandamál væru til staðar, svo sem blöðrur á eggja-
stokkum. „Skoðunin kom vel út og ákveðið var að nota minn
eigin tíðahring en yfirleitt er byrjað á því. Ég fór svo í sónar
eftir næstu blæðingar og síðan með ákveðnu millibili. Ég
notaði egglospróf, sem hægt er að kaupa í apótekum, til að
fylgjast með egglosi. Þegar það fór að nálgast fór ég í skoðun
á tveggja daga fresti. Í sónar var fylgst með hvernig eggin
þroskuðust. Loks fékk ég hormónasprautu sem kemur af
stað egglosi. Þá var hægt að tímasetja hvenær best væri að
setja upp sæði til að mestar líkur væru á getnaði. Þetta er
mjög tæknilegt allt saman,“ segir hún og hlær.
Eftir tæknisæðinguna var ekkert annað að gera en að
bíða og vona hið besta. „Þetta var miklu léttara en ég átti
von á. Ég vissi að ég gæti átt von á að fara mörgum sinnum
í meðferðina. Mér var sagt að á mínum aldri væri líklegt að
ég þyrfti að fara í tvö til fimm skipti og að alls ekki væri víst
að þetta tækist þrátt fyrir að ég hefði egglos þar sem eggin
gætu verið orðin of gömul til að frjóvgast. Ég tók óléttupróf
þremur dögum eftir að næstu blæðingar hefðu átt að byrja
og það var jákvætt. Síðan fór ég í sónar á áttundu viku til að
sjá hvort það væri hjartsláttur og eftir það tók við venjuleg
mæðravernd.“
Marta veit ekki hversu algengt það er að einhleypar konur
fari í tæknisæðingu til að eignast barn. „Þegar ég var ófrísk
fór ég inn á lokaða spjallrás á netinu og talaði við nokkrar
konur sem voru í þessu ferli, annað hvort búnar að fara í
tæknisæðingu eða voru að velta því fyrir sér. Þær voru bæði
fleiri og yngri en ég átti von á. Ég bjóst við að þetta væru
konur sem væru komnar á síðasta séns eins og ég,“ segir hún
kankvís og bætir við að sennilega muni fleiri konur nýta sér
þennan möguleika þegar umræðan um hann eykst.
Hafði ekkert að fela
Undanfarna mánuði hefur Marta búið hjá móður sinni á Ak-
ureyri og þar kom dóttirin í heiminn. „Ég flutti frá Mósam-
bík til Bretlands í byrjun 2009 og ætlaði að klára doktors-
ritgerðina mína. Þá veiktist móðir mín alvarlega þannig að
í fyrra var ég með annan fótinn á Íslandi. Mamma var lengi
á Grensásdeild að jafna sig eftir veikindin og það hentaði
okkur báðum mjög vel að ég flytti til hennar á meðan ég
væri í fæðingarorlofi. Mig langaði líka til að eignast barnið
á Akureyri. Hér er konum boðið upp á sængurlegu og góða,
persónulega þjónustu. Ég á mikið af góðu skyldfólki hér og
ég hugsaði auðvitað um hvar ég fengi stuðning. Það er dálítið
mál að eignast barn, ekki síst ef maður er einhleypur.“
Á meðgöngunni var Marta oft spurð hver væri faðir barns-
ins sem hún bar undir belti. „Þá sagði ég eins og var. Ég
ákvað það strax í upphafi. Ákvörðunin var tekin út frá því að
ég ætti fullan rétt á að vera einhleyp og eignast barn með því
að fá sæði frá einhverjum sem vildi hjálpa mér. Þar af leið-
andi var þetta ekkert sem ég skammaðist mín fyrir og þess
vegna hafði ég ekkert að fela. Og ef einhver hafði einhverjar
skoðanir á þessu, þá mátti hann hafa þær. Ég bjóst við að
mitt fólk, sem er frekar víðsýnt og opið, sýndi mér fullan
stuðning, sem það gerði. Þá var mér nokkuð sama um hina.“
Marta viðurkennir fúslega að líf hennar hafi tekið miklum
breytingum undanfarna mánuði. ,,Já, og mér finnst það
yndislegt. Ég var svo tilbúin í þetta. Ég hélt að ég myndi
kannski aldrei losna við ferðabakteríuna og gæti ekki fest
mig við ábyrgðina sem fylgir því að eiga barn, og setja það
í fyrsta sæti. En ég fann þegar ég var í náminu og var búin
að vera lengi ein, þótt mér liði vel með það, að mig langaði
í meiri nánd í lífið. Eða meiri ást í lífið. Mig langaði í náið
samband og komst að þeirri niðurstöðu að það væri frekar
barn en maður. Þó að ég eignaðist mann var ekki sjálfgefið
að hann gæti eignast barn eða vildi eignast barn. Menn á
mínum aldri eru oftast búnir að eignast sína fjölskyldu. Hins
vegar útilokaði það að eignast barn ekki þann möguleika
að ég eignaðist síðar mann sem væri tilbúinn að ganga því í
föðurstað.“
Marta hefur velt fyrir sér hvernig hún muni útskýra fað-
ernið fyrir dótturinni þegar sú litla kemst til vits og ára. „Ég
veit ekki nákvæmlega hvernig ég mun orða það. Ég vil þó
segja henni að mig hafi langað afar mikið til að eignast hana
og af því ég að átti ekki mann hafi ég fengið aðstoð frá manni
sem við þekkjum ekki en hann hljóti að hafa verið góðhjart-
aður fyrst hann vildi hjálpa mér að fá hana í heiminn.“
Spurð hvort hún myndi ráðleggja einhleypum konum að
fara í tæknisæðingu svarar Marta játandi því annars hefði
hún ekki farið að tjá sig um málið í blaðaviðtali en tekur fram
að það sé mjög mismunandi hvað henti hverjum og einum.
„Þetta er svo einstaklingsbundið. Ég býst við að einhleyp
kona sem fer út í svona geri það ekki nema að vel athuguðu
máli. Gott stuðningsnet er mikilvægt. Ég er ekki viss um
að ég hefði gert þetta nema vegna þess að ég á svo góða fjöl-
skyldu, hef góða menntun og er ekki skuldum vafin. Ekki
síst barnsins vegna þar sem mér fannst mikilvægt að það
ætti fleiri að en mig og ætti móður sem væri ekki þjökuð
af fjárhagsáhyggjum og þyrfti að vinna myrkranna á milli.
Ég mæli tvímælalaust með þessu fyrir einhleypa konu sem
langar að eignast barn og treystir sér til að ala það upp án
maka. Ég sé ekkert því til fyrirstöðu eða að eitthvað sé rangt
við það.“
Marta segir fæðingu dótturinnar hafa sett lífið í allt annað
samhengi en áður. „Núna skil ég hvað fólk á við þegar það
segir að barneignir séu það besta sem það hafi upplifað.
Ég sakna þess ekkert að ferðast um heiminn þó að ég eigi
örugglega eftir að gera það aftur síðar. Ég er á þeim stað í
lífinu að þetta er það sem mig langar mest til að gera. Þótt
maður sé einhleypur kemur það ekki í veg fyrir að maður
geti eignast fjölskyldu.“
Þegar Marta er spurð hvort hún myndi fara aftur í tækni-
sæðingu til að verða ófrísk útilokar hún það ekki. „Ég get vel
hugsað mér það, ef mín líffræðilega klukka leyfir. Eins og
er langar mig að ljúka við doktorsritgerðina og njóta þess að
vera með dóttur minni. Hvað síðar verður mun tíminn leiða
í ljós.“
Ákvörðunin
var tekin
út frá því
að ég ætti
fullan rétt
á að vera
einhleyp og
eignast barn
með því að
fá sæði frá
einhverjum
sem vildi
hjálpa mér.
Bebba sjö vikna. Á
meðgöngunni var Marta
oft spurð hver væri faðir
barnsins sem hún bar
undir belti. „Þá sagði
ég eins og var. Ég ákvað
það strax í upphafi.
18 viðtal Helgin 1.-3. október 2010