Fréttatíminn - 29.10.2010, Blaðsíða 34

„Segðu bara að skórinn passi ekki“
Guðrún er fædd og uppalin í Reykjavík. Hún flutti
oft sem barn og á unglingsárunum bjó hún á Háa-
leitisbraut en sótti nám í Hagaskóla.
Stundum kom Guðrún við í Höfðaborg á
leið heim úr skólanum en þar bjuggu tvær
móðursystur hennar, Helga og Kristín.
„Helga átti fallegt heimili en hún og maðurinn
hennar höfðu bæði verið til sjós. Hún var mjög
skemmtileg og tók til dæmis að sér fyrstu kyn­
fræðsluna þegar hún spurði mig: „Hvernig er
það, Guðrún mín, eru strákarnir nokkuð farnir
að biðja þig um að fá að máta?“ Ég skildi ekkert
hvað hún var að meina, hún talaði í gátum. „Ég
ætla að segja þér það, Guðrún mín, að ef þeir
biðja um það þá segir þú bara strax að skórinn
passi ekki.“ Þetta var mín fyrsta kynfræðsla og
það tók mig marga mánuði að skilja líkinguna.
En lífsreglurnar sem Helga lagði mér standa fyr­
ir sínu, að bera virðingu fyrir sjálfri sér og öðr­
um. Sjálf hafði hún marga fjöruna sopið og mörg
störfin unnið. Hún var veðruð og safnaði til dæmis
alltaf sígarettustubbum í krús. Helst reykti hún
bara stubba.“
Helga og Stína höfðu báðar ógurlega gaman af
að segja sögur og það sama mátti segja um Hönnu,
móður Guðrúnar. „Þær sögðu mér til dæmis frá
konunni sem var ein með mörg börn en þótti svo
skemmtilegt að fara út á lífið. Einhvern tímann var
hún spurð hver liti eftir börnunum hennar og hún
svaraði um hæl: „Guð passar börnin mín.“ Síðan
voru sögur af vændiskonum og margra manna
konum, til dæmis af Fjólu skökku á löppinni sem
gaf ást sína mörgum. Stína og Helga hlógu alltaf
mikið sjálfar þegar þær sögðu sögur, djúpum og
alveg ótrúlega smitandi hlátri. En alltaf skein í
gegn ríkur skilningur á hlutskipti þessara kvenna.
Þetta drakk ég í mig.
Stína neytti oft mikils áfengis og ég mátti helst
ekki heimsækja hana. En það var mjög skemmti­
legt. Ég sat þá á stól í herberginu hennar og hún
lá á dívan. Hún lá eiginlega alltaf á þessum dívan
og var með öll dönsku blöðin í bunka hjá sér. Ég
fletti í gegnum þau ef hún var að hvíla sig. Stund­
um kom maðurinn hennar með soðna ýsu handa
henni, pakkaða í dagblað. Hana borðaði hún beint
af blaðinu. Ég sá síðar meir að þótt ég hafi haft
óheyrilega gaman af heimsóknunum þá hefur lífið
ekki alltaf verið dans á rósum hjá móðursystrum
mínum og þeirra nánasta fólki.“
Ár erfiðleika og brostinna vona
Guðrún ólst upp hjá kjörforeldrum sínum, Ögmundi
og Hönnu, og bast föður sínum sterkum böndum.
Árið 1971 var ár mikilla umbreytinga í lífi Guð-
rúnar.
Snemma í janúar kvartar Ögmundur undan verk
í öxl. Þegar Guð rún þreifar á öxlinni þykir honum
verkurinn hlaupa til og alveg upp í höfuð. Hann
er kvalinn í maga og dauðþreyttur. Við læknis­
rannsókn kemur í ljós að Ögmundur er með æxli
í höfði. Krabbameinið hafði dreift sér um allan
líkama.
„Á þessum tíma var ég í sambandi við Val og
var orðin ófrísk. Það ræddi ég bæði við mömmu
og Kidda bróður en ekki náðist að segja pabba
frá því, hann var of veikur. Meðan pabbi glímdi
við krabba meinið hafði hann miklar áhyggjur af
því hvað yrði um mig og mömmu ef hann félli frá.
Hann hafði fylgst með sárum rifrildum milli okkar
og gerði sér grein fyrir togstreitunni sem bjó innra
með mömmu vegna sambands okkar pabba og
samskipta hans og minna við Huldu mömmu. Mig
grunar að undirrótin hjá mömmu hafi verið ang­
istin um að kannski væri pabbi raunverulegur faðir
minn. Milli pabba og Huldu mömmu var ákveðið
trúnaðarsamband sem mamma var ekki hluti af.“
Dauðastríð Ögmundar varaði ekki lengi. 30.
janúar 1971 lést hann, 52 ára að aldri og var mikið
syrgður af vinum sínum, fjölskyldu og samstarfs­
mönnum. „Jarðarförin fór fram í Fossvogskirkju
og var bæði falleg og mjög fjölmenn. Ég fór í djúpa
sorg og grét pabba ekki aðeins í þessari jarðarför
heldur í hverri einustu jarðarför sem ég fór í næstu
árin. Á þessum tíma var hefðin sú í Fossvogskirkju
að kistan var ekki borin út úr kirkjunni heldur
var svart tjald dregið fyrir altarið, sem var bæði
dramatískt og undarlegt. Ég gat ekki hugsað mér
það og fékk því framgengt að kistan var borin út.
Erfidrykkjan var haldin í Alþýðuhúskjallar­
anum, á horni Ingólfs strætis og Hverfisgötu, og
mér þótti gott að hitta allt fólkið sem þangað kom.
Erfidrykkjur hafa það hlutverk að loka hringnum
og bjóða fólki upp á að gleðjast yfir góðum minn­
ingum. Fólk vottaði mér samúð af mikilli virð­
ingu og væntumþykju, sem var ómetanlegt. Það
vissu allir að ég var augasteinn pabba og um leið
grunaði marga að ekki myndi ganga vel hjá okkur
mömmu.“
Áhyggjur Ögmundar af samskiptum mæðgn­
anna eftir hans dag voru ekki ástæðulausar. „Sam­
band okkar mömmu varð sífellt stirðara eftir að
pabbi dó og hún átti til að vera orðljót við mig. Að
lokum sendi hún mig að heiman með þeim orðum
að nú væri pabbi dáinn, hún hefði aldrei viljað mig
og ég gæti farið.
Við mamma náðum síðar saman en á þessum
tíma brotnaði ég alveg niður. Ég flutti heim til
systur Vals sem bjó á Bræðraborgarstíg. Þá var ég
komin fjóra mánuði á leið en missti fóstrið. Þetta
var mjög erfiður tími og ég upplifði þrefalt áfall.
Ég missti pabba minn, ég missti heimili mitt og
ég missti fóstur. Það tók mig mörg ár að jafna mig
líkamlega og andlega. Ég horaðist mikið og var
langt undir kjörþyngd.
Við fósturmissinn var ég lögð inn á spítala og
þangað kom mamma og spurði hvort ég vildi
ekki koma heim aftur. Ég gat ekki hugsað mér
það. Seinna gerði ég mér grein fyrir því að móðir
mín var líka í mikilli sorg og viðbrögð hennar við
missinum voru ofsafengin. Það er mikil vægt að
skilja manneskjuna mömmu sína. Kannski er ekki
skrítið að ég hafi orðið félagsráðgjafi út úr öllum
þessum aðstæðum.“
Rauðir dagar
Áttundi áratugurinn var áratugur mikillar róttækni
hjá ungu fólki. Guðrún ákvað að ganga til liðs við
Fylkinguna.
Fræðunum í Fylkingunni náði ég samt aldrei
almennilega, þótt hjartað væri rautt. Mér þótti
skorta tengingu við raunveruleikann. Þetta voru
mestmegnis marxískir karlar í sellum, litlir bes­
servisserar. Einu konurnar sem höfðu roð við þess­
um gæjum voru Birna Þórðardóttir og Svava Guð­
mundsdóttir. Við hinar trítluðum kannski meira á
eftir eins og litlir hvolpar. Birna og Svava kunnu
fræðin út og inn og gátu pakkað körlunum saman
í rökræðum. Orðræðan var snúin og orðhengils­
hátturinn gat verið talsverður. Húsnæði Fylking­
arinnar var alltaf grútskítugt og eiginlega ekki
verandi þar inni. Engu líkara var en að byltingin
fælist í því að hafa sem mesta drullu. Ég gat aldrei
fengið mig til að fara í það hlutverk að skúra undan
strákunum, svo það var ekkert annað að gera en að
sætta sig við skítinn.
Eftir á að hyggja hékk ég inni í Fylkingunni út
af góðum félagsskap frekar en hugmyndafræðinni.
Þarna voru haldin mögnuð partí, með heilu köss­
unum af rauðvíni og grilluðu hvalkjöti, krydduðu
með rósmaríni, sem ég hafði aldrei áður bragðað.“
Dalahringur er nýr og bragðmildur
hvítmygluostur. Lögun ostsins gerir það
að verkum að hann þroskast hraðar en
aðrir sambærilegir mygluostar á
markaðnum. Gríptu með þér
Dalahring í næstu verslun.
Rauðir dagar og
kvennabarátta
Guðrún Ögmunds-
dóttir segir sögu sína í
bókinni Hjartað ræður
för. Hún hefur verið á
kafi í kvennabaráttunni
í fjölda ára, fyrst með
rauðsokkum, síðar með
Kvennaframboðinu
og Kvennalistanum.
Höfundur bókarinnar
er Halla Gunnarsdóttir,
femínsti af næstu kyslóð
í kvennabaráttunni. Hér
birtast þrír valdir kaflar.
Guðrún skömmu eftir fermingu.
Á unglingsárunum fór Guðrún
á böll í Breiðfirðingabúð og
síðar í Glaumbæ og á Hótel Borg.
Skemmtilegast var að fara á Borg-
ina, ekki síst ef Haukur Morthens
var að syngja.
Guðrún ásamt Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur (t.v.) og
Hildi Karen Jónsdóttur (t.h.) í áramótapartíi í Kaup-
mannahöfn en Guðrún bjó lengi í Kaupmannahöfn á 8.
og 9. áratug síðustu aldar.
34 bækur Helgin 29.-31. október 2010