Fréttatíminn - 21.10.2011, Blaðsíða 12

Þeir sem taka ekki lýsi eða D-vítamín
sérstaklega fá ekki nóg af því. Alvar-
legur skortur veldur hörgulsjúkdómi
hjá börnum sem kallast beinkröm og
hjá fullorðnu fólki kemur hann ekki
aðeins niður á beinheilsu heldur hef-
ur víðtækari áhrif, segir Laufey Stein-
grímsdóttir, prófessor í næringarfræði
við Háskóla Íslands.
„Eingöngu þeir sem taka lýsi eða
D-vítamín ná núverandi ráðlögðum
skammti, aðrir ekki, því D-vítamín
er í svo fáum fæðutegundum.“ Laufey
segir að nú sé unnið að því að hækka
ráðlagða dagskammta og ekki sé ólík-
legt að þeir verði hækkaðir.
„Það þarf að setja D-vítamín í fæðu
sem flestir neyta, svo sem mjólkurvör-
ur. Víða annars staðar á Norðurlönd-
unum eru menn farnir að gera það.“
Spurð um fjörmjólk, sem er D-vítamín-
bætt, segir hún að í henni sé einfald-
lega ekki nógu mikið af D-vítamíni og
að betur færi á því að önnur mjólk væri
einnig bætt með vítamíninu sem og
olíur, smjörvörur og annað feitmeti.
Evrópa með úrelt ráð
Laufey segir að nú sé ráðlagður dag-
skammtur hér á landi af D-vítamíni
10 míkrógrömm fyrir fullorðna en 15
fyrir fólk yfir sextugu. Í Bandaríkjun-
um sé hins vegar mælt með 15 mík-
rógrömmum fyrir fullorðna og 20 fyrir
eldra fólk. „Mér finnst ekki ólíklegt að
það verði í líkingu við það hér.“ Annars
staðar í Evrópu hafi hins vegar gætt
íhaldssemi og lítið verið haggað við
ráðlögðum dagskammti síðustu ára-
tugi. Almennt sé í gildi á Norðurlönd-
unum 7,5 fyrir fullorðna en aðeins 5
annars staðar.
„Þetta er of lágt, því miður. Og fólk
ætti að vera vakandi fyrir því að merk-
ingar á vítamíni á matvöru geta verið
mjög villandi. Það er vegna þess að
gefnar eru upp prósentur af ráðlögðum
dagskammti, sem er þá reiknað út frá
evrópskum stöðlum. Leiðbeiningarnar
eru því villandi.“ - gag
Laufey Steingrímsdóttir segir þá sem taka ekki lýsi eða töflur skorta D-vítamín
Verðum að bæta D-vítamíni í mat
Laufey Steingrímsdóttir segir gífurlega
mikilvægt að taka D-vítamín. Mynd/Hari
R
úmlega tveggja ára
gömul stúlka greind-
ist síðasta vetur með
beinkröm vegna skorts
á D-vítamíni. Hún er
ein fjögurra barna sem greinst hafa
síðustu tvö ár en Soffía Jónasdóttir
læknir hefur ekki séð alvarlegra til-
felli hér á landi. Stúlkan kjagaði inn á
sjúkrastofuna, hafði hægt um sig og
óx ekki sem skildi.
Beinkröm er sjúkdómur sem var
hverfandi hér landi. Hann er afleiðing
D-vítamínskorts og segir Soffía að
fái börn ekki vítamínið vinni líkam-
inn ekki kalk úr fæðunni með þeim
afleiðingum að beinin vaxi ekki eðli-
lega, sem sjáist á hnjám og úlnliðum
sem bólgni út. „Beinin halda ekki
líkamsþunga barnanna sem verða
hjólbeinótt,“ segir hún. „Börnin fá
beinverki, líður illa. Þau eru þreytt
og úthaldslaus. Þau vilja bara sitja.“
Foreldrar gefi börnum lýsi
Soffía bendir á að beinkröm hafi svo
gott sem horfið með lýsisgjöfum í
skólum landsins. Hún hefur áhyggjur
af því að börn taki ekki lýsi sem fyrr.
Foreldrar treysti leikskólum fyrir
lýsisgjöfinni, gangi ekki eftir því að
börnin taki það þar og gefi þeim ekki
lýsi um helgar.
Soffía segir litlu stúlkuna hafa náð
undraverðum árangri við háskammta
D-vítamínmeðferð og sé nú búist við
því að hún nái sér að fullu og að bein-
breytingarnar gangi til baka. „Eftir
meðferðina var hún hlaupandi og
klifrandi upp um alla veggi og tók
vaxtarkipp,“ segir hún og bendir á
að tilfellið hafi orðið svona alvarlegt
þar sem stúlkan var með fæðu-
ofnæmi. Spurð hver örlög
lit lu stúlkunnar
hefðu orðið
hefði hún ekki fengið hjálp segir hún
að litla stúlkan hefði vart orðið há í
loftinu og hefði átt erfitt með hreyf-
ingar.
„Það er stórkostlegur munur á litlu
stúlkunni eftir háskammta D-vítam-
ínmeðferð,“ segir hún. „Bein eru lif-
andi vefur. Þau eru alltaf að breytast.
Með því að meðhöndla skort og með
nógu D-vítamíni myndast eðlilegt
bein aftur. Skorturinn mun þó alltaf
sjást á röntgen.“
Vaxandi vandi um allan heim
Soffía skrifað grein í Læknablaðið,
ásamt læknunum Sigurði Björnssyni,
Pétri Lúðvíkssyni og læknaneman-
um Hörpu Kristinsdóttur. Þar rekja
þau sjúkrasögu stúlkunnar og bata. Í
greininni benda sérfræðingarnir á að
heilbrigðisstarfsmenn þurfi að hafa
beinkröm og D-vítamínskort í huga,
sérstaklega hjá börnum sem þrífast
illa og hjá börnum með fæðuofnæmi.
Erlendar rannsóknir sýni að sjúk-
dómurinn sé vaxandi vandamál um
allan heim en hann hafi áður verið
talinn sjaldgæfur og hverfandi.
Sjálf vann Soffía í rúman áratug
sem læknir í Kaliforníu í Banda-
ríkjunum og segir að þrátt fyrir
sólina þar, sem er ein helsta
leið líkamans til að ná sér
í D-vítamín, hafi hún
tekið á móti börnum
með krampa af
völdum D-vít-
amínskorts
og jafn-
vel
hjartsláttartruf lanir. Hún hafi
ekki séð svo alvarleg tilfelli hér. Í
Bandaríkjunum sé þó algengara
en hér að ungbörn fái D-vítamín
því fleiri fái vítamínbætta þurr-
mjólk en aðeins móðurmjólk.
„Bæði konur á meðgöngu og
með börn á brjósti þurfa að
taka D-vítamín. Mér hefur
ekki fundist algilt að börn
fái D-dropa þótt það sé
ráðlagt,“ segir hún.
Gunnhildur Arna
Gunnarsdóttir
gag@frettatiminn.is
Barn kjagaði til læknis með
löngu gleymdan sjúkdóm
Börnin fá
beinverki,
líður illa.
Þau eru
þreytt og
úthaldslaus.
Þau vilja
bara sitja.
27 mánaða gömul stúlka greindist síðasta vetur með beinkröm vegna skorts á D-vítamíni. Fjögur börn hafa greinst með
beinkröm síðustu tvö ár, en sjúkdómurinn var svo gott sem upprættur með lýsisgjöfum í skólum á árum áður.
Heimildir: *Læknablaðið 9. tbl. 97. árg. 2011 **Vefjagigt.is
n Í nýlegri rannsókn, sem gerð var á 40
konum með vefjagigt, reyndust 32 (80%)
þeirra haldnar verulegum D-vítamínskorti.
Skorturinn reyndist vera meiri hjá yngri
konum í hópnum.**
Margt um
D-vítamín
n D-vítamín myndast ekki í húð
yfir háveturinn á Íslandi vegna
legu landsins.*
n Fáar fæðutegundir innihalda D-
vítamín, en það gerir feitur fiskur. Hann
inniheldur mikið af D3-vítamíni. Einnig
má finna D3-vítamín í eggjarauðum.*
n D-vítamín er mjög mikilvægt fyrir
eðlilegan beinvöxt. D-vítamínskortur
hefur einnig verið tengdur við aukna
sýkingartilhneigingu og við ýmsa sjálfs-
ónæmissjúkdóma eins og sumar tegundir
krabbameins, iktsýki og sykursýki.*
n Skortur á D-vítam-
íni er algengur hjá fólki
með vefjagigt, lang-
vinna verki, depurð og
þunglyndi. D-vítamín-
skortur er ekki talinn
orsaka vefjagigt heldur
eiga þátt í að viðhalda
henni og gera einkenni
verri.**
n Hér á landi er
ekki algengt að bæta
D-vítamíni í matvörur
en það er algengt í
öðrum löndum.* Sér-
staklega í mjólkur-
vörum.
Áframhaldandi umfjöllun á næstu opnu
12 fréttaskýring Helgin 21.-23. október 2011