Fréttatíminn - 21.10.2011, Qupperneq 16

MATSEÐILL
LEIKHÚS-
Aðalstræti 2 / 101 Reykjavík / Sími: 517 4300 / www.geysirbistro.is
Fo r r é t t u r
Aða l r é t t i r
Laxatvenna –
reyktur og grafinn lax
Bleikja & humar
með hollandaise sósu
E f t i r r é t t u r
Þriggja rétta máltíð á 4.900 kr.
Jack Daniel’s
súkkulaðikaka
Djúpsteiktur ís og súkkulaði-
hjúpuð jarðarber
Brasserað fennell, kartöflu-
stappa og ostrusveppir
eða...
Grillað Lambafille
Með rófutvennu,
sveppakartöflum
og bláberja anís kjötsósu
Í krepputíð fjölgar strætisvagna­farþegum. Sú tíð breytir líka hugarfari fólks. Einkabíllinn
er dýr í rekstri og hann mengar.
Vægi almenningsamgangna hefur
því aukist. Þar reynir mest á kerfi
Strætó bs., samlags sjö sveitarfélaga
á höfuðborgarsvæðinu. Vagnarnir
eru fullir á álagstímum, jafnvel svo
að ekki hefst undan. Áttatíu ár eru
liðin frá því að rekstur strætisvagna
hófst í Reykjavík. Á þeim tímamót­
um er í mörg horn að líta. Breyting­
ar verða. Stóru gulu vagnarnir sem
allir þekkja verða sennilega ekki eini
kosturinn. Þar sjá menn meðal ann­
ars fyrir sér samnýttar rafskutlur,
leigu­ eða lánshjól, hefðbundin eða
rafknúin – en þá er litið til lengri
framtíðar.
Yfirfullir vagnar á álagstímum
„Farþegaaukning hjá Strætó bs.
fyrstu níu mánuði ársins nemur
16,5%,“ segir Reynir Jónsson, fram­
kvæmdastjóri fyrirtækisins. Í fyrra
voru farþegarnir um átta milljónir en
Reynir gerir ráð fyrir að fjölgunin í
ár muni nema um 1,3 milljónum far­
þega. „Þessu veldur fyrst og fremst
árferðið. Eldsneyti er orðið dýrt, það
er dýrt að taka lán til bílakaupa og
almennt er buddan léttari. Fólk fer
þá að skoða önnur úrræði.“
Stóru gulu strætisvagnarnir verða ekki eini kosturinn
Almenningssamgöngur í höfuðborginni og á höfuðborgarsvæðinu
hafa verið í boði í 80 ár. Á þeim tímamótum hillir undir breytingar.
Reynir Jónsson, framkvæmdastjóri Strætó bs., segir Íslendinga
einblína um of á gulu vagnana. Fleira verði í boði í framtíðinni;
láns- og leiguhjól, rafskutlur og samnýting í pöntunarþjónustu.
Farþegum Strætó fjölgar um 1,3 milljónir milli ára. Jónas Haralds-
son horfir til framtíðar með framkvæmdastjóranum.
Reynir segir að kerfislega sé
fyrirtækið ágætlega í stakk búið
til að taka við aukningunni, þ.e. að
leiðakerfið sem slíkt þjóni hlutverki
sínu ágætlega. Fjölgun farþeganna
þýði hins vegar meira álag á flutn­
ingatækin. „Við fyllum því strætis­
vagnana og eigum ekki nógu marga
vagna á annatímum að morgni til að
taka alla farþega með. Við neyðumst
til að skilja farþega eftir. Hið sama á
við á þyngstu álagstímum síðdegis,“
segir Reynir. Það eru því allir sót­
raftar á sjó dregnir, líka tuttugu ára
gatslitnir bílar en það dugar ekki til.
„Við erum enn að skilja eftir farþega
og erum þá lens,“ segir Reynir.
„Þá er eina ráðið að segja að við
þurfum aukið fjármagn til að geta
brugðist við og það höfum við gert,
en vandinn er að sveitarfélögin sem
að Strætó bs. standa eru aðþrengd
fjárhagslega. Þá verður að forgangs­
raða. Við bendum á þörfina og spyrj­
um hvort ekki sé kominn tími til að
draga úr gatnaframkvæmdum og
setja fé í almenningssamgöngurnar,
þar sé eftirspurnin. Er ekki rétt að
hlusta á þessa hreyfingu íbúanna
yfir í þetta form úr einkabílaform­
inu?“
Fargjöld skila fjórðungi tekna
Strætó en ekki er langt síðan það
hlutfall var um fimmtungur. Þar
skiptir máli að fargjöld hafa hækkað
en ekki síður að fleiri farþegar eru í
hverjum vagni.
Reynir segir að vissulega sé
notkun vagnanna miklu minni milli
þessara tveggja álagspunkta hvers
dags en þó mælist líka breytt ferða­
mynstur á þeim tíma, þ.e. fólk sem
áður nýtti einkabílinn til ýmissa er­
indagjörða nýti sér strætisvagna nú.
Tíðum notendum hefur fjölgað; þeir
sem áður notuðu vagnana tvisvar á
dag eru farnir að nota þá þrisvar til
fimm sinnum á dag.
Notendasamsetning farþeganna
hefur breyst, að sögn Reynis. Áður
má segja að Strætó hafi í meginatrið­
um verið skólabílakerfi, 60­70% far­
þeganna var fólk í skóla. Þetta hefur
breyst. Fólk notar vagnana í vaxandi
mæli til ferða í og úr vinnu.
Strætó bs. hefur boðið hluta leiða­
kerfisins út til verktaka. Reynir segir
það vera hagkvæmt. Margir verktak­
anna séu með starfsemi í tengdum
greinum, þ.e. hópferðaakstri, og í því
felist samlegðaráhrif. Samningstími
við verktaka hafi áður verið of stutt­
ur, sem hafi komið niður á endurnýj­
un bílaflota. Hér eftir verði útboðs­
samningar til verktaka hins vegar
lengri, eða til átta ára með mögu­
leika á tveggja ára framlengingu. Á
samningstímanum sé því hægt að
reikna með afskrift ökutækja, „en þá
gerum við ríkari kröfur til ökutækj­
anna sem verða að uppfylla kröfur
um mengun, þægindi og tækni.“
Höfum mikla trú á rafmagns-
vögnum
Olíukostnaður hefur hækkað mikið
og íþyngir rekstri samgöngufyrir­
tækja. Strætó bs. finnur fyrir því.
Reynir segir að margir telji æskilegt
að strætisvagnaflotinn verði rekinn
á metangasi en það sé dýrt og erfitt
í dreifingu. Til framtíðar horfi menn
því frekar á rafmagnsvagna og svo­
kallaða tvinnvagna sem brenna í
senn olíu og nota rafmagn sem verð­
ur til úr hemlaorku vagnsins. „Við
höfum mikla trú á rafmagnsstrætis­
vögnum. Þegar valdir eru orkugjafar
verður að horfa til þeirrar þróunar
sem á sér stað, hvaða orkugjafa bíla­
framleiðendur horfa til. Þróunin er
öll í rafmagnsbílum og menn eru
að horfa á rafvæðingu samgangna
yfirleitt. Einhvers konar rafknúin
ökutæki verða notuð. Við eigum
raforkudreifikerfi og nóg rafmagn.
Gas yrði margfaldur kostnaður á við
rafmagn.“
Reynir segir að þegar séu komn­
ir á markað litlir rafamagnsvagnar
sem geti gengið allan daginn án
endurhleðslu. Enn séu þeir dýrir
og hafi litla burðargetu en framþró­
unin sé hröð. „Við fengum lánaðan
tvinnvagn í sumar. Raforkunotkun
hans er 25­30%, afgangurinn er dís­
ilolía. Næsta kynslóð þessara bíla
mun nota 55­60% hreyfi­ og heml­
unarorku vagnsins. Framleiðendur
segjast geta boðið rafmagnsvagna
innan fimm til tíu ára sem taka 100­
120 manns. Hleðsla þeirra mun duga
í 18 tíma þannig að þeir verða hlaðnir
yfir nótt. Breytingarnar eru því fyr­
irsjáanlegar.“
Margar tegundir samgöngu-
forma
Stjórnvöld hafa tilkynnt að þau muni
leggja milljarð á ári til að efla al­
menningssamgöngur á höfuðborg­
arsvæðinu næstu tíu árin. Þetta snýr
að fleiru en rekstri strætisvagna,
m.a. að hjólreiðum. Reynir segir
varðandi almenningssamgöngur
að tilhneiging sé að líta eingöngu
til stóru gulu strætisvagnanna. „Við
þurfum hins vegar að koma með
önnur úrræði sem falla innan hug­
taksins almenningssamgöngur. Þar
má til dæmis nefna reiðhjól sem
fólk leigir eða fær að láni úr standi,
hjólar og skilur eftir í öðrum standi
nálægt áfangastað. Sama gæti gilt
um rafknúin hjól. Þurfi til dæmis að
erinda frá vinnustað er hugsanlegt
að skutlast á litlum rafbíl með svip­
uðum hætti og skila á sinn stað að
notkun lokinni. Loks má nefna pönt­
unarþjónustu þar sem fólk er sótt
og því skilað á áfangastað. Munur á
slíku og hefðbundnum leigubíl er að
farþeginn getur átt von á því að aðrir
séu í bílnum. Trygging þarf samt að
vera fyrir því að ferðalagið taki ekki
lengri tíma en hálftíma eða rúmlega
það.
Þetta byggist því upp á því að
blanda saman mörgum tegundum
samgönguforma. Menn þurfa ekki
að eiga tækin. Strætó bs. getur ver­
ið eins konar kringla samgöngu­
mátans. Í þeim samskiptum þurfa
almennar grundvallarreglur að
gilda í samskiptum fólks um þessa
þjónustu, það er einn greiðslumáti
og reglur um það hvernig greiðslur
og gjöld skiptast. Menn kaupa einn
miða, hvort heldur er fyrir reiðhjól,
rafbíl eða annað. En þróun í þessa átt
tekur áratugi,“ segir Reynir.
Hann ítrekar að það sé of fast í
huga Íslendinga að almenningssam­
göngur séu bara strætisvagnar. „Ég
sakna þess til dæmis að leigubíla­
samfélagið sé ekki meira skapandi,
að menn geti sameinast í leigubíla,
að þeir geti orðið áskrifendur að
akstri, til dæmis vinnufélagar sem
mæta til vinnu og fara heim á sama
tíma. Erlendis eru menn jafnvel
farnir að skiptast á einkabílum með
ákveðnum hætti. Sá sem á til dæmis
jeppa getur lagt hann inn og fengið
aðgang að minni bíl um tíma. Bíla­
framleiðendur viðurkenna að eftir
nokkra áratugi muni eignarhald á
bílum breytast, fólk muni ekki eiga
þá heldur leigja.“
Jónas Haraldsson
jonas@frettatiminn.is
Reynir Jónsson, framkvæmdastjóri Strætó bs. Almenningssamgöngur eru ekki bara stóru gulu strætisvagnarnir. Ljósmynd/Hari
Láns- eða leiguhjól tíðkast sem samgöngumáti almennings í borgum ytra. Fram-
kvæmdastjóri Strætó bs. sér hið sama fyrir sér hér. Ljósmynd/Getty Images
16 samgöngur Helgin 21.-23. október 2011