Fréttatíminn - 06.05.2011, Blaðsíða 56

Saksóknarinn í Istanbul hefur tekið til skoðunar kæru á
hendur útgáfufyrirtæki sem í janúar sendi frá sér þýðingu
á skáldsögu Wiiliams S. Burroughs ( 1914-1997), The Soft
Machine, sem kom út fyrst hjá Olympia Press í Paris 1961,
var gefin út í breyttri mynd hjá GrovePress í New York 1966
og tveimur árum síðar hjá John Calder í New York. Seinni
útgáfurnar tvær urðu árin á eftir fáanlegar hér á landi. Í
sögunni beitti höfundurinn í fyrsta sinn klippitækni sinni
sem átti eftir að hafa mikil áhrif á textasmíð eins og Bowies, Lennons og Jaggers.
Kæran er grundvölluð á lagagrein um spillingu æskunnar og er til marks um hversu menn-
ingarlíf í Tyrklandi er enn undir hælnum á fornum viðhorfum um tjáningar- og ritfrelsi en
slíkar tilhneigingar í tyrknesku samfélagi vísa til svipaðra viðhorfa sem voru upp í öðrum
Evrópulöndum áratugum fyrr. Kæran er komin úr æðstu stöðum í tyrkneska stjórnkerfinu,
nefnd á vegum forsætisráðuneytis landsins. Fundið er að erindi verksins, stíl og orðavali.
Útgefandi verksins hefur snúist til varnar með ítarlegri yfirlýsingu um eðli verksins og
stöðu í bókmenntalífi vestrænna þjóða. -pbb
Um spillingu æskunnar
 Bókadómur allir í leik eftir unu margréti Jónsdóttur
u na Margrét Jónsdóttir, útvarps-kona með meiru, hefur um árabil lagt sig eftir söfnun leikja
sem börn hafa stundað í fjölbreyttum
útgáfum á liðnu árhundraði. Safn Unu
er stórt að vöxtum og sýnir hvernig
saman fellur úr þremur áttum í eina slóð
efni frá erlendum menningarsvæðum,
Skandinavíulöndunum, einkum Dan-
mörku, Þýskalandi, og Bandaríkjunum;
fornt innlent efni sem endurnýjast með
nýjum kynslóðum og loks nýtt efni sem
sprettur upp meðal barna.
Leikurinn á götunni, í portum og
görðum var fastur liður í tilveru barna
sem ólust upp í þéttbýli og strjálbýli.
Ekki verður fullráðið af gögnum sem
Una Margrét birtir í seinna bindi verks-
ins, sem kom út fyrir jólin, hvort leikir
verða héraðsbundnir að nokkru marki,
búsetuhreyfing er enda alltof rík hár á
landi til að hún geti ráðið úrslitum um
líftíma leikja. Hitt vekur meiri ótta hjá
manni af minni kynslóð, sem ólst upp á
kaldastríðstímanum í Reykjavík þegar
barnafjölgun var mikil og borgin að
byggjast upp, að leikumhverfi barna er
nú aðþrengt: gatan er ekki lengur leik-
völlur, hún er lífshættuleg öllum sem um
hana fara vegna bílaumferðar og hraða.
Leikir barna hafa því látið talsvert á sjá
og ætti bók Unu og hugmyndir uppeldis-
frömuða að ýta á að leikir verði settir
á námskrá og gerðir að virkum þætti í
daglegri önn skólabarna. Ekki aðeins til
að halda lífi í þeirri samfellu sem leikir
barna eru í andlegu lífi þjóðarinnar,
heldur ekki síður til að nýta þá í þroska
og hreyfingu, samhæfni og samvinnu í
leik. En svo er komið fyrir okkur að til
að kenna börnum leiki verður að senda
þau á leikjanámskeið. Hið sjálfsprottna
leikjaumhverfi barna var heft ótæpi-
lega með malbiki og einstakri fávisku í
byggðaskipulagi þéttbýlis.
Bæði bindin í verki Unu Margrétar
eru einstaklega skemmtileg lesning.
Hún greinir upphaf hvers leiks, leik-
vísu, lætur nótusetja leikinn (og eltir þar
fordæmi séra Bjarna í íslenskum þjóð-
lögum), rekur afbrigði, skýrir ljóslega
hvernig leikurinn fer fram. Þá leitar hún
skyldra leikja. Sá þáttur rannsóknar-
innar er unninn af minnstum efnum, en
skiptir ekki stóru. Þá eru dæmi hennar
af leikjum á Grænlandi utan við rann-
sóknarsviðið sjálft. Grænland er annar
heimur en okkar.
Það er athyglisvert að Una Margrét
skuli með verki sem þessu bæta stórt
gat í rannsóknarsögu íslenskra fræða:
Hvar er framlag norrænu deildarinnar,
hugvísindadeildarinnar til þessa merka
menningarsviðs? Það er falið í hljóðupp-
tökum Árnastofnunar og svo (væntan-
lega) í lífsháttaviðtölum Þjóðminjasafns
sem koma ekki til álita í verki Unu. (Eru
þau til efnisgreind?)
Una sest með verki sínu á stall með
Magnúsi Grímssyni, Jóni Árnasyni og
Ólafi Davíðssyni. Þegar frá líður munu
menn meta þetta verk sem mikilvægan
vitnisburð í menningarsögu okkar. Það
er enda í hverju tilviki komið upphaf að
rannsóknarþræði: Minn heimildarmað-
ur, alinn upp í Reykjavík á áratugnum
fyrir stríð, rakst á fjölda staða þar sem
hennar útgáfur voru tilbrigði við leiki
sem Una nefnir. Merkilegastur þótti mér
klappleikur sem er kominn frá Ameríku,
en þá kveikir maður ekki á þeim víð-
tæku tengslum sem urðu við Ameríku í
íslensku vitundarlífi eftir flóttann mikla
vestur um haf á áratugunum beggja
vegna aldamótanna 1900. Okkar Dia-
spora: flóttinn vestur.
Leikir barna endurspegla margt: Þeir
eru í grunninn lífsleiknitæki og eiga
að notast skipulega sem slíkir, fyrir
líkamlega og andlega tjáningu þar sem
orðið og háttbundin notkun þess er í
fyrirrúmi, tengd við hreyfingu, látæði
og svipbrigði. Þeir eru frjómagn ungum
huga. Verk Unu Margrétar er að stórum
hluta minnisvarði um liðinn tíma en ætti
að geta verið hjálpartæki komandi kyn-
slóðum nema ógæfan falli okkur áfram
að síðum og stýri okkur lengra í fallinu
frá þeim gildum sem dugðu okkur best
og lengst.
36 bækur Helgin 6.-8. maí 2011
 óBirt handrit kynningarhátíð í haust
Bækur
Páll Baldvin Baldvinsson
pbb@frettatiminn.is
Hátt í níutíu breskir rithöfundar sendu yfirmanni
BBC mótmæli á dögunum vegna þess að þeir
töldu misvægi ríkja í umfjöllun á rásum breska
ríkisútvarpsins um bókmenntir. Ritverk á borð
við barna- og unglingasögur, fantasíur, afþrey-
ingarsögur af ýmsu tagi eða það sem Bretar kalla
„genre fiction“ fengju heldur hæðnislega umfjöllun
hjá þáttastjórnendum. Þar spratt upp gömul deila
um vinsældabókmenntir af ýmsu tagi og það sem
kallað er í máli manna „góðar“ bókmenntir eða
jafnvel bara „bókmenntir“ eins og Egill Helgason orðaði það einhverju sinni í vetur í
þætti sínum. Deilan vekur athygli á gjá sem er víða milli menntaðra bókmenntapáfa,
gagnrýnenda og hinna sem leggja gisnari mælistikur á lesefni sitt en þeir sem telja sig
menntaða á sviði bókmenntalesturs. Sú aðgerð Egils Gilz að troða sér inn í Rithöfunda-
sambandið hér á landi var til dæmis um þá alvarlegu kröfu sem höfundar vinsælda-
bókmennta gera til að komast í tölu „þeirra fáu“ eins og Jóhann Sigurjónsson kallaði
það. Ekki fer frekari sögum af viðbrögðum BBC við mótmælunum. -pbb
Misvægi í umfjöllun
Leikskáld
þjappa sér saman Barnaleikirnir okkar
Loksins er komið saman merkilegt rit í tveimur bindum um barnaleiki síðustu aldar sem
tekur upp þráðinn frá fyrri söfnum sem nú eru viðurkenndur hluti af menningararfi okkar.
Félag leikskálda og handritshöfunda sem er fag- og stéttarfélag þeirra sem
skrifa handrit fyrir svið, ljósvaka og kvikmyndir. Þar á bæ ætla menn sér
að draga fram óbirt handrit, en nýsamin handrit umfram það sem birtist
að jafnaði á sviði og á ljósvakanum eru alltaf mýmörg. Til að kalla óbirt
verk fram á sjónarsviðið ætlar FLH að efna til kynningarhátíðar á nýjum
íslenskum leikritum í Norræna húsinu á komandi hausti, dagana 15.-18.
september 2011. Auk kynninga í formi leiklestra verður haldið málþing
um stöðu íslenskrar leikritunar sunnudaginn 18. september með þátttöku
innlendra og erlendra frummælanda. Sérstakur gestur hátíðarinnar verður
Kaj Johnsen, listrænn stjórnandi í Dramatikkens Hus í Ósló en þar er rekin
kraftmikil starfsemi til styrktar innlendri
leikritun í Noregi.
Tilgangur hátíðarinnar er að vekja at-
hygli á breidd og fjölbreytni í skrifum ís-
lenskra leikskálda og kynna verk þeirra fyr-
ir áhugasömu leikhúsfólki og almenningi.
Fyrirkomulag leiklestranna verður með
þeim hætti að hámarkstími hvers lestrar
verður 45 mínútur. Ef leikrit eru lengri en
því nemur verður ávallt lesið frá byrjun og
þar til tíminn er úti. Verk styttri en 45 mín-
útur verða lesin í heild. Engin mörk eru á
hversu stutt verk mega vera. Gert er ráð
fyrir að 3-5 leikrit verði kynnt á hverjum
degi hátíðarinnar og heildarfjöldi ætti því
að vera um það bil 10 til15. Nánari niður-
röðun dagskrár hátíðarinnar verður kynnt þegar nær dregur.
Leiklestrarnir verða í höndum atvinnuleikara sem ráðnir verða til verk-
efnisins og undir stjórn tveggja leikstjóra en mjög skýrar reglur verða
settar hvað varðar umgjörð þannig að framsetningin verði einföld, skýr og
samræmd. Höfundar bera engan kostnað af flutningi verka sinna. Allir geta
lagt fram verk sín til flutnings á hátíðinni hvort sem þeir eru félagar í FLH
eða utan þess. Ef fleiri verk berast en unnt er að flytja innan tímamarka
hátíðarinnar munu verk félaga FLH njóta forgangs. Leikritum ber að skila
í skýrt uppsettu og leshæfu pdf-formi sem viðhengi í tölvupósti til Félags
leikskálda og handritshöfunda leikskald@leikskald.is.
Skilafrestur er til og með 20. júní 2011. Umsjón með undirbúningi há-
tíðarinnar hefur Hlín Agnarsdóttir, leikskáld og leikstjóri.
Uppskeruhátíð sem þessi hefur ekki verið haldin áður. Leikhús sem
njóta opinberra styrkja eru ekki mörg í landinu: Þjóðleikhús, Leikfélag
Reykjavíkur í Borgarleikhúsi og Leikfélag Akureyrar er með fasta styrki,
smærri hús og flokkar eins og Gaflaraflokkurinn og Vesturport njóta
smærri styrkja frá opinberum sjóðum. Áætlun leikskáldanna um kynningu
af þessu tagi bendir til að þeir ætli nú að sýna hvað býr í þessum aflvaka í
landinu, og um leið að þar á bæ sé talið að hin stærri leikhús sinni leikritun
ekki á fullnægjandi hátt miðað við framboð. -pbb
Þorbjörg Hafsteinsdóttir
næringarþerapisti er
höfundur vikunnar á
metsölulista Eymunds-
sonar með bækur í
tveimur toppsætunum. Í
öðru sætinu situr Matur
sem yngir og grennir og
í því efsta 10 árum yngri
á 10 vikum.
tvær á toppnum

allir í leik 2.
söngvaleikir
barna.
Una Margrét Jónsdóttir
Æskan, 312 bls. 2010.

allir í leik.
söngvaleikir
barna.
Una Margrét Jónsdóttir
Æskan, 278 bls. 2009.
Una Margrét
Jónsdóttir.
Hlín Agnarsdóttir Hefur
umsjón með kynningarhátíð í
haust.
William S. Burroughs Tyrknesk-
ur saksóknari hefur áhyggju af
að hann spilli æskulýð landsins.
Ljósmyndir/Nordic Photos/Getty Images
Egill og Egill
Tveir full-
trúar íslenskra
bókmennta.
meistaranám
í viðskiptafræði
• maBi | stjórnunarreikningsskil
og viðskiptafærni
• maCC | reikningshald og endurskoðun
• mBa
• mCF | fjármál fyrirtækja
• msim | fjárfestingarstjórnun
• msc í alþjóðaviðskiptum
• msc í OBtm
Organisational Behaviour and talent Management
UMSÓKNARFRESTUR ER TIL 5. JÚNÍ
www.hr.is