Fréttatíminn - 28.06.2013, Blaðsíða 10

S tarfsfólk skóla, frístund-astarfs eða ættingjar barna geta verið í þeirri stöðu að
barnið ákveður að segja þeim frá
því að það er vanrækt eða beitt
ofbeldi. Miklu máli skiptir að
bregðast rétt við þannig að barnið
lokist ekki og þegi áfram yfir of-
beldinu. „Þau lokast ef þeim finnst
fyrstu viðbrögð ekki rétt,“ segir
Ólöf Ásta Farestveit, uppeldis- og
afbrotafræðingur hjá Barnahúsi.
„Sum börn segjast hafa sagt frá
áður en ekkert hafi verið á þau
hlustað. Það skiptir öllu hvernig sá
fyrsti sem þau segja frá bregst við.
Stundum spyrja börnin sérstakra
spurninga. Níu ára barn veit að
snerting á kynfærum er óviðeig-
andi og ef það spyr hvort níu ára
börn geti orðið ólétt þá þurfa þeir
fullorðnu að átta sig á því að þetta
er skrýtin spurning og spyrja
nánar af hverju barnið vill vita
þetta og hvað það sé að hugsa,“
segir hún.
Ólöf og Þorbjörg Sveinsdóttir
sálfræðingur hjá Barnahúsi skrif-
uðu bók um hvernig bregðast skal
við grun um vanrækslu eða ofbeldi
gegn börnum og unglingum og
ber hún heitið Verndum þau. Bók-
in kom fyrst út árið 2006 en í vor
kom út ný og endurbætt útgáfa þar
sem meðal annars er gerð grein
fyrir breytingum sem hafa orðið á
réttarstöðu barna á þessum tíma.
„Hugsunin á bak við bókina var
að fólk þyrfti ekki að finna upp
hjólið í hvert sinn sem grunur
vaknaði um vanrækslu eða ofbeldi
gegn barni,“ segir Ólöf en á sínum
tíma voru það fulltrúar mennta-
málaráðuneytisins sem leituðu
 Barnavernd Þeir Sem vinna með Börnum Þurfa að Þekkja merki um ofBeldi og vanrækSlu
Fyrstu viðbrögð eru mikilvægust
Mikilvægt er að hlusta vel þegar barn greinir fyrst frá því að
það hafi verið vanrækt eða beitt ofbeldi og forðast leiðandi
spurningar. Þetta er meðal þess sem kemur fram í bókinni
Verndum þau sem er ætlað að leiðbeina fólki um hvernig skal
bregðast við grun um ofbeldi eða vanrækslu gegn börnum og
unglingum. Yfir tvö þúsund tilkynningar bárust Barnaverndar-
stofu á fyrstu þremur mánuðum ársins og er þetta 13% aukning
frá fyrra ári.
Þegar barn vill tjá sig um ofbeldi eða vanrækslu er mikil-
vægt að vera tilbúinn til að hlusta þannig að barnið lokist
ekki aftur. NordicPhotos/Getty
til þeirra um að vinna
fræðsluefni um þessi
mál sem síðan varð að
bók. Ólöf og Þorbjörg
hafa einnig ferðast um
landið og haldið á annað
hundrað námskeið frá
því hún kom út. Vernd-
um þau er gefin út af
Forlaginu í samstarfi
við mennta- og menn-
ingarmálaráðuneytið og
Æskulýðsvettvanginn
sem er samstarfsvett-
vangur Bandalags ís-
lenskra skáta, KFUM
og KFUK á Íslandi,
Ungmennafélags Íslands
og Slysavarnarfélagsins
Landsbjargar. Hún er
unnin fyrir alla þá sem
starfa með börnum og
unglingum, farið er yfir
skyldur og ábyrgð þeirra
ef þessi mál koma upp og
hvernig skuli bregðast
við. Bókin nýtist al-
menningi engu að síður
enda gefur hún leiðbein-
ingar um hvernig eigi að
lesa í vísbendingar um
að barn sé beitt ofbeldi
eða vanrækt auk þess
sem þar er mikið af
öðrum upplýsingum, svo
sem um fyrirkomulag
hjá barnaverndaryfir-
völdum og ferli mála í
refsivörslukerfinu.
Á fyrstu þremur mán-
uðum ársins bárust
Barnaverndarstofu ríf-
lega tvö þúsund tilkynn-
ingar. Þar af eru 762 til-
Tilkynningar til Barnaverndarstofu
Fyrstu þrjá mánuði ársins
Tilkynnandi 2012 2013
Barnið sjálft 12 18
Foreldrar barns 174 167
Aðrir ættingjar 98 98
Nágrannar 123 176
Önnur barnaverndarnefnd 43 61
Starfsmenn félagsþjónustu 67 48
Lögregla 791 853
Skóli 271 321
Leikskóli/gæsluforeldri 34 34
Læknir/heilsugæsla 149 201
Aðrir 117 144
Samtals 1.879 2.121
Ólöf Ásta Farestveit, uppeldis-
og afbrotafræðingur hjá Barnahúsi
kynningar vegna gruns
um vanrækslu en 591 til-
kynningar vegna gruns
um að barn sé beitt
ofbeldi. Þá bárust 756 til-
kynningar vegna áhættu-
hegðunar barns sem
talið var stofna sjálfu
sér eða öðrum í hættu.
Aukning hefur orðið á
heildarfjölda tilkynninga
og er það til marks um
að fólk sé meðvitaðra um
þessi mál.
Algengt er að börn
sem verða fyrir ofbeldi
leiti til aðila sem þau
treysta í sínu nánasta
umhverfi til að segja frá,
til að mynda kennara,
skátaforingja eða starfs-
manni í dægradvöl.
„Fólk sem vinnur með
börnum eru lykilaðilar.
Ef þeir skilja ekki það
sem börnin gefa í skyn
eru líkur á að ofbeldið
haldi áfram. Með því að
fólk sé meðvitað minnka
líkur á að barnið verði
fyrir enn meiri skaða,“
segir Ólöf. Hún leggur
sérstaka áherslu á að
alls ekki skuli spyrja
börnin lokaðra og leið-
andi spurninga, það er
spurninga sem hægt er
að svara með já eða nei.
„Það þarf að sýna börn-
unum að þú sért tilbúin
til að hlusta,“ segir hún.
Erla Hlynsdóttir
erla@frettatiminn.is
Úr kaFlanum: ViðBrögð Við oFBEldisFrÁsögn
„Það mikilvægasta sem fullorðnir geta gert þegar börn og
unglingar leita til þeirra er að hlusta á það sem þau hafa að
segja. Ekki grípa fram í fyrir barninu heldur leyfa því að tala
óáreitt þannig að óheft frásögn þess af atburði eða ástandi
komi fram. Börn geta verið mjög áhrifagjörn þegar þau eru
að segja frá og þess vegna er sérstaklega mikilvægt að yfir-
heyra þau ekki eða leiða þau áfram heldur hlusta vel. “
„Það er líka áríðandi að sýna
ekki svipbrigði sem bera vott
um hræðslu, vanmátt eða
vanþóknum því slíkt getur
aftrað börnum frá því að segja
það sem þeim liggur á hjarta.
Þetta skiptir sérstaklega
miklu í ljósi þess að oft hafa
börn beðið lengi eftir réttu
tækifæri til að tjá sig og geta
neikvæð viðbrögð af þessu
tagi orðið til þess að þau þora
ekki að segja frá.”
„Mikilvægt er að hafa í huga að þagnarskyldan gildir ekki
þegar barn greinir frá broti á barnaverndarlögum. Starfs-
menn þurfa því að segja barninu að þetta sé „leyndarmál“
sem ekki megi þegja yfir og gera því grein fyrir að þú sem
starfsmaður þurfir að fylgja ákveðnum reglum og verðir þar
af leiðandi að fara með málið lengra. ... Gera þarf barninu
grein fyrir að það sem er búið að gera því sé rangt og ekki
því að kenna.”
„Börn leika sér stundum í gegnum sorgina og áfallið. Þau
leika það sem þau hafa orðið fyrir og þá má ekki stöðva
leikinn því hann er þáttur í bataferlinu.”
Fólk
sem
vinnur
með
börnum
eru
lykilað-
ilar.
PI
PA
R\
TB
W
A-
SÍ
A
- 1
31
95
5
Vinur við veginn
11 kg
2 kg
5 kg
10 kg
Smellugas fyrir
grillið, útileguna
og heimilið
Einfalt, öruggt og þægilegt!
Smellugas
10 fréttaskýring Helgin 28.-30. júní 2013