Nýjar kvöldvökur - 01.03.1920, Blaðsíða 25

LAUSAVÍSUBALKUR.
55
best. Má segja að hann Ijeki tvær listir í senn,
að stjórna reiðhestinum og knýja gígju sína svo
meistaralega, að fjörsprettar gæðingsins duna í
hendingum ríms og stuðla.
Um hryssu, sem Álka var nefnd, kvað Pjet-
ur þetta:
Fer á bálka frosna lands
frek þó hálka sýnist,
skeiðar Álka oft án stans;
axlarbjálka lýir manns.
Aðra hryssu átti hann, kölluð Fífa, orðlagt
skeiðhross, og um hana kvað hann meðal annars:
Fífa er kná, það frjettast má
um frón, og þrá við reiðarstjá.
Höldar sjá að hún er grá,
hennar gljáir skrokkinn á.
Hún er fljót með fleinabrjót,
færir grjót úr Yggjarsnót.
Skarpt ber fót, og rispar rót,
rög ei hót við vegamót.
Og þessi glymjandi skeiðvísa er um Fífu:
Er hjá mengi’ í góðu gengi
grjót þó sprengi jörðu frá.
Fjörug lengi fer með drengi
fils- um -engið skeiði á.
Þorkell á Svaðastöðum, faðir Jóns og þeirra
systkyna, átti hest er Hörður hjet. Um Hörð
kvað Pjetur (mælti af munni fram):
Hörður var hjer í ferðum,
harðgerður, snekkja jarðar,
burðastór blakkur forðum
beygði háls, fætur teygði.
Skeiðaði skarpt á leiðum,
skriðharður, vel þótt hjarði.
Foldarnegg færði ’úr moldu
fljótur með hófaróti.
Myndin er svo skýr, að í huganum sjáum
v'ð skeiðhestinn teygja sig á sprettinum, og
Þyrla til grjótinu í götunni.
»BleikkolIa« var ein eftirlætishryssa Pjeturs.
Uennar mintist hann svona:
Hún Bleikkolla, hrossið holla
hörð í solla kappreiðum;
baugs með þolla um þakið polla
þreytir skolla’ á eltingum.
Og um hest, er Bessi var nefndur, kastaði
Pjetur fram þessari stöku.
Sat á essi, sem hjet Bessi,
seggurinn hressi það jeg Ies,
í hægum sessi kyr, þó hvessi.
Hver var þessi Jóhannes?
Þetta tek jeg sem sýnishorn af hestavísum
en eitt aðaleinkennið á öllum þeim vísna-
grúa, sem hann orti er einmitt dýrleiki rímsins,
hendingasamræmið, eins og sjest t. d. í Fífu-vísum.
Rjett er að taka það fram hjer, að vísan
»Bændur svína brúka sið,« (bls. 145) er ýms-
um eignuð, og eftir þeim bestu upplýsingum,
sem jeg hefi náð í, mun Þrúður ekkert eiga í
henni. En öllum þeim söguni, sem jeg hefi
heyrt, ber saman um, að hún sje svar við
fyrri vísunni: »Ketil velgja konurnarc. Sú vísa
er og ýmsum talin til eignar (sbr. t. d. Óðinn
XII. árg. bls 95 — 96, sem eignar hana tveimur
konum), en fremur er það ólíklegt, að Pálmi
kunni ekki rjett skyn um tildrög hennar, sem
var nákunnugur Hans. Jafnsmellið »bragar-
bragð« gat auðvitað borist með vermönnum,
er sóttu að norðan árlegaí aflabestu fiskiverin,
bæði á Sand og víðar. Verður ekki fjölyrt
frekar um það.
í Skírni (árg. 1915, bls. 310) tilfærir Einar
S. Sæmundsson í erindi sínu: »Alþýðukveð-
skapur«, nokkrar vísur, sem hann veit ekki
hverjir ort hafa. Þar á meðal er þessi hljóm-
fagra gleðivísa:
»Lyngs við byng á grænni grund
glingra’ eg og syng við stútinn.
Pvinga jeg slingan hófahund
hringinn í kringum Strútinn.c
Emil bóndi Petersen á Qili í Öxnadal hefir
sagt mjer nýlega frá höfundi vísunnar þannig:
»Jeg (d: Emil) var um árið 1892 á Lang-
holti í Borgarfirði hjá Halldóri Daníelssyni
bónda þar. Halldór kendi mjer þá vísuna,
og sagðist hann hafa lært vísuna ungur.
Pá var Halldór vinnumaður á Fróðastöðum í
Hvílársíðu, en um sama leyti var Sigurður
nokkur Eiríksson vinnumaður í Kalmanstungu,
gáfumaður og skáldmæltur, Sigurður gætti Iamb-
fjár á vorin, var smölunin erfið, því fjeð leit-
aði fast á fjöll. í einni þeirri smalaferð sinni
orti Sig. vísuna og kendi Halldóri hanasíðar.*
Emil bætti því við, að á efri árum sínum hefði
Sigurður flutst til Reykjavikur, og ort þá tals-
vert af sálmum, sem prentaðir hefðu verið í
»Herópinu«, blaði Hjálpræðishersins. Læt jeg
þessa getið hjer, þótt ekki hafi jeg haft tæki-
færi að leita þann kveðskap uppi. Sálmar hans
geta vel verið prýðis fallegir, en jeg giska á,
að vísan sje ennþá fallegri, enda mun hún
seint gleymast og halda nafni Sigurðar á lofti.
Svona Ijómandi perlur »hins bundna máls«,
koma stundum frá íslensku smölunum, sem
eiga fátt annað en fáeina dropa af hinu »dýra
víni Óðins.« —
Enga ástæðu hefi jeg til að efa frásögn Em-
ils. Hann er vel fróður á ýmsan alþýðukveð-
skap, og skemtir mörgum með honum. Sjálfur