Fréttatíminn - 09.11.2012, Qupperneq 78

Þú getur nálgast Fréttatímann frítt á
þjónustustöðvum N1 um land allt
HELGARBLAÐ
R ithöfundurinn Auður Jóns-dóttir flutti tvítug til Vest-fjarða, aðeins örfáum vikum
eftir snjóflóðin. Hún var uppreisnar-
gjarnt barn alkóhólista. Á Vestfjörð-
um giftist hún fertugum manni,
einnig alkóhólista, vegna meðvirkni.
Hún reif sig af botninum einn dag-
inn og hugðist gerast rithöfundur.
Slíkt reyndist hægara sagt en gert
þar sem hún var óörugg ung kona og
heimur rithöfundanna harður, óvæg-
inn og karllægur. Hún gefur nú út
sína sjöttu skáldsögu sem byggð er
á lífi hennar og reynsluheimi.
Bókin Ósjálfrátt, kom út í vikunni,
sama dag og Auður fylgdi sterkri fyr-
irmynd úr lífi sínu til grafar. Amma
hennar og nafna, Auður Laxness,
lést á dögunum. „Það er í sjálfu sér
mjög táknrænt að hlutirnir skuli
hafa farið svona. Mjög skáldlegt og á
skrítinn hátt gaman af því hún hjálp-
aði mér svo mikið að halda fókus í líf-
inu og hún bjargaði mér þegar ég var
að missa tökin í sjálfsmeðvirkninni.
Svona eins og núna með útgáfuna,
þetta er áminning.“
Auður seldi nýverið kvikmynda-
réttinn að Fólkinu í kjallaranum til
Baltasars Kormáks. Það er ekki
í fyrsta skipti sem bókin lifnar við
þar sem Kristín Eysteinsdóttir setti
upp leikrit eftir henni fyrir nokkr-
um árum. „Það var ótrúlega mögnuð
reynsla að sjá það sem ég hafði skrif-
að lifna við. Ég fékk líka að vera með
í öllu ferlinu og gat þannig útskýrt
fyrir leikurum hvaða hugsun lægi
að baki persónunum. Þessa reynslu
hafði ég líka að leiðarljósi í skrifun-
um mínum í Ósjálfrátt og ég öðlaðist
sama hugrekki og ég fann fyrir við
gerð Fólksins.“
Auður segir að kveikjan að bók-
inni hafi verið bréfaskrif, til glæ-
nýrrar systurdóttur, um æsku þeirra
systra. „Ég var búin að vera gift og
barnlaus í 11 ár og var mjög sátt við
það. Svo varð systir mín ólétt og ég
byrjaði að skrifa systurdóttur minni
regluleg bréf. Þau urðu svo kveikjan
að bókinni. Svo varð ég ólétt sjálf. Ég
held það hafi verið vegna þess hve
upptekin ég var af barni systur minn-
ar og mínum eigin æskuminningum.
Ég fór bara að skrifa og skrifa.“ Hún
segir að um tíma hafi hún fyllst ótta
við bókina. „Ég var orðin svo hrædd
við hana að ég fór til spámiðils svona
til að leita svara, eins undarlegt og
það kann nú að hljóma. Það gerði ég
til þess fá kjarkinn til þess að koma
henni frá mér.“
Getur stjórnað fólki við rit-
störfin
„Ég er barn alkóhólista, ég var mikill
vandræðaunglingur á sínum tíma.
Ég skilgreini sjálfa mig ekki sem
alka þar sem ég lifi frekar penu lífi
í dag.“ Hún segir það vera stóran
hluta af sér að vera barn alka, „og
ég lít á það sem gjöf, svona í seinni
tíð. Það hefur mótað mig þó það hafi
háð mér í lífsleikninni þegar ég var
yngri og ég nota það sem afsökun
fyrir mörgu sem ég sagði og gerði. Í
dag er þetta uppspretta svo margra
hluta sem ég skrifa um. Ég skil fólk
líka mun betur og er umburðarlynd-
ari.“ Hún segir að meðvirknin komi
að góðum notum í persónusköpun.
„Sá meðvirki rýnir mikið í fólk og
langar að stjórna því. Við ritstörfin
geri ég það.“
En af hverju flytur ung kona til
Vestfjarða og giftist fertugum alka?
„Þetta er einmitt svona barn-alka
dæmi. Að yfirfæra tilfinningarnar
bara yfir á einhvern ókunnan karl.
Það er með meðvirk börn alkóhólista
að þau sækjast oft í verri aðstæður.
Hann var alveg forfallinn alki þessi
maður og það eina sem ég hafði
sjálfsöryggi í var að vera með manni
í mikilli neyslu.“ Hún segir að þetta
hafi líka verið ævintýramennska
unglingsáranna. „Að ögra mömmu,
engin spurning. Svo nennti ég held-
ur ekki að vinna, svo ég gifti mig
bara til þess að sleppa. Þetta er svo
einkennandi fyrir hegðun krakka á
þessum aldri, að vaða svona úr einu
í annað án þess að gera sér nokkra
grein fyrir afleiðingunum seinna
meir á sálarlífið.“
Mér leið eins og allt sem frá mér
kæmi væri skrifað á Always ultra.
Giftist manni af einskærri meðvirkni
Auður Jónsdóttir rithöfundur sendir nú frá sér sjöttu skáld-
söguna sína. Nýja bókin, Ósjálfrátt, er sprottin úr hennar eigin
reynsluheimi. Hún er fullorðið barn alkóhólista og gifst síðar
drykkjumanni. Auður ræddi skáldskapinn, fortíðina og þá stað-
reynd að Baltasar Kormákur hefur keypt kvikmyndaréttinn að
Fólkinu í kjallaranum.
Auður flutti til Vestfjarða um tvítugt, skömmu eftir snjóflóðin, og byggir persónu nýju bókarinnar meðal annars á þeirri reynslu.
Henni finnst skammarlegt að flóðunum séu ekki gerð frekari skil í menningu okkar. Ljósmynd/Hari
Lótlíta og móðursjúk skáldkona
á túr
Auður segist hafa uppgötvað það
þegar hún fór að skrifa bókina,
hversu karllægur bókmenntaheim-
urinn er. „Í sögunni reyni ég að
snerta hluti sem erfitt er að henda
reiður á en maður skynjar samt. Til
dæmis það að vera ungur kvenrit-
höfundur og hitta eldri karlrithöf-
unda, þá finnur maður að maður
þykir ekki jafningi þeirra. Miklu
frekar Lólíta fyrir þeirra eigin sköp-
unarkraft og skáldlega hugarheim.
Ég fattaði það þegar ég skrifaði mig
í gegnum það.“
Auður er alin upp á bókmennta-
sinnuðu heimili en hún segir að kyn-
hlutverkin hafi einnig verið sterk í
uppvextinum. „Mamma og amma
eru báðar mjög vel lesnar, fróðar
konur og ritfærar. Þær gengust samt
sem áður við kynjahlutverkunum,
þetta er svo rótgróið menningunni.“
Hún segir það þessum hlutverk-
um um að kenna að konur séu jafn
óstyrkar og ryðji sér síður til rúms
á ritvellinum. Í þeim sé alin upp full-
komnunarárátta, sem sé neikvætt
orð. „Ég ræddi það við vinkonur
mínar, sem einnig eru rithöfundar,
hvernig maður er unglingaveikur
fram eftir öllum aldri,“ segir hún og
útskýrir að tilfinningin við að senda
eitthvað frá sér sé eins og þegar mað-
ur fór í ljótum buxum á kvöldvökuna
í gaggó. „Hræðslan við höfnun og
það að vinna ekki í vinsældakeppn-
inni er óöryggi sem ég held að erfist
frá móður til dóttur. Ég skammaðist
mín oft fyrir að vera skáldkona, eða
kvenrithöfundur, mér fannst það svo
brussulegt. Svona eins og allt sem ég
sendi frá mér væri skrifað á Always
ultra,“ segir hún og hlær.
Auður viðurkennir að vera ennþá
tvístígandi, en finna þó loksins fyr-
ir stolti yfir því að vera kvenrithöf-
undur. Hún segir að umræðan sem
einkennir skáldkonur og kvenrithöf-
unda sé oft skammarleg. „Ég man
í Kárahnjúkaumræðunni þá vorum
við nokkrar saman að mótmæla og
það var notað gegn málstaðnum. Að
mótmælunum stæðu bara móður-
sjúkar skáldkonur og unglingar. Ég
man að mér leið eins og sagt hefði
verið að við værum klikkaðar kerl-
ingar á bullandi túr, allt sett fram
eins og eitthvað skítugar og asna-
legar. Þetta er svo magnað,“ segir
hún og heldur áfram að útskýra
og er augljóslega mikið niðri fyrir,
„eins og þegar ég var ólétt. Þá var
ég allt í einu óléttur rithöfundur og
það bara gengur ekki upp, ekki einu
sinni málfræðilega. Rithöfundur er
karlkynsorð og þar með fannst mér
þessir tveir heimar skarast.
Ég skammaðist mín, eins og ég
var glöð að vera ólétt, að þurfa að
segja við útgefanda að ég kæmist
ekki á einhverjar bókmenntaráð-
stefnur af því ég var með barni.“
Kerlingabók full af tilfinningum
Hún segir bókina óð til kvenna,
„Bókin er kerlingabók, í góðum
skilningi. Hún er full af allskonar til-
finningum. Ég lét bara skynjunina
draga mig áfram og ég lék mér að
því eins og langamma að skrifa
ósjálfráða skrift. Þannig fannst mér
ég líka verða trú verkinu þegar ég
sleppti mér úr þessum hégóma og
lét bara tilfinningarnar ráða, eins
og kona, og ég er stolt af því. Mað-
ur fattar ekki fyrr en orðin koma á
blaðið hvaða tilfinningar maður hef-
ur burðast með.“
María Lilja Þrastardóttir
marialilja@frettatiminn.is
62 viðtal Helgin 9.-11. nóvember 2012