Læknablaðið - 01.09.1955, Side 18

L Æ K N A B L A « í i)
Öó
vöxt annara mikroorganisma,
nefnist „mikrobial antagonism“
og var því fyrst lýst af Pasteur
og samverkamanni hans Joub-
ert 1877. Þeir fundu, að bakt-
eríu tegund, sem þeir einangr-
uðu úr lofti, gat hindrað vöxt
miltisbrands sýkla. Pasteur og
félögum hans var ljóst, að unnt
væri að nota þetta til lækninga.
Þeir sýndu með tilraunum að
hægt var að vernda kanínur
gegn miltisbrandi með þvi að
sprauta í þær bakteríu-gróðri,
sem þeir ræktuðu úr loftinu,
enda þótt kanínurnar liefðu áð-
ur fengið banvænan skammt af
miltisbrands sýklum. A næstu
áratugum þar á eftir tóku all-
margir eftir því, að myglu-
sveppir og jafnvel bakteríur
gátu liindraðvöxt annarra sýkla.
Árið 190(5 var efni, sem unnið
var úr B.pyocyaneus gróðri og
nefnt pyocyanase, reynt til
lækninga á barnaveiki, en þetta
bar ekki árangur, meðal annars
vcgna þess að þótt pyocyanase
hindraði vöxt sýklanna þá
eyddi það ekki eiturefnum
þeirra.
Kemotherapia er notkun á-
kveðins efnis til þess að hindra
vöxt sóttkveikja í líkömum
manna eða dýra. Sóttkveikjurn-
ar geta verið ýmist protozoa,
sýklar, rickettsia eða virus. ■—-
Efnin, sem notuð eru við kemo-
therapia skiptast í tvo aðal-
flokka, antibiotika og einfaldari
efnasmiðju lyf. Til ])ess að
slík lyf séu nothæf, verða þau
að hafa tilætluð áhrif á sýklana
án þess að skaða frumur líkam-
ans. Þegar hafa fundizt furðu
mörg efni, sem hafa þessa úr-
vals eiginleika.
I stórum dráttum má skipta
áhrifum antibiotika á sýkla í
þrjá flokka: a) að sýklarnir
drepist (bakteriocid verkanir),
b) að vöxtur þeirra hindrist
(bakteriostatiskar verkanir),
og loks c) að vöxtur sýklanna
örvist. Það eru að sjálfsögðu að-
eins bakteriocid og bakterio-
statiskar verkanir, sem hafa
hagnýta þýðingu til lækninga,
en hitt, að antibiotika geta örv-
að vöxt sýkla, getur falið í sér
nokkra hættu í sambandi við
notkun þessara lyfja eins og
vikið verður að síðar.
I rauninni er kemotherapia
ekki nýr þáttur í læknisfræði
eins og margir álíta. Þróun á
þessu sviði hefur orðið svo ör
síðustu árin, að mönnum hættir
við að missa sjónar á því, sem
gerst hefur áður. Notkun kíníns
eða kína-barkarins, sem hófst
meðal hvítra manna um 1630,
getur talist kemotherapia, og
kíninfellurnokkurn veginn und-
ir skýrgreininguna á antibiot-
ika, það er efni myndað af lif-
andi veru (í berki cincbola trés-
ins), og verkar eyðandi á smá-
verur, í ])essu tilfelli malaríu
smitið, aðallega troixizoid form-
ið. Kínin hefur mjög þröngt
verkuhar svið, (antimicrobiot-