Bændablaðið - 12.12.2013, Page 43

44 Bændablaðið | Fimmtudagur 12. desember 2013
Hryssan Gleði frá Lækjardal í
Austur-Húnavatnssýslu er fyrst til
að vinna nýjan farandbikar sem
Jötunn Vélar ehf. á Selfossi hefur
gefið til heiðurs þeirri litföróttu
hryssu sem hæst dæmist í kynbóta-
mati á ári hverju á Íslandi. Það eru
Hrossaræktar samtök Suðurlands
sem hafa tekið að sér umsjón og
rekstur verðlauna veitingarinnar
samkvæmt stofnskrá og reglum um
bikarinn sem skrifað var undir 8.
nóvember síðastliðinn.
Sendiherra litföróttra hrossa
Í ræðu sem Páll Imsland flutti við
veitingu bikarsins kom fram að hann
er sjálfskipaður sendiherra litföróttra
hrossa á Íslandi og hefur haft af þeim
meiri og minni afskipti síðustu tvo
áratugina.
„Þetta er í fyrsta sinn sem þessi
verðlaunaveiting fer fram. Litföróttar
hryssur hafa ekki komið margar
fyrir dóm að undanförnu og þessi
verðlaunaveiting er viðleitni til
þess að hvetja menn til að sinna og
sýna litföróttu hryssurnar sínar. Ég
vil því hvetja viðstadda til þess að
segja frá því sem hér fer fram þegar
heim er komið og stuðla þannig að
útbreiðslu vitneskjunnar um þessa
starfsemi, tilvist þessara verðlauna
og möguleika eigenda litföróttra
hryssna til þess að afla þeim sæmdar
og frama,“ sagði Páll.
„Hér fer nú fram afhending
verðlaunagrips þar sem verðlaunuð
verður sú litförótta hryssa sem hæstan
dóm hefur hlotið á yfirstandandi ári
fyrir kynbótadómi hér innanlands.
Jötunn Vélar ehf. á Selfossi hafa
gefið bikar í þessu sambandi og
Hrossaræktarsamtök Suðurlands
hafa tekið að sér umsjá og rekstur
verðlaunaveitingarinnar. Báðir
þessir aðilar hafa samþykkt með
undirritun reglugerð varðandi
verðlaunaveitinguna og eru þeim
færðar bestu þakkir fyrir framtakið.“
Litförótt hross í útrýmingarhættu
„Litföróttur litur eða réttara
sagt litförótt mynstur stendur
illa í stofninum og er í raun í
útrýmingarhættu þó umtalsverð
fjölgun og gæðabæting einstaklinga
hafi átt sér stað í litföróttum hrossum
á síðustu tveim áratugum. Um miðjan
síðasta áratug 20. aldarinnar stóð
þessi litur svo tæpt að aðeins voru
um 50 hross í landinu sem báru
hann og gátu fjölgað sér. Það gerir
innan við 0,1% af stofnstærðinni
og er mjög skýr yfirlýsing um
útrýmingarhættuástand.
Við lauslega könnun í WF
[World Feng] hefur komið í ljós að
á síðustu 24 árum, síðan 1990, hafa
fæðst rúmlega 900 litförótt hross í
landinu, þar af um 560 merar. Þegar
frá hefur verið dregið það sem mér
og samkvæmt WF er vitanlega dautt,
það sem selt hefur verið úr landi og
geldingar eru eftir um 340 litföróttar
merar. Vegna aldurs og lélegrar
afdrifaskráningar má fækka þeim
verulega. Ef þannig er áætlað þá má
gera ráð fyrir því að nú séu kannski til
um 250 hross litförótt í landinu sem
geta fjölgað sér. Það er um 0,3% af
stofnstærðinni. Á sama tíma og með
sömu nálgunum hafa líklega fæðst
um 550 litförótt hross af íslenska
hrossastofninum erlendis.
Samkvæmt erfðafræðum
nútímans kallast erfðareglurnar
sem stýra litföróttu ríkjandi erfðir
og slíkar erfðir geta horfið úr
stofnum á óafturkræfan hátt fækki
einstaklingum niður í mjög lágt
hlutfall. Það hefur verið trú manna
síðan árið 1979 að litförótt geti ekki
verið til í arfhreinu ástandi, en nú
hafa fundist arfhrein litförótt hross
í nokkrum erlendum hrossakynjum
svo öruggt er og því mælir ekkert
á móti því að þau séu líka til meðal
íslenskra hrossa. Það er að vísu
sjaldgæft, vegna þess hversu fá
litföróttu hrossin hér eru, að tveim
litföróttum hrossum sé haldið saman,
svo möguleikarnir á því að við fáum
arfhreint eru ekki miklir. Að þessu er
nánar vikið í grein í síðasta tölublaði
Eiðfaxa og hvet ég áheyrendur til að
skoða þá grein sér til upplýsinga.
Þessi verðlaunaveiting er í raun
bæði viðleitni til þess að styrkja stöðu
litföróttra hrossa innan stofnsins og að
stuðla að viðhaldi erfðabreiddarinnar
í stofninum. Þetta fellur auk þess
vel að nútímahugmyndum og
markmiðum um sjálfbærni fyrir
íslenska hrossastofninn.
Bikarinn sem veittur verður er
farandbikar veittur þeirri litföróttri
hyssu til heiðurs sem hæstan
kynbótadóm hlýtur á ári hverju hér
innanlands. Skal hann varðveitast
af eiganda hryssunnar, ef hann býr
hér á landi. Ef eigandi hryssunnar
er búsettur erlendis varðveita
Hrossaræktar samtök Suðurlands
bikarinn fyrir hans hönd og eins ef
engin litförótt hryssa kemur til dóms.
Eigandi fær þó alltaf sérstakt skjal
um verðlaunaveitinguna og afrit af
reglugerð þeirri sem verðlaununum
fylgir.“
Eigandinn er danskur dýralæknir
„Þetta er sem sagt fyrsta veiting
þessa farandbikars og fellur hann í
skaut hryssunni Gleði frá Lækjardal
í Austur-Húnavatnssýslu. Eigandi
hennar býr í Danmörku og fer því
bikarinn ekki úr landi. Ég vil því
biðja Svein Steinarsson í Litlalandi
formann Hrossaræktarsamtaka
Suðurlands að koma hér upp og
veita bikarnum viðtöku fyrir hönd
eiganda hryssunar og til varðveislu
næsta árið.“
Þá lýsti Páll ætt og uppruna Gleði
og sagði síðan:
„Ræktendur Gleði eru Ólafía
Kristín Sigurðardóttir og Ludvik
Rudolf Kemp á Sauðárkróki.
Eigandi hennar er Anne Marie
Veistrup dýralæknir í Stutteri Oren
við Lejre á Mið-Sjálandi í Danmörku.
Jón Gíslason á Hofi keypti Gleði
tvævetra af ræktendunum og mun
hann hafa selt núverandi eiganda hana.
Tamningamaður og sýningarknapi að
Gleði er Guðmann Unnsteinsson í
Langholtskoti í Hreppum.
Gleði var flutt út til Danmerkur
fyrir tæpum mánuði, hinn 18.
október síðastliðinn. Ekki verður
komið í veg fyrir að æskilegir gripir
til innanlandsnota verði fluttir út
en samt verðum við hafa varann
á í þeim málum. Við megum ekki
missa hvað sem er út úr ræktuninni
hér innanlands. Til þess að koma
einhverju lagi á þannig mál vantar
okkur ennþá stofnverndarumræðuna.
Stofnverndin eins og hún er núna hjá
okkur virkar ekki, en það er allt annað
alvörumál.“
Sýnd á Gaddastaðaflötum í ágúst
„Gleði var sýnd á Gaddstaðaflötum
hinn 19. ágúst síðastliðinn og var
eina litförótta hryssan sem kom til
dóms á árinu. „Þann sýningardag var
allt á floti,“ sagði sýningarknapinn,
eins og reyndar oftar var í sumar
leið og veit maður ekki hver áhrif
slíkt umhverfisástand hefur á dóm
á hrossum. Varla vinnur það þó með
háum einkunnum.
Gleði hlaut 7,56 í aðaleinkunn og
mjög jafnt fyrir kosti og sköpulag,
eða 7,55 og 7,57.
Lægstu sköpulags einkunnir
hennar eru 6,5 fyrir fótagerð og 7,0
fyrir prúðleika. Annars eru einkunnir
hennar 7,5 fyrir réttleika, bak og lend
og samræmi og svo 8,0 fyrir höfuð;
háls, herðar og bóga og hófa.
Lægstu kostaeinkunnir hennar eru
5 f. skeið og 7,5 fékk hún fyrir stökk,
en síðan 8,0 fyrir vilja og geðslag,
fyrir tölt, brokk og fet og fyrir hægt
stökk og hægt tölt. Hæsta einkunn
hennar er 8,5 fyrir fegurð í reið.
Guðmann segir Gleði hafa verið
tamda veturinn 2013 og hún hafi sýnt
gott geðslag, hún sé þæg í reið, hafi
góða fótlyftu og sé lipur, líklega sé
hún frekar hross til íþróttakeppni en
kynbótakeppni.
Gleði hefur eignast eitt folald,
fætt 2011, undan Kraflara frá
Ketilsstöðum. Það er Stella frá
Ketilsstöðum á Völlum. Hún er skráð
brúnstjörnótt í WF en er litförótt að
auki. Stella er ræktuð af og er í eigu
Anne Marie Vejstrup og Eldjárns
Más Hallgrímssonar á Stutteri Oren
á Sjálandi,“ sagði Páll að lokum.
Jötunn Vélar gáfu farandbikar til heiðurs litföróttum hryssum:
Gleði frá Lækjardal er fyrsta litförótta
hryssan til að hreppa bikarinn
– Eigandi hennar er Anne Marie Veistrup, dýralæknir í Stutteri Oren við Lejre á Mið-Sjálandi í Danmörku
Gleði er frá Lækjardal í Austur-Húnavatnssýslu
Þessi bær telst líklega til Refasveitar og stendur fram af
sameiginlegu mynni Laxárdals og Norðurárdals skammt
norðan Blönduóss.
Gleði er fædd 2007 og er bleikálótt litförótt. Faðir hennar
er Ísak frá Margrétarhofi f. 2002 móálóttur stjörnóttur
hringeygur
FF: Hróður frá Refsstöðum
FM: Gleði frá Prestsbakka
Móðir hennar er Rjúpa frá Lækjardal f. 1990 jarplitförótt
MF: Litfari frá Vatnsleysu f. 1987 brúnlitföróttur
MM: Jörp frá Lækjardal
Rjúpa, móðir Gleði, hefur eignast 16 afkvæmi. Þar af
eru átta litförótt, sem er hárnákvæmt hlutfall samkvæmt
erfðalögmálum þeim sem ráða litdreifingu hjá arfblendnum
litföróttum hrossum.
– En hvaðan er litförótta mynstrið hennar Gleði komið?
Faðir Rjúpu, Litfari frá Vatnsleysu, er undan Erpi frá
Erpsstöðum í Dölum sem var fæddur 1983 brúnlitföróttur.
Erpur var undan Hremmsu frá Ólafsdal sem fædd var 1965
og var líka brúnlitförótt.
Hremmsa var undan Gránu frá Ólafsdal sem fæddist 1956
og var grá en fædd brúnlitförótt.
Grána var undan Gráskjóna frá Fellsenda fæddum 1953,
sem var gráskjóttur litföróttur en fæddur brúnskjóttur.
Gráskjóni var undan Gránu frá Þorbergsstöðum sem var
fædd 1948.
er Bergur Jónsson, knapi og hrossaræktandi frá Ketilsstöðum. Mynd / Páll Imsland
Bændablaðið
Smáauglýsingar 56-30-300
Hafa áhrif...
um land allt!