Læknablaðið - 01.12.1978, Blaðsíða 25

LÆKNABLAÐIÐ
ekki sjúkdóminn, er prófið á að greína.
Aðalgalli við reagin prófin er tiltölulega há
tíðni af fölskum pósitifum niðurstöðum.
Falskt pósitift próf getur verið bæði
akút falskt í 6 mánuði eða skemur eins og
við bólusetningu, meðgöngu, veirusýkingar,
malaríu og tæknileg mistök, eða króniskt
falskt pós. (lengur en 6 mán.) eins og við
illkynja sjúkdóma, bandvefssjúkdóma, elli,
óeðlileg immunoglobulin og hjá eiturlyfja-
neytendum. Þegar mæld er sérhæfni nýs
prófs, er bæði athugaður hópur „heil-
brigðra" og hópur með falskt pósitift reagin
próf. Svolítið er mismunandi hvernig menn
ákvarða falskt pósitift próf, þ.e. mismun-
andi er, hvort menn nota TPI eða FTA-ABS
sem neikvætt viðmiðunarpróf eða bæði
prófin.
TPI prófið hefur verið talið 100% sér-
hæft þ.e. að ekki komi fölsk pósitif svör, en
gallinn er sá, að prófið er ekki nægilega
næmt. FTA-ABS prófið er hins vegar mjög
næmt og einnig mjög sérhæft. Þannig
fundu Goldman og Lantz9 0.8% pós. FTA-
ABS próf í 250 nunnum sem aldrei höfðu
verið við karlmann kenndar og aðrir höf-
undar fengu svipaðar niðurstöður eða 0.4—
1.1%.2 4 25 Tölurnar verða eitthvað hærri,
ef einungis eru prófaðir þeir sem hafa
falskt pósitift reagin próf, en engu að síður
er FTA-ABS prófið mjög sérhæft.
TPELA prófið1 20 21 22 er tiltölulega sér-
hæft, þótt talsverður mismunur sé á niður-
stöðum höfundanna (0.9—3.0% falsk pósi-
tift hjá „heilbrigðum"). THPA prófið má
því nota sem eftirlitspróf (kontrol) vegna
mikils næmis og sérhæfni.
Að lokum er vert að huga að því, hvers
konar blóðvatnspróf henta best á íslandi.
Sem skimpróf er trúlega best að nota eitt-
hvert reagin prófanna, enda auðfram-
kvæmanleg. Hin næmu og sérhæfu tre-
ponemal próf eru síður fallin til fjöldarann-
sókna.15
Það er ekki verulegur munur á hinum
ýmsu reagin prófum, hvað næmi og sér-
hæfni varðar,29 þó er t.d. VDRL aðeins
næmara (63%) en Kahn (56%) með tilliti
til fyrsta stigs,19 og trúlega er hið fyrr-
nefnda betur staðlað. Nú er einna algeng-
ast, a.m.k. í Bandaríkjunum, að nota VDRL
eða eitthvað afbrigði af því sem skimpróf.
179
Fowler og fl.8 báru saman 4 reagin próf.
VDRL var jákvætt í 318 af 354 syphilis
sera (89.8%) en ART (automated reagin
test) í 265 af 354 eða 74.8%. Hins vegar
var VDRL miklu oftar falskt pósitift eða
88 sera á móti 27 af ART. Macfarlane o.fl.24
fengu hins vegar heldur betri árangur með
ART en VDR'L.
Einn galli við reagin prófin sem ekki
hefur verið minnst á, er svokallað „pro-
zone“ fyrirbrigði. Það byggist á því, að
serað, sem prófað er, hefur háan titer mót-
efna, og því verður ofgnótt mótefna miðað
við mótefnavaka og veldur því, að prófið
verður neikvætt.88 Til þess að koma í veg
fyrir falskt neikvætt próf af þessu tagi,
þarf í raun að gera skimpróf á sera í þynn-
ingunni 1/32 auk óþynnts sera. Aftur á
móti hafa reagin prófin þann kost, að titer
þeirra lækkar í flestum tilfellum eftir með-
höndlun, og því er unnt að nota þau til að
fylgjast með árangri meðferðar. Þetta gild-
ir ekki um treponemal prófin, þótt unnt sé
að mæla mótefnamagn með TPHA prófinu,
þá er titerinn ekki í réttu hlutfalli við
árangur meðferðar. 122
Erfiðara getur verið að velja sérhæft
treponemal próf. TPHA prófið hefur þó
einn ótvíræðan kost umfram FTA-ABS og
TPI. Það er ódýrt og einfalt í framkvæmd.
Slíkt vegur þungt á íslandi, þar sem býr
lítið samfélag með lága syphilis tíðni. Að-
alrökin gegn TPHA miðað við FTA-ABS
er lágt næmi TPHA á fyrsta stigi sjúk-
dómsins, en eins og Jaffe15 hefur bent á
gegna treponemal próf minna hlutverki þá
en síðar, og verða því þessi rök léttvæg.
Tíðni falskra pósitífra TPHA prófa virð-
ist að einhverju leyti vera tengd ákveðnum
svæðum, landfræðilega, en í Evrópu hefur
BFP tíðni TPHA prófsins verði lág.18 For-
vitnilegt er að vita, hvernig sú tíðni er á
íslandi og raunar myndi sú niðurstaða
leiða í ljós hvort prófið er hæft sem við-
miðunarpróf hérlendis. Árangur af hinni
nýju greiningaraðferð ELISA35 vekur mikl-
ar vonir. Mikilvægast er þó að Íslendingar
eignist loksins viðmiðunarpróf t.d. TPHA
með FTA-ABS sem bakhjarl. Því eins og
King hefur sagt17: „... it is possibly true
that more injuries have been inflicted on
patients under the banner of Wasserman
than of any other name under heaven.“