Læknablaðið - 01.12.1978, Blaðsíða 47

LÆKNABLAÐIÐ
189
Sigurður Björnsson*
MAGASÁR
Lyflækningadeild Borgarspítalans 1956—1975
INNGANGUR
Magasár eru meðal algengustu kvilla. Til
marks um það má nefna, að í Bandaríkjun-
um hafa um níu miljónir manna þennan
sjúkdóm, og um 20% fullorðinna í Bret-
landi og Norður-Evrópu hafa einkenni frá
magasári einhvern tíma ævinnar.7
Fáeinar greinar um magasár hafa birzt
í Læknablaðinu, m.a. um árangur af lyf-
læknismeðferð og aðgerðir við magasár-
um.8 1011 Fátt er vitað um tíðni sjúkdóms-
ins hér á landi, enda engar nákvæmar
rannsóknir á tíðni hans utan spítala verið
gerðar hér eftir því sem bezt er vitað. Á
hinn bóginn gefa rannsóknir Hjartavernd-
ar í skyn, að hér um bil 10% fólks yfir
fertugt, hafi sögu um magasár.9
Ætla má, að tíðni magasára (ulcus pepti-
cum) hér á landi sé ekki frábrugðin tíðni
sjúkdómsins í nágrannalöndum vorum.
Samt sem áður virðist svo, sem staðsetning
sára sé nokkuð frábrugðin hér á landi á
þann veg, að sár staðsett í maga séu tiltölu-
lega algengari en víða annars staðar, þar
sem sár staðsett í skeifugörn eru mun al-
gengari, sums staðar þrisvar til fjórum
sinnum algengari, einkum hjá karlmönn-
um. Þetta háa hlutfall magasára annars
vegar, skeifugarnarsára hins vegar er sér-
staklega athyglisvert, þegar höfð er í huga
hin óvenju háa tíðni magakrabbameins hér
á landi. Þetta vekur hugmyndir um hugs-
anlegt orsakasamband milli magasárs og
krabbameins í maga, en ekkert hefur þó
enn komið fram, sem bendir ótvírætt í
þessa átt.
Tilgangur þessarar rannsóknar er fyrst
og fremst sá að kanna nánar staðsetningu
sára og um leið hlutfall milli maga- og
skeifugarnarsára á 20 ára tímabili á lyf-
lækningadeild.
Rétt þótti að flokka sár staðsett í maga í
Greinin barst ritstjórn 10/5 ’78.
þrjá flokka (typur) eftir aðferð Johnson,
en hann setti sár staðsett í magabol (corpus
ventriculi) ofan við hornvik (insisura
angularis) í sér flokk, sem hann kallaði
flokk I, sár staðsett í maga og skeifugörn
samtímis kallaði hann flokk II og flokk
III kallaði hann sár staðsett í porthelli
(antrum pyloricum h. megin eða neðan
við hornvik (insisura angularis)). Þessi
síðastnefndu sár eru annars oft kölluð
prepylorisk sár.2 Margir álíta þessa þrjá
ofangreindu flokka frábrugðna hvern
öðrum bæði hvað snertir orsök, magasýru-
magn og blóðflokkanir,2 6 Þannig er vitað,
að í flokki II og III mælast sýrur oftast eðli-
legar eða hækkaðar svipað því sem sést hjá
sjúklingum með skeifugarnarsár. Á sama
hátt er 0 blóðflokkur algengari hjá sjúk-
lingum í flokki II og III og svipar einnig
þannig til sjúklinga með skeifugarnarsár.2
Hins vegar mælast sýrur fremur lágar eða
eðlilegar hjá sjúklingum í flokki I og er A
blóðflokkur ennfremur algengari í þeim
flokki. í þessu sambandi er forvitnilegt, að
blóðflokkur A er algengari hjá sjúklingum
með magakratíbamein en blóðflokkur O,
sem líkist sjúklingum í flokki I með sár
staðsett í magabol (corpus ventriculi).
Ekki verður reynt að gera skil af afdrif-
um (follow up) þessara sjúklinga á þessum
vettvangi. Hins vegar í'eyndist unnt að afla
vitneskju um hverjir þessara sjúklinga
fengu magakrabbamein á tímabilinu til
ársloka 1976, eða frá einu ári og upp í 21
ár eftir meðferð.
Rétt er að benda á, að sjúklingar með
magasár lagðir inn á sjúkrahús eru valdir
og gefa því ekki raunverulegar upplýsing-
ar um heildartíðni sjúkdómsins. Sennilega
eru sjúklingar með sár í maga fremur
lagðir inn en sjúklingar með sár í skeifu-
görn og vissulega einnig þeir sjúklingar,
sem fá fylgikvilla svo sem blæðingar og