Læknablaðið - 01.07.1979, Blaðsíða 28

134
LÆKNABLAÐIÐ
aldri einstaklinga og var gefin u.þ.b.
klukkutíma fyrir skoðun. Sem staðdeyf-
ingarlyf var notað lidocain 1% án adrena-
lins, 5—6 ml.
Við hverja skoðun voru gerðar tvær
skuggagjafainnspýtingar, önnur með, en
hin án Lidocains. Ef um aortofemoral
angiografiu var að ræða var notað 50
ml angiografin 65% (meglumine diatri-
zoate, 306 mg Jodine/ml), en 10—12 ml við
sérinnspýtingu í útlimaæð. Notað var 1 ml
lidocain 1% á móti hverjum 10 ml angio-
grafins. Hvorttveggja var dregið upp í
sömu sprautuna.
Hvorki sjúklingar eða læknar vissu fyr-
irfram hvenær lidocaini hafði verið bætt
út í skuggaefnisupplausnina, en áður en
myndatakan hófst voru sjúklingum gefin
fyrirmæli um að lýsa, eftir hverja mynda-
töku, einkennum samfara innspýtingu, svo
sem vægum hita, þolanlegum hita óþægi-
legum brunaverk eða óbærilegum sárs-
auka. Fylgst var náið með fótahreyfingum.
Á þeim sjúklingum sem höfðu áður undir-
gengist útlimaæðaskoðun var þegar í fyrstu
töku og án vitundar þeirra notað lidocain
og þeir beðnir um að bera saman óþægind-
in, ef einhver voru, við fyrri reynslu, strax
að innspýtingu lokinni.
NIÐURSTÖÐUR
Þeir sjúklingar, sem var í fersku minni
óbærilegur sársauki frá fyrri skoðun,
spurðu strax að myndatöku lokinni og af
fyrra bragði, hvort sama skuggaefni hefði
verið notað og áður. Allir sögðust hafa
fundið til vægs eða „þægilegs“ hita í lend-
um og á lærum, í stað kvalafulls bruna-
verks áður.
Af 25 sjúklingum, sem spenntu sig og
hreyfðu fæturna, vegna mikils sársauka í
baki og fótum eftir innspýtingu á skugga-
efni eingöngu, hreyfðu tveir fæturna eftir
lidocain-angiografin gjöf, en allir töldu
óþægindi mun minni eða frá því að vera
óþægileg/óbærileg til að vera þolanleg eða
væg, og þá aðallega bundin við bakið og
lendar.
Átta sjúklingar töldu hitann þolanlegan
eða óþægilegan án lidocains, en vægan eða
,,þægilegan“ með lidocain. Hjá 2 sjúkling-
um var hitinn (vægur) óbreyttur hvort
heldur lidocain var notað eða ekki. Einum
sjúklinganna fannst skoðunin óbærileg,
með og án lidocains og hjá einum var sárs-
aukinn mun meiri eftir lidocain gjöf. Af
ofangreindum tölum er ljóst að lidocain
hafði tilætlaða deyfandi verkun hjá 34 af
38 sjúklingum eða yfir 90%.
Þeir 2 sjúklingar, sem fengu óbærilegan
sársauka með og án lidocains, eða meiri
verk í fótum eftir lidocain-angiografin gjöf,
voru karlmenn 58 og 67 ára gamlir með
æðasigg, æðaþrengsli og -stíflur á mjög
háu stigi, bæði í grindarholsæðum og lær-
æðum og með gríðarlegri hliðaræðanetju
frá ósæð og niður fyrir hné. í slíkri hlið-
aræðablóðrás er mikið af slagæðlingum og
stærri háræðum, sem eru taldar mjög næm-
ar fyrir víkkandi verkun lidocains, en af-
leiðing slíkrar æðaþenslu verður mun
stærri æðaflötur, sem verður fyrir ertandi
áhrifum skuggaefnis.
Allir, nema einn sjúklinganna, reyndust
vera með hrörnunarsjúkdóm í útlimum á
mismunandi stigi. Af þessum hópi voru all-
ir reykingafólk, nema ein kona 55 ára göm-
ul. Hjá einni 47 ára gamalli konu, sem
reykti, var skoðunin alveg neikvæð.
UMRÆÐA
Algengur fylgikvilli skuggaefnisinnspýt-
ingar í æð, er annars vegar hiti og hins
vegar mismunandi slæmur brunaverkur frá
þeim svæðum, sem skuggaefnisblandað
blóð streymir um.
Öll skuggaefni sem notuð eru til inn-
spýtingar í slagæð, valda þenslu á æðum
og um leið hita. Fysiologisk saltvatnsupp-
lausn víkkar einnig æðar og orsakar hita-
tilfinningu, ef nægilegu magni er sprautað
í æðina. Efnasamsetning skuggagjafaupp-
lausnarinnar sem sársaukavaldar skiptir
mjög miklu máli, þegar velja á skugga-
gjafa til inndælingar í æð. Sársaukinn er
talinn að nokkru leyti stafa af efnafræði-
legri ertingu efnisins á skyntaugaenda í
innanþekju æðaveggjanna og að þessi ert-
ing standi í beinu hlutfalli við hyperosmo-
laritet efnisins gagnvart blóði.8
Öll nútíma skuggaefni eru joniserandi
vatnsuppleysanleg tri-joderuð sölt af mis-
munandi lífrænum sýrum og eru hyperton
gagnvart blóði og ertandi. Metrizamide
(Amipaque) er eitt tiltölulega nýtt vatns-
uppleysanlegt joðsamband, sem ekki er