Læknablaðið - 01.07.1979, Qupperneq 57

LÆKNABLAÐIÐ
149
gerðaropi á um lífið, sem mátti herða að
eftir því sem tæmdist úr kviðarholinu. Það
virðist, sem B.P. hafi gert það við Gunn-
laug litla, eða látið binda fast um lífið eftir
aðgerðina (sbr. bréfið 10. marz). Hins veg-
ar með því að tæma í áföngum eins og Jón
Magnússon gerði og enn betur kemur fram
í lýsingu sem N. Mohr gefur á aðgerð bónd-
ans í Lögmannshlíð, sem er alveg í anda
forngrísku læknanna og skal hún þess
vegna endurtekin hér: ,,. . . han har
samme Vinter hiulpet en fattig Huusmand,
der laae syg af Vattersot. At denne Syg-
dom blev fordreven andre Steder, ved at
tanDe Vandet udaf den Syge, var ham
bekiendt; han gik derfor i sin Smede, giördi
sig en smal Lanset, og med samme giorde
et Hul i den Syges Mave, satte en Svane-
fieders Pose deri, og lod omtrent 1 Pot
udlöbe. Derefter satte han en Blyeprop i
Hullet, med en Compres over, og forbandt
det; næste Dag lod han atter löbe omtrent
ligesaa meget. Dette igientog han daglig,
saalænge noget vilde iöbe. Han havde over-
lagt dette i Forveien, og sluttet, at om han
förste Gang udtappede saa meget, som der
vilde flyde, kunde denne hastige store
Forandring blive ligesaa skadelig som Syg-
dommen selv ... Sidst í Januarii blev han
tappet förste Gang, og ved Enden af Maji
gik han i Arbeide med andre friske Folk“
(8, bls. 366—367).
Af því sem hér hefur kcmið fram um
paracentesis, er ekkert til fyrirstöðu því,
að S.P. nefni aðgerð B.P. við sullaveiki því
nafni, þó um skurðaðgevð væri að ræða
með hnífi, en ekki ástungur með holsting.
Vilmundur Jónsson áleit skurðaðgerð
B.P. „arfleifð sem ekki var ávöxtuð“ af
þeim íslenzkum læknum er næst stóðu
honum í tíma (6, bls. 47). Það er alltaf
varhugavert að álykta af þögninni og svo
er einnig í þessu tilviki, því dagbækur S.P.
(Lbs. Í.B. 2—4, 8vo) greina frá þó nokkr-
um skurðaðgerðum hans við sullum. Árið
1795 er til lækninga hjá honum frá 2. jan.
til 2. febr. Þuríður Árnadóttir (1769—1797)
frá Grund í Holtssókn undir Eyjafjöllum.
Þessa er sérstaklega getið: 10. jan. ,,lét
Þurídi vomera“; 17. jan. „skrev manni Þur-
ídar“, 18. jan. „stack á Þurídi“. Síðan er
Sveinn sóttur til Þuríðar 23. okt. 1795 og
13, apríl 1796. Hún deyr 8. sept. 1797 „af
filli og þikt“ samkvæmt prestsþjónustub.
Holtssóknar. Ár 1798, 15. sept. „ad (Elliða)
Vatni. Oper(eradi) for Vattersott Sigrídi
(Bjarnadóttur), f. 1763) aft(enen) tilbage
(til Reykjavíkur)“. í prestsþjónustubók
Reykjavíkur segir að Sigríður hafi látist
22. okt. 1798 „úr strídri Vatns-Sótt“. Um
Vilborgu Eiríksdóttur (1771—1817) frá
Steinum undir Eyjafjöllum segir 31. marz
1808: „flutt hingad (að Kotmúla) Vilborg
patient frá Steinum". 11. apríl „Opererad
Vilbo-rgu — subinvitus“. (þ. e. hálf-ó-fús).
12. apríl „þiónustud Vilborg“. 27. apríl
„Opeverad Vilborgu á ný frustra“. 16. okt.
1817 „Vísit(eradi) Vilborgu í Svínadal og
skr(ifadi) Sr Páli (Ólafssvni í Ásum) um
hana“. Vilborg er þá vinnukona í Svína-
dal í Skaftártungu og þar lézt hún 7. nóv.
1817 ,,af langvarandi innvortis veikindum"
(Prestsþiónustubók Ása). Hér gæejast
fram rök fyrir aðeerðinni. sem eflaust
hafa oft mátt sín mikils. Vanlíðan sjúklings
er svo mikil, að hann vill allt í sölurnar
leffgja og leggur hart að lækni að losa sig
við hana.
Af Páli Stefánssyni (f. 1780) í Pétursey
seeir 8. jan. 1816 „visit(evadi) eg Pál í Ej.
Nnli me tangere!“ 20. februar „Paracenthes
Pál SteDh(anssonl i Petursei". 21. febrúar
„Visiteradi Pal“. Páls er ekki framar geÞð
í dagbókunum og kirkjubækur Sólheima-
þines eru svo vanheilar á þessum árum,
að ekki verður séð hver afdrif hans hafa
orðið. En hér kemur heiÞð paracentesis
fvrst fvrir í dagbókum S.P. og má ætla,
að um ígerð hafi verið að ræða (emnyem
eða grafinn sull), sem ekki hafi verið
nægianlega grafin til að snerta við henni,
er Sveinn kom fyrst til sjúklings.
Eftirfarandi, athyglisverða upnlýsingu
hefur Sveinn skráð í daebækur sínar 19.
júní 1817 ..Sr. Páll skáld upp á stúlku med
fylli spat. lunga (svo) — skr(ifadi) On-
(erlat(ions) — mátann“. Hann er hér að
leiðbeina leikmanni, séra Páli Jónss'<mi
(1779—1846) um skurðaðcerð við fvlli i
brióstholi, og stingur það óneit.anlega í
stúf við fyrra álit Sveins á græðurum og
læknlingum, sem getið var hér að framan
(bls. 11). Enda mun hann hafa skint um
skoðun á þeim eftir að hann var orðinn
embættislæknir og búinn að sannreyna, að