Dagblaðið Vísir - DV - 06.03.2007, Side 10

þriðjudagur 6. mars 200710 Fréttir DV
Skuldum við Írak?
Gagnrýni á veru erlends herliðs í Írak
hefur aukist á meðal menntamanna í
Bagdad. Stjórnarandstæðingar hafa á
orði að best væri að herinn drægi sig
sem fyrst í burtu og segja margir að
réttast væri að krefja Bandaríkja-
menn og meðreiðarsveina þeirra um
skaðabætur fyrir ólögmæta innrás.
„Eftir því sem hefur liðið á her-
námið hefur verið miklu meiri
gagnrýni í garð herliðsins meðal
menntamanna heldur en var. Eitt
af því sem þeir hafa velt fyrir sér í
þessum umræðum er það að ef er-
lent herlið myndi yfirgefa landið
áður en allt væri fallið í ljúfa löð,
hver bæri þá ábyrgð á uppbyggingu
landsins?“ Þetta segir Magnús Þor-
kell Bernharðsson, sagnfræðing-
ur sérfróður um málefni Íraks og
Írans, sem ræðir reglulega við kol-
lega sína í íraska háskólasamfélag-
inu.
Hann segist taka eftir því að
gagnrýnisraddirnar verði stöðugt
hærri í garð ríkisstjórnarinnar og
erlendra hermanna og æ oftar
beri á góma möguleikann á skaða-
bótakröfum gegn erlendu her-
liði. „Þeir vilja meina að þar ættu
Bandaríkjamenn og sporgöngu-
menn þeirra sérstaklega að leggja í
púkkið. Þetta eru umræður sem ég
hef heyrt nokkuð oft.“
Magnús segir ekki enn fullmót-
að hvernig ætti helst að leggja fram
skaðabótakröfu, gegn hverjum eða
hvers ætti að krefjast. „Þetta er ekki
nein formleg hreyfing heldur er
þetta eitthvað sem fólk er að tala
um.“ Hann bendir einnig á að þetta
falli ekki undir hans rannsóknar-
verkefni heldur sé þetta frekar at-
riði sem Írakar sem hann þekki séu
mjög uppteknir af.
Óvíst með Ísland
Dr. Gerry Simpson, kennari við
London School of Economics og
sérfræðingur í alþjóðalögum, seg-
ir lögfræðilegan möguleika á því
að draga innrásarríkin til ábyrgð-
ar og krefja þau um skaðabætur.
„Ábyrgðin lægi þá ekki eingöngu
hjá Bandaríkjamönnum því það
var þrátt fyrir allt bandalag viljugra
þjóða sem stóð að innrásinni. Það
þyrfti því að fara út í hversu mikla
ábyrgð hvert og eitt ríki ber. Það
yrði reyndar líklega erfitt að sækja
mál á hendur landi eins og Íslandi,
sem ekki lagði til hergögn eða árás-
arhermenn. Það þyrfti þá að rýna
betur í lagalega stöðu Íslands inn-
an bandalags viljugra þjóða en það
eru takmörk fyrir því hversu langt
er hægt að teygja skaðabótakröfu
af þessu tagi og það er vel líklegt að
þetta sé orðið of langsótt.“
Það má búast við því að af slík-
um skaðabótakröfum myndi ekki
verða í stjórnartíð núverandi
stjórnar, sem starfar með stuðningi
og í samvinnu við Bandaríkjamenn
og erlent herlið. Þegar Simpson er
spurður um það hvort honum finn-
ist líklegt að fjárkröfur verði lagðar
fram svarar hann: „Mögulega já,
ef það verða stjórnarskipti í Írak,
þá gæti það gerst. Það er ólíklegt
á þessu stigi málsins en það gæti
gerst í framtíðinni.“
Fordæmi fyrir skaðabótakröf-
um
Skaðabótakröfur af þessu tagi
eru ekki algengar í alþjóðasamfé-
laginu en Simpson telur að þó megi
líklega benda á málsókn Níkaragva
gegn Bandaríkjamönnum árið 1986
sem fordæmi. Bandaríkjamenn
voru dæmdir til fjársekta fyrir að
styðja kontra-skæruliðana og taka
þar með þátt í ólögmætum vopn-
uðum aðgerðum. Skaðabótamál
Júgóslavíu gegn NATO og Banda-
ríkjamönnum vegna ólögmætrar
innrásar árið 1999 endaði hins veg-
ar með sýknudómi.
Það sem flækir málið hins vegar
að mati Simpsons er það að þó að
innrásin sjálf hafi ekki verið sam-
þykkt af Sameinuðu þjóðunum og
teljist því ólögmæt samkvæmt al-
þjóðalögum deili lögfræðingar lít-
ið um lögmæti þess að erlent her-
lið sé í Írak núna. Frá því að íraska
bráðabirgðastjórnin tók við völd-
um í landinu í júní 2004 fer hún
„Ábyrgðin lægi þá
ekki eingöngu hjá
Bandaríkjamönnum
því það var þrátt fyrir
allt bandalag viljugra
þjóða sem stóð að
innrásinni. Það þyrfti
því að fara út í hversu
mikla ábyrgð hvert
og eitt ríki ber.“
HerdÍs sigurgrÍmsdÓttir
blaðamaður skrifar: herdis@dv.is
innrásin í Írak Bandarískur skriðdreki þokast
fram hjá mynd af saddam Hussein á fjórða
degi innrásarinnar í Írak, 24. mars 2003.
reykjarmökkur í Bagdad reykurinn lá yfir öllu eftir að sprengja sprakk
nærri mutanabi bókamarkaðnum í miðborg Bagdad í gær. Í það minnsta
26 létu lífið og meira en 50 særðust.