Læknablaðið - 15.03.1987, Blaðsíða 37

LÆKNABLAÐIÐ 1987; 73: 93-6
93
Stefán Þórarinsson
VERKEFNI OG SKIPULAG
HEILBRIGÐISÞJÓNUSTUNNAR
INNGANGUR
Ég hef verið beðinn að ljá Læknablaðinu til
birtingar hluta af fyrirlestri sem ég flutti 28. ágúst
1986 á aðalfundi Sambands sveitarfélaga á
Austurlandi. Erindið fjallaði um þrjá þætti
heilbrigðismála, þ.e. erfiðleika
einmenningshéraða, heilbrigðiseftirlit á
Austurlandi og í þriðja lagi var komið inn á
verkefni og skipulag heilbrigðisþjónustunnar og
rekstur heilsugæslunnar. Það er sá hluti sem hér
birtist.
Þetta er flutt sem fyrirlestur yfir
sveitarstjórnarmönnum og alþingismönnum
Austurlands og ber að lesa í því ljósi. Ég hef
aukið við á einstaka stað þar sem mér hefur þótt
handritið of knappt og óskýrt. Megintexti er þó
óbreyttur.
Um heilbrigðismál og heilbrigðisþjónustu er
furðu lítið rætt í þjóðfélaginu eins þýðingarmikil
og dýr þau eru. Þetta eru hálfgerð feimnismál sem
venjulegt fólk vill ekki fjalla um heldur lætur
þessum sérfróðu það eftir. Hjá þeim eru
skipulagsmálin líka feimnismál, hálfgert »tabú«,
sem helst ekki má færa í tal án þess að einhverjum
sárni og finnist að sér vegið. Því eru þau helst ekki
rædd þar heldur. Svo blandast svolítill pólitískur
grautur saman við svo úr verður ærleg þoka. Það
er því von að menn snúi sér að öðrum málum því
af nógu er að taka.
Þessu verður að breyta. Það þarf að koma af stað
opinberri vitrænni umræðu um þessi mál ef
almenningur og stjórnvöld eiga að geta tekið
lýðræðislegar ákvarðanir. Því við stöndum
frammi fyrir stöðugt nýjum viðfangsefnum og
möguleikum en um leið takmörkuðu fé og
mannafla.
Viðfangsefni heilbrigðisþjónustunnar eru smám
saman að breytast. Verkefnin á morgun verða
önnur en í dag og í gær (mynd 1) (1).
Myndin sýnir hvernig viðfangsefnin hafa þróast
og hvernig talið er að þau verði í framtíðinni.
Bráðir líkamlegir kvillar fara hlutfallslega
minnkandi. Langvinnir líkamlegir kvillar eru að
aukast en fara svo væntanlega að vega minna,
einkum ef forvarnarstarfi vex fiskur um hrygg. Á
hinn bóginn sjá menn fyrir vaxandi verkefni í
geðrænum og félagslegum vandamálum og í
samsettum fjölþættum vandamálum sem leiða til
minnkaðrar starfshæfni.
Það sem einkennir hin nýju viðfangsefni er, að
þau eru samsett og samtvinnuð vandamál líkama
og sálar i umhverfi sínu. Það þarf því væntanlega
i vaxandi mæli að leita út fyrir ramma hinnar
hefðbundnu heilbrigðisþjónustu, til
sveitarfélaganna með sína félagslegu aðstoð og til
samfélagsins í heild. Þetta verður hluti af
verkefnum sveitarstjórnarmanna framtíðarinnar.
Samfara þessum nýju viðfangsefnum verða hin
gömlu enn við lýði. Menn fá sína botnlangabólgu
og berkla árið 2000 eins og í dag. Möguleikar til
meðhöndlunar þeirra kvilla sem við erum að
glíma við í dag verða enn meiri vegna
tækniframfara, svo að vandi verður að koma út
úr þjónustunni því sem fyrir er í dag. Sú þjónusta
á líklega frekar eftir að aukast og hluti af hinum
nýju verkefnum að bætast við.
Það er því ljóst hver verður framtíðaratvinna hér
á jörðu á næstu áratugum!
Fyrirlestur fluttur á aðalfundi Sambands sveitarfélaga á
Austurlandi 28. ágúst 1986. Barst ritstjórn 06/01/1987.
Fortid
Nútid
Framtid
Gedræn og
-félagsleg
vandamál
Samsett/
fjölþætt
vandamál
sem leida til
minnkadrar
starfshæfni
Mynd 1. Helstu viöfangsefni heilbrigðisþjónustunnar.