Læknablaðið - 15.12.1987, Side 17

LÆKNABLAÐIÐ
427
NABLAÐIÐ
THE ICELANDIC MEDICAL JOURNAL
Læknafélag íslands og
Læknafélag Reykjavikur
73. ÁRG. - DESEMBER 1987
MEÐFERÐ HÁÞRÝSTINGS
ÁN LYFJA
Miklar framfarir hafa átt sér stað í meðferð
háþrýstings með tilkomu æ virkari lyfja. Tekist
hefur að draga stórlega úr tíðni heilablóðfalls,
hjartabilunar af völdum háþrýstings og
nýrnaskemmda. Illkynja háþrýstingur sést æ
sjaldnar og má eflaust þakka það lyfjameðferð á
vægari stigum sjúkdómsins.
Áætlað er að 70 til 80% fólks með háþrýsting sé
með sjúkdóminn á lágu stigi, þ.e. díastólu á bilinu
90 til 104 mmHg. Flestir eru einkennalausir þar til
lyfjameðferð er hafin. Kvartanir af
aukaverkunum lyfjameðferðar eru hins vegar
allalgengar, svo sem slen, þreyta, getuleysi og
fleira. Því ber að halda lyfjaskömmtum í
lágmarki og þeirri skoðun vex nú fylgi, að ekki
eigi að meðhöndla vægan háþrýsting með lyfjum
fyrr en lífsháttabreytingar í því skyni að lækka
blóðþrýsting hafi verið reyndar. Þær
lífsháttabreytingar sem um er að ræða eru fyrst
og fremst megrun, þegar það á við, takmörkun á
neyslu matarsalts, hófsemi í alkóhólneyslu, aukin
líkamleg áreynsla hjá kyrrsetufólki og andleg
afslöppun. Einnig kemur til greina að draga úr
heildar fituneyslu annarri en fjölómettaðri fitu.
blóðþrýstingi eingöngu bundin við breytilegt
saltmagn líkamans, sem þessu fylgir.
Fyrir hvert kíló sem menn léttast má gera ráð fyrir
1 til 2 mmHg lækkun á sýstólískum blóðþrýstingi.
Þegar til lengdar lætur er árangur sjálfrar
megrunarinnar undir 20% og dregur það mjög úr
gildi þessa sem meðferð við háþrýstingi.
Matarsalt. Mikil saltneysla (NaCl) er samfara
hárri tíðni á háþrýstingi.
Þegar dregið er úr saltneyslu lækkar
blóðþrýstingur í mörgum tilfellum. Þeir sem
svara best þessari meðferð eru eldra fólk, fólk
með háan blóðþrýsting og þeir sem hafa litla
renín-aldósterón virkni (low renin hypertension).
Það er natríum jóninn sem hér er fyrst og fremst
að verki.
Nægilegt er að minnka neysluna niður í 75-100
mmol af natríum á dag (nálægt 4-5 g af
matarsalti). Til að ná þessu takmarki þarf að
sneiða hjá söltum mat og salta matinn ekki
aukalega við matarborðið.
Uppi eru kenningar um að kalíumneysla auki
áhrif natríumskerðingar til lækkunar
blóðþrýstings. Kann því að vera æskilegt að auka
neyslu grænmetis og ávaxta. Hins vegar helst
líkamanum betur á kalíum þegar natríumneysla er
takmörkuð.
Fita og fitusýrur. Nokkrar tilraunir hafa verið
gerðar með fituskert fæði við háþrýstingi, dregið
er úr neyslu á mettaðri fitu og bætt við fæðið olíu
með fjölómettuðum fitusýrum. Hefur fengist
fram umtalsverð lækkun á blóðþrýstingi með
þessu móti.
Áreynsla. Reglubundin líkamsþjálfun, svo sem
göngur, skokk, hlaup og sund virðist lækka
blóðþrýsting. Vel þjálfað fólk hefur að öðru
jöfnu lægri blóðþrýsting en óþjálfað
kyrrsetufólk. Sympatikusvirkni er minni hjá þeim
sem þjálfa sig reglulega og hafa gott líkamsþrek.
Á það ef til vill þátt í lækkun blóðþrýstings.
Verður nú vikið nánar að þessum atriðum.
Megrun. Háþrýstingur er um tvisvar sinnum
algengari hjá of feitu fólki en fólki með eðlilegt
holdarfar. Þegar fólk fitnar hækkar
blóðþrýstingurinn hjá flestum og við megrun
lækkar hann. Orsakasambandið er óljóst, fráfall
hjartans eykst hlutfallslega meira en
slagæðarmótstaðan. Ekki er breytingin á
Afslöppun. Tilraunir með kerfisbundna
afslöppun sem lið í meðferð á háþrýstingi hafa
sýnt verulegan árangur, en margir gefast fljótt
upp við æfingarnar sem eru all tímafrekar.
Almennrar þátttöku er því vart að vænta á þessu
sviði við meðferð á háþrýstingi.
Alkóhól. Alkóhólneysla sem fer fram úr 60 ml á
dag hefur í för með sér hækkun á blóðþrýstingi.