Læknablaðið - 15.12.1987, Blaðsíða 21

LÆKNABLAÐIÐ
431
Table II. Serum and urine levels of propranolol in
seven cases of non-fatal propranolol poisoning. Other
drugs found in each case are shown in the last column
(numbers refer to footnote).
Cases Serum Urine Other
no. sex age iig/ml ng/ml drugs
1 ........... M 24 1.3 - 1
2 ........... F 44 3.0 27 1,2
3 ........... F 21 0.9
4 ........... F 33 0.8
5 ........... F 62 0.7
6 ........... M 23 3.7 II
7 ........... F 20 2.7 21 3
mean± S.D.: 1.9± 1.2 19.6±8.1
1. Ethanol (1.84 and 1.65 g/l(%o)).
2. Diazepam (diazepam 0.8 pg/ml and nordiazepam 0.14
pg/ml).
3. Chlordiazepoxide (chlordiazepoxide 8.8 pg/ml and
demoxepam 0.3 pg/ml).
DDD/1.000 inhab. /day
35n
1978 1979 1980 1981 1982 1983
Yi
13 All beta-bl.
E3 Propranolol
Fig. 1. The use of beta-blockers in Iceland during the
period 1978-1983. The light columns show the use of all
beta-blockers and the dark columns show the use of
propranotol alone (refs. 13, 14).
nokkru meiri en við banvænar eitranir (einungis 3
mælingar). í 4 tilvikum var farið fram á ákvörðun
annarra lyfja en própranólóls. Fannst etanól
tvisvar sinnum og var þéttni þess í sermi l,84%o
(mál nr. 1) og l,65%o (mál nr. 2). Díazepam
fannst einu sinni (mál nr. 2) og var þéttni þess í
sermi 0,80 pg/ml og þéttni nordíazepams 0,14
pg/ml. Klórdíazepoxíð fannst einu sinni (mál nr.
7) og var þéttni þess í sermi 8,8 pg/ml og þéttni
umbrotsefnis þess, demoxepams, 0,3 pg/ml.
Magn þessara lyfja er í öllum tilvikum innan
lækningalegra marka.
EFNISSKIL
Ef marka má erlendar heimildir um dauðsföll af
völdum própranólóls, er tíðni þeirra mikil hér á
landi. Á því tímabili sem hér um ræðir varð að
meðaltali eitt slikt dauðsfall á ári hér á landi.
Dauðsföll af völdum própranólóls voru á
umræddu tímabili um 6% allra dauðsfalla vegna
lyfjaeitrana (8 af 129 dauðsföllum alls, óbirtar
athuganir). Á árunum 1977-1983 urðu í Osló og
nágrenni þrjú dauðsföll af völdum própranólóls
en það er aðeins um 0,34*% allra dauðsfalla vegna
lyfjaeitrana (þrjú af 879 dauðsföllum) (11, 12). í
prentuðum heimildum fundust einungis
upplýsingar um 9 dauðsföll af völdum
própranólóls á árunum 1971 til 1984. Upplýsingar
sem þessar segja þó að sjálfsögðu ekki til um
raunverulega tíðni dauðsfalla og slikur
samanburður verður einnig að taka tillit til
notkunar. Þess má geta að notkun própranólóls á
íslandi var, á tímabilinu 1978-1983, á bilinu 10-15
DDD/1.000 íbúa/dag. Á þessu sama tímabili óx
heildarnotkun allra beta-blokkara úr 20 í rúmlega
30 DDD/1000 íbúa/dag, sjá mynd 1 (13, 14).
Notkun própranólóls var á þessum árum nokkru
meiri hér á landi en almennt gerist á
Norðurlöndum.
Yfirleitt er gert ráð fyrir að hæfileg blóðþéttni
própranólóls við lækningar sé 0,05-0,1 pg/ml
(15) . Fundist hefur við tilraunir með einangruð
rottuhjörtu að própranólól í þéttninni 3-10 pg/ml
minnkar verulega bæði samdráttarkraft og tíðni
hjartans (þetta samsvarar nokkru hærri
blóðþéttni vegna próteinbindingar própranólóls)
(16) . Þessar niðurstöður eru í allgóðu samræmi
við blóðþéttni própranólóls við eitranir (tafla II)
sem var á bilinu 0,7-3,7 pg/ml. Blóðþéttni við
banvænar eitranir (tafla I) var hins vegar á bilinu
5-97 pg/ml og er það í samræmi við heimildir
annars staðar frá (15). í töflu I vekja athygli há
gildi í lifur og heila og miklar sveiflur í þéttni
própranólóls í öllum líffærum. Sérstaka athygli
vekur þó meira en tuttugufaldur munur á hæstu
og lægstu þéttni í heila. Er munurinn margfaldur
á við það sem gerist við banvænar eitranir af
völdum amitriptýlíns (17).
Telja má víst að næmi fyrir própranólóli sé
verulega einstaklingsbundið. Við eitranir geta
samverkandi áhrif annarra lyfja einnig skipt máli.
Við banvænar própranólóleitranir koma og
yfirleitt fyrir önnur lyf (1), sjá töflu I.
Athyglisvert er að í 5 af 8 dauðsföllum var etanól
í blóði í umtalsverðu magni, en dýratilraunir
benda til þess að blanda própranólóls og etanóls