Læknablaðið - 15.12.1987, Qupperneq 60

466
LÆKNABLAÐIÐ
hvergi á lausu og þær verður að vinna upp á
hverjum stað fyrir sig.
Heilsufarslegar afleiðingar: Tvímælalaust hefur
mikla þýðingu fyrir sjúklinga að sjúkdómar
uppgötvist á byrjunarstigi. Að því leyti hafa
rannsóknir Hjartaverndar heilsufarslega þýðingu.
Ekki fer heldur hjá því að þegar menn gangast
undir jafn viðamikla rannsókn og raunin er með
hóprannsókn Hjartaverndar fá menn
margvíslegar almennar upplýsingar um
heilbrigðismál og heilbrigði. Eftir því sem
hópurinn er stærri ná upplýsingarnar víðtækari
útbreiðslu.
Þegar byrjað var að mæla blóðþrýsting á vegum
Hjartaverndar, var álíka algengt og nú að hann
væri of hár, en fáir vissu af því. Lítil breyting
varð á því fyrstu árin. Nú vita hins vegar flestir
sem hafa háþrýsting um þennan kvilla, og eru á
meðferð, sem jafnframt er mun markvissari og
betri en áður var. Þetta er ekki síst að þakka
keðjuverkandi upplýsingaáhrifum sem hafa síast
um þjóðfélagið.
Greinilega hefur margt breyst til batnaðar á
starfstíma Hjartaverndar. Hjá þeim sem tekið
hafa þátt í langtímarannsókninni frá upphafi
hefur blóðfita minnkað, blóðþrýstingur lækkað
og hjá körlum hefur dregið úr reykingum.
Meðferð við blóðþrýstingi hefur einnig stórlega
batnað.
Fyrstu árin breyttist blóðfita lítið, en síðustu 5-10
árin hefur kólesteról lækkað þótt tríglýseríð hafi
hækkað á sama tíma, ekki er enn vitað hvort það
er verulegur áhættuþáttur fyrir hjarta- og
æðasjúkdóma.
Varðandi offitu hefur engin breyting orðið.
íslendingar virðast borða jafn mikið og áður.
Hins vegar hefur líkamsþjálfun og íþróttaiðkun
aukist mjög á þessum tíma.
Erfitt er að segja til um áhrif Hjartaverndar á
tíðni kransæðasjúkdóma. Einu tölur sem hægt er
að miða við eru dánartölur. Dánartíðni af völdum
kransæðasjúkdóma óx fram til 1970 en hætti þá
að aukast. Vera kann að dánartíðnin fari nú
heldur minnkandi, sérstaklega hjá konum. Tölur
sem fyrir liggja eru enn heldur litlar til að vera
marktækar, þó er greinilegt að aukningin hefur
stöðvast. En það þarf lengri tíma og ítarlegri
samanburð til að fá marktækar tölur.
Breyting á áhættuþáttum endurspeglast ekki
umsvifalaust í breytingum á sjúkdómum sem eru
að grafa um sig kannski frá barnæsku, ætla má
að jafn langan tíma taki að snúa dæminu við. En
það er hægt og hefur verið gert markvisst annars
staðar. Þekkt dæmi er frá Finnlandi en þar var
dánartíðni úr kransæðasjúkdómum hæst í
heiminum. Árið 1970 hófst skipulögð barátta
gegn áhættuþáttum kransæðasjúkdóma í einu
héraði landsins. íbúarnir voru hvattir til að breyta
mataræði og hætta reykingum. Þessu verkefni
hefur verið sinnt áfram og dánartíðni af völdum
kransæðasjúkdóma hefur lækkað verulega.
Ámóta reynsla hefur fengist í Bandaríkjunum.
Þar hefur verið rekinn mikill áróður fyrir
breyttum lifnaðarháttum og dánartíðni af völdum
kransæðasjúkdóma hefur lækkað um 30-40%
síðustu 15-20 árin.
Áður fór dánartíðni af völdum
kransæðasjúkdóma vaxandi í öllum löndum
heims, en nú er hún farin að lækka sumstaðar.
FRAMTÍÐIN
Brátt fer að sjá fyrir endann á
langtímarannsókninni en hún er trúlega með
stærstu rannsóknum sem framkvæmdar hafa
verið á þennan hátt í heiminum.
Gríðarlegt safn upplýsinga liggur fyrir úr þessari
rannsókn og mun taka ár, ef ekki áratugi, að
vinna úr þeim.
Þegar því lýkur verður hægt að nýta aðstöðuna
hjá Hjartavernd fyrir hópskoðanir af ýmsu tagi,
þótt ekkert liggi fyrir um slíkt ennþá.
Margvíslegar rannsóknir hafa ekki verið með á
verkefnaskrá Hjartaverndar. Nikulás benti á að
til þessa hefði yngra fólk orðið útundan í
rannsóknum Hjartaverndar og sama gilti raunar
um gamalt fólk. Eins væri mjög áhugavert að
rannsaka atvinnusjúkdóma ýmis konar. í viðtali
við dr. Sigurð Samúelsson prófessor bendir hann
á mikilvægi þessa og nefnir að stjórnir sumra
verkalýðsfélaga hafi sýnt mikinn áhuga á
heilsufarsrannsókn félaga sinna hjá Hjartavernd.
Sigurður segir: »Máimiðnaðarmenn hafa sýnt
mestan áhuga í þessum efnum og hefur formaður
Málm- og skipasmiðasambands Islands, Guðjón
Jónsson, lagt sig sérstaklega fram um að koma
slíkri heilsufarsrannsókn á. Hann á þakkir skilið
fyrir það. Er vonandi að samvinna takist milli
vinnustétta og Hjartaverndar um þessi mál því að
það yrði tvímælalaust til mikilla framfara og
hagsbóta« (3).
í sama viðtali segir dr. Sigurður Samúelsson um
mögulega framtið Rannsóknarstöðvar