Læknablaðið - 15.05.1992, Blaðsíða 9

LÆKNABLAÐIÐ
167
Höfundum er ekki kunnugt um að sambærileg
rannsókn hafi verið gerð hér á landi og lítið
er vitað um áhrif íhlutunar sem þessarar
á áhættuþætti hjarta- og æðasjúkdóma
starfsfólks á vinnustöðum. Oft er vitnað
til umfangsmikillar rannsóknar á vegum
Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar (11-14) í
þessu samhengi, en þar voru könnuð áhrif
íhlutunar á áhættuþætti kransæðasjúkdóma
meðal 63.732 starfsmanna 88 verksmiðja
í fimm löndum í Evrópu. Meðallækkun á
kólesteróli var aðeins 0,9% eftir tvö ár og
2,2% eftir fjögur ár, en nokkuð mismunandi
eftir löndum. í rannsókninni var íhlutunin
eingöngu fólgin í fræðslu og svo virðist sem
slík íhlutun beri ekki nógu góðan árangur
ein sér. I okkar rannsókn var hins vegar
veitt fræðsla auk sannanlegrar breytingar á
fæðusamsetningu á vinnustað.
Þegar rætt er um aðgerðir gagnvart
hárri blóðfitu er oftast reynt að ná til
þeirra sem hafa hæstu gildin (»high risk
strategy«). Hins vegar er vitað að mun
fleiri kransæðasjúklingar hafa miðlungshá
kólesterólgildi og því þjóðfélagslega séð,
árangursríkast að lækka kólesteról hjá öllum
(»low risk strategy«) (15). Þessi rannsókn
hefur þá sérstöðu að báðum aðferðum var
beitt, þ.e. íhlutun var beitt á allan hópinn,
en þeir sem höfðu hæstu gildin fengu
meira aðhald en hinir. Þar eð tilgangur
rannsóknarinnar var fyrst og fremst að sýna
fram á árangur íhlutunar á áhættuþættina, en
ekki sjúkdóma, þótti ekki ástæða til að skipta
niðurstöðum eftir kyni.
Kólesteról lækkaði marktækt í öllum hópum
í þessari rannsókn, í réttu hlutfalli við
upphafsgildin, þ.e. mest lækkun varð í hópi
D, en minnst í hópi A. Heildarlækkun var
7,6% sem, ef viðvarandi, ætti að minnka
líkur á dauða af völdum kransæðasjúkdóma
um 15% (16). Þess ber þó að geta að í þeim
hópum sem mældir voru árlega á tímabilinu,
gætir tilhneigingar til hækkunar á kólesteróli á
seinna árinu.
Háþéttni fituprótínið HDL er talið vera
vemdandi þáttur blóðfitu með tilliti
til kransæðasjúkdóma (17). Það er því
athyglisvert að HDL hækkaði á tímabilinu í
þeim hópum sem það var mælt í, einkum á
seinna árinu. Nam sú hækkun um eða yfir
helming þeirrar heildarhækkunar kólesteróls
sem varð seinna árið. Slík síðkomin hækkun
hefur einnig komið fram í annarri rannsókn
á áhrifum breytts mataræðis á blóðfitu (18).
Hækkun þessi var marktæk í hópum B og C
en ekki í D. Hækkun þessi er athyglisverð,
ekki síst fyrir þá sök að ekki varð nein
umtalsverð breyting á ýmsum þeim þáttum
sem tengjast breytingum á HDL, svo sem
reykingum, hreyfingu, líkamsþyngd eða
gildi þríglýseríða í blóði. Kannski má skýra
þessa hækkun með því að breyting verði á
samsetningu blóðfitunnar af völdum breyttrar
fitunotkunar í mataræði starfsmanna.
í samræmi við þessar niðurstöður varð lækkun
á kólesteról/HDL hlutfallinu í hópunum
þremur með meðalgildi 4,5, 5,0 og 5,3 í
hópum B, C og D eftir tvö ár. Þetta hlutfall
hefur verið notað svipað og LDL/HDL
hlutfallið við að meta hvaða meðferð á að
velja fyrir einstaklinga með há blóðfitugildi
og er talið æskilegt að gildið sé lægra en
5. LDL/HDL hlutfallið lækkaði í hópi C úr
3,8 í 3,3 og í D úr 5,2 í 3,7 á 20 mánaða
íhlutunartímabili, en æskilegt gildi er talið
vera lægra en 4 (19-21).
I þessari rannsókn var ekki stuðst við
viðmiðunarhóp án íhlutunar. Vegna
eðlis rannsóknarinnar hefði slíkt reynst
ógerlegt á þessum vinnustað. Þar sem
viðmiðunarhópinn skorti ber að hafa í huga
hvort kólesteróllækkunin hafi raunverulega
verið vegna þeirra aðgerða sem gripið var
til eða annarra orsaka svo sem »tilfærslu að
miðjunni« (»regression toward the mean«)
(22). Við teljum að íhlutunin hafi átt stærstan
þátt í árangrinum, og má benda á að mest
breyting varð á almennu mataræði einstaklinga
í hópi D þar sem íhlutunin var mest, en einnig
nokkur í hópum B og C. Hækkunin á HDL
og lækkun á hlutföllum kólesteról/HDL
og LDL/HDL styrkir einnig þá túlkun að
raunverulegur ávinningur hafi verið af
íhlutuninni.
Sennilega hefur mataræði á vinnustöðum ekki
verið gefinn nægilegur gaumur í baráttunni
gegn hjarta- og æðasjúkdómum. Niðurstöður
þessarar rannsóknar benda til að rhlutun um
mataræði á vinnustöðum sé ekki einungis
æskileg heldur mjög gagnleg.
ÞAKKIR
Þakkir eru færðar Islenska Járnblendifélaginu
fyrir að gera þessa rannsókn mögulega.