Fréttatíminn - 01.10.2010, Blaðsíða 32

G
ætum við fengið kerta-
ljós?“ spyr Jónína
Leósdóttir kurteislega
þegar þjónustustúlkan
spyr hvort hún megi
færa okkur eitthvað fleira en kaffi
og te. „Mér finnst það svo hlýlegt,“
segir hún svo og hellir mjólk út í
teið. Við erum staddar í setustofu
Hilton Reykjavík Nordica-hótelsins
á mánudagsmorgni í september.
Örfáir hótelgestir eru á sveimi í
kringum hótelbarinn. Virðulegur
maður í vel straujaðri skyrtu situr
ábúðarfullur fyrir framan tölvuskjá.
Við kringlótt borð sitja fimm jakka-
fataklæddir menn og ræða heims-
málin. Rithöfundurinn Jónína situr
úti í horni og lætur lítið fyrir sér fara.
Þannig vill hún hafa það.
„Athygli er ekkert sem ég hef
nokkurn tímann óskað mér. Ég hef
aldrei getað hugsað mér að vera
„þekkt“ þótt ég hafi verið í störfum
sem hafa leitt það svolítið af sér, bæði
blaðamennskan og bókaskrifin,“
tjáir hún mér. Hún segir þetta eðli
margra rithöfunda og leikskálda.
„Helst vildi ég vera með huliðs-
hjálm og veita engin viðtöl,“ segir
hún hreinskilnislega. „En ég er í
starfi sem krefst þess að maður
kynni sig.“ Jónína sýpur á teinu og
segir: „Aumingja þú. Slæ ég þig
alveg út af laginu með þessu „ég vil
ekki vera hér,““ bætir hún svo við,
meira í gríni en alvöru.
Hún er klædd grárri rúllukraga-
peysu sem hún prjónaði sjálf, svört-
um buxum og með rauðan varalit
í stíl við rauða skóna. Svart, grátt
og rautt eru hennar einkennislitir.
„Aðallega svart, smávegis grátt og
smávegis rautt. That‘s as far as it
goes,“ segir hún þegar ég minnist á
litavalið.
Jónína hefur veitt örfá viðtöl á
undanförnum árum og þá eingöngu
um bækurnar sínar. Þessa dagana
er enginn skortur á viðtalsbeiðnum.
Nánast allir fjölmiðlar landsins, og
einnig einhverjir erlendir, hafa falast
eftir viðtali við hana. Ástæðan er þó
ekki eingöngu velgengni hennar á
ritvellinum en í október kemur út ný
skáldsaga eftir Jónínu, Allt fínt ... en
þú?, auk þess sem hún á smásögu í
unglingabók sem nýverið var gefin
út á átta Norðurlandamálum undir
nafninu Elskar mig, elskar mig ekki.
Áhugann er líklega heldur ekki
að rekja til þess að virtur, þýskur
bókaútgefandi hefur þegar tryggt
sér útgáfurétt að skáldsögu Jónínu,
nokkru áður en hún kemur út á ís-
lensku. Þótt slíkt sé afar óalgengt.
Ástæðan er væntanlega sú að hún
er gift forsætisráðherra Íslands,
Jóhönnu Sigurðardóttur. Fyrsta
kvenkyns forsætisráðherra Íslands-
sögunnar. Og það sjónarhorn fer
augljóslega pínulítið í taugarnar á
rithöfundinum.
„Það er skrýtin og fremur óþægi-
leg tilfinning að vita að áhugi fjöl-
miðla er mestmegnis vegna þess
hverjum maður er giftur. Þótt ég
þykist standa fyrir mínu er ekki
hægt að horfa fram hjá því að þessi
óvenjumikli spenningur fjölmiðla
væri ekki til staðar nema vegna for-
sætisráðherrafrúar-vinkilsins. Það
er ekkert skemmtilegt fyrir sjálf-
stæða manneskju,“ útskýrir hún.
„Hin neikvæða hliðin er svo að finna
hvernig „anonymitet“ manns er að
gufa upp. Ég sem gat alltaf þvælst
um allt án þess að nokkur liti tvisvar
á mig finn nú sífellt oftar fyrir star-
andi augum.“
Er þér illa við að vera kölluð for-
sætisráðherrafrú?
„Já, alveg eins og mér væri illa við
að vera kölluð læknisfrú eða verk-
fræðingsfrú. Ég skilgeini mig ekki
út frá maka mínum. Að því leyti
finnst mér það óviðeigandi. Eða
réttara sagt asnalegt,“ segir hún og
kímir. „Þegar ég fer í viðtöl er það
vegna þess að hluti af starfi rithöf-
unda er að kynna verk sín. Ég myndi
aldrei sitja hérna ef ég væri til dæm-
is hjúkrunarfræðingur eða kennari.“
Þjónustustúlkan kemur með log-
andi kerti í stjaka og leggur á borðið.
Einhvern tímann sagðirðu mér
að þú byrjaðir vinnudaginn alltaf á
því að kveikja á kerti. Gerirðu það
ennþá?
„Já, það fyrsta sem ég geri á
morgnana er að kveikja á tölvunni
og síðan á sprittkerti við hliðina á
henni. Þegar ég kveiki á kertinu
og horfi á það yfir daginn reyni
ég alltaf að tengja mig við eitthvað
sem skiptir meira máli en amstrið
hérna á jörðinni. Hugsa fallega til
fólks sem mér þykir vænt um og
fólks sem ég veit að á í erfiðleikum.
Og um leið og kertaloginn fjarar út
kveiki ég strax á öðru kerti. Vinnu-
dagarnir eru mældir í sprittkertum!
Hvert kerti er um það bil fjóra tíma
að brenna. Fjögurra kerta dagar eru
því langir vinnudagar.“
„Bara eitt af því sem komið
getur upp“
Jónína er öryggið uppmálað en
þó örlítið vör um sig. Vanari að
vera hinum megin borðsins, í hlut-
verki blaðamannsins. Þar er hún á
heimavelli, enda starfaði hún við
blaðamennsku í tuttugu ár. Fyrst
sem blaðamaður á Helgarpóstinum,
svo sem ritstjóri vikublaðsins Press-
unnar og loks sem ritstjórnarfulltrúi
og, um tíma, ritstjóri Nýs lífs.
Fyrir tæplega fimm árum sagði
hún upp starfi sínu á Nýju lífi til að
geta einbeitt sér að skriftum. Nú
nýtur hún fjögurra kerta daganna
í botn. „Þetta eru mikil forréttindi
sem ég finn til þakklætis yfir á hverj-
um einasta degi. Mig hafði svo lengi
dreymt um þetta. Líklega í tuttugu
ár. Áður skrifaði ég leikrit og bækur
ásamt því að vera í fullu starfi.“
Á þessum fimm árum hefur Jón-
ína skrifað þrjár unglingabækur, tvö
leikrit, pistlasafnið Talað út og fyrr-
nefnda skáldsögu fyrir fullorðna, Allt
fínt ... en þú? sem væntanleg er í lok
október. Unglingabækurnar, sem
út komu árin 2007, 2008 og 2009,
fjalla allar um sömu aðalpersónuna
og slógu nýjan tón í íslenskum ung-
lingabókmenntum.
„Þetta voru fyrstu unglingabæk-
urnar þar sem aðalpersónan er sam-
kynhneigð stelpa. Í fyrstu bókinni
á hún reyndar kærasta en í lok
síðustu bókarinnar á hún kærustu.
En því var ekki haldið sérstaklega
á lofti að bækurnar væru um sam-
kynhneigð, enda fjalla þær um svo
ótalmargt annað og ég vildi einmitt
ekki gera kynhneigð persónunnar
að einhverju stórmáli. Þetta er bara
eitt af því sem komið getur upp á
unglingsárunum.“
Hefurðu fengið viðbrögð við
bókunum frá krökkum í þessum
sporum?
„Ég hef fengið frábær viðbrögð
en ekkert sérstaklega í tengslum
við samkynhneigð. Krökkum finnst
bækurnar einfaldlega skemmti-
legar. Tilgangurinn var líka fyrst og
fremst að skrifa spennandi sögur.“
Jónína á eina smásögu, Elskar
mig, elskar mig ekki, í samnefndri
bók sem nýlega var gefin út á átta
Norðurlandamálum. Sögurnar fjalla
allar um ungt fólk og ástina. Spurð
hvort ástin sé tilgangur lífsins er
Jónína ekki endilega á því. „Nei, það
held ég ekki. Hún er kryddið,“ segir
hún blátt áfram og brosir að þessari
ofurrómantísku spurningu.
En Jónína skrifar ekki bara fyrir
unglinga. Nýjasta skáldsaga hennar,
Allt fínt ... en þú?, er ætluð fullorðn-
um. Útgáfuréttur að bókinni hefur
verið seldur til Þýskalands áður en
hún er komin út á íslensku. Slíkt
er ekki algengt þótt einstaka höf-
undum hafi hlotnast álíka upphefð.
„Þetta kom mér skemmtilega
á óvart. Þetta er mjög virt forlag í
Köln, með heimsþekkta höfunda á
sínum snærum. Og þeir stefna að
því að koma bókinni út fyrir bóka-
messuna í Frankfurt 2011, þar sem
Ísland verður í öndvegi.“
Bókin er fjölskyldusaga þar sem
fjallað er í léttum dúr um grafal-
varleg málefni. Lesandinn sér at-
burðina frá sjónarhóli tæplega
fertugrar konu sem er máttarstólpi
fjölskyldunnar. „Hún er afskaplega
ábyrg, vill standa sig alveg hundrað
prósent og koma vel fram við alla.
En í upphafi bókarinnar er sjötugur
faðir hennar kominn með kærustu,
örfáum vikum eftir lát eiginkonu
sinnar, og þetta veldur sprengingu
í fjölskyldunni. Aðalpersónan reynir
að stilla til friðar, ásamt því að tak-
ast á við önnur hlutverk sín í lífinu
sem prestsfrú, sjónvarpsþýðandi,
móðir tveggja dætra, systir, vinkona
og félagsmálatröll. Þetta er sem
sagt grátbrosleg lýsing á íslenskri
nútímakonu undir miklu álagi,“ upp-
lýsir Jónína.
Aldrei fengið listamannalaun
Jónína er nýkomin af bókmenntahá-
tíð í Bretlandi þar sem hún tók þátt í
fjörugum pallborðsumræðum.
„Ég er í svokölluðum Góuhópi
sem kom Fjöruverðlaununum á fót,
en það eru bókmenntaverðlaun sem
aðeins eru veitt konum. Verðlaunin
hafa verið veitt fjórum sinnum. Í
ár buðum við hingað Kate Mosse
sem er þekktur rithöfundur og upp-
hafsmanneskja The Orange Prize,
bresku bókmenntaverðlaunanna
sem eru bara veitt konum.“
Kate og eiginmaður hennar, Greg
Mosse, eru í forsvari fyrir árlegri
bókmenntahátíð, Chichester Writ-
ing Festival, og þau buðu Jónínu
að vera einn af gestum hátíðarinnar
í ár. „Ég tók þátt í tveimur pall-
borðsumræðum og var m.a. spurð
talsvert um Fjöruverðlaunin, ung-
lingabækur og hvernig það væri að
skrifa á tungumáli sem einungis 300
þúsund manns geta lesið.“
Og hvernig er að skrifa fyrir svona
lítið málsvæði?
„Til að setja þetta í samhengi
fyrir Bretana benti ég á að í bænum
Coventry er íbúafjöldi svipaður og á
Íslandi. Breskum rithöfundum þætti
fáránlegt að skrifa bók sem einungis
íbúar Coventry gætu lesið.“
Er þetta hörð barátta?
„Já, markaðurinn er svo lítill að ef
þetta á að ganga upp þurfa höfundar
annaðhvort að skrifa bækur sem
seljast í bílförmum eða fá starfslaun
listamanna.“
Hefur þú fengið listamannalaun?
Jónína glottir. „Fresturinn til að
skila inn umsóknum um listamanna-
laun er að renna út núna. Ég held
að ég sé að skila inn tuttugustu og
fyrstu umsókninni – og ég hef aldrei
fengið krónu,“ segir hún og hlær.
Hún segist ekki ergja sig á að
grandskoða listann yfir þá sem
hljóta hnossið ár hvert. „Ég renni
augunum kannski yfir nöfnin en
man svo ekki stundinni lengur
hverjir þetta voru. Hvað þá að ég
öfundi þá. Ég nenni ekki að velta
mér upp úr þessu. Þegar ég fæ
„því miður“ bréfið fer það í ruslið
og svo held ég áfram að skrifa. En
vissulega er skrýtið að hafa skrifað
margar bækur, sem flestar seldust
ljómandi vel, og leikrit sem flutt hafa
verið í útvarpi og sjónvarpi. Já, og
hlotið verðlaun og viðurkenningar
„Stend fyrir mínu“
Hún elskar að sitja við tölvuna og skrifa um sín hjartans mál. Hún hatar að fljúga og henni er meinilla við að fara í viðtöl.
JÓNÍNA LEÓSDÓTTIR rithöfundur var að gefa út nýja skáldsögu sem þegar hefur verið seld til Þýskalands. Hún ræðir við
Heiðdísi Lilju Magnúsdóttur um starfið, hin sönnu verðmæti og hvernig það er að vera gift topppólitíkus.
Ef ég tæki þetta
inn á mig yrði ég
bara að halda mig
undir sæng. Það
myndi ekkert þýða
að fara fram úr
því þetta skellur
á manni um leið
og dagblaði er
flett eða maður
hlustar á fréttatíma
í útvarpi eða sjón-
varpi. Pólitíkin er
alls staðar.
32 viðtal Helgin 1.-3. október 2010
Lj
ós
m
yn
di
r/
H
ar
i