Fréttatíminn - 15.10.2010, Qupperneq 22

Eigum hjól á lagEr
Komdu við hjá oKKur og Kynntu þér úrvalið.
traust og örugg þjónusta.
opið á laugardögum frá Kl. 10.00-14.00
SportSman® xp
850 EFI/550 EFI
AFL og krAFtur
Kletthálsi 15
110 Reykjavík
Sími 577 1717
A ðeins nokkrum tímum áður en norski sjávarútvegsráð­herrann átti að fljúga til Pek­
ing á þriðjudag, bárust skilaboð þess
efnis að báðum fundum hennar með
kínverskum ráðherrum hefði verið
aflýst. Ástæðan er reiði Kínverja yfir
þeirri ákvörðun Nóbelsstofnunarinn­
ar að veita kínverska andófsmannin­
um Liu Xiaobo friðarverðlaun Nóbels.
Þar til Kínverjunum rennur reiðin má
reikna með að viðræður um fríversl­
unarsamning, sem Norðmenn renna
hýru auga til, tefjist. Það tjáir lítið
fyrir norska ráðamenn að útskýra
að Nóbelsstofnunin njóti sjálfstæðis
gagnvart stjórnvöldum. Kínverjum
þykir þetta gróft inngrip í eigin innan­
ríkismál og trúa því að norska stjórn­
in hefði bæði getað og átt að koma í
veg fyrir þessa ráðstöfun. Þeir gefa
lítið fyrir mótbárur formanns nóbels­
nefndarinnar þess efnis að mannrétt­
indabrot séu óverjandi, hvar sem þau
eigi sér stað, og því ekki einkamál
neins ríkis.
Kínverjar hafa lengi beitt efnahags­
legum og pólitískum áhrifum til að
verjast gagnrýni á eigin stjórnvöld.
Því veldur það mörgum áhyggjum
hversu Kína hefur vaxið ásmegin á
síðustu árum og hve landið hefur ein­
beitt sér að því að fjárfesta í öðrum
hagkerfum, sérstaklega í Bandaríkj­
unum og í Afríku.
Er ástæða til að óttast?
Kínverjar hafa rakað að sér banda­
rískum ríkisskuldabréfum undanfar­
in ár og nú upp á síðkastið hafa þeir
sankað að sér hlutafé í bandarískum
einkafyrirtækjum. Áhyggjufullir
hagfræðingar benda á að þetta geri
bandaríska hagkerfið mjög viðkvæmt
fyrir og óttast að Kínverjar geti nýtt
sér stöðu sína til að spilla samkeppn­
isstöðu og stöðugleika Bandaríkj­
anna.
Samskipti ríkjanna tveggja hafa
verið þvinguð undanfarið. Kínverjar
hafa krafist þess að dregið verði úr
áhrifum bandaríkjadals í alþjóðasam­
skiptum og að jafnvel verði tekinn upp
nýr alþjóðlegur gjaldmiðill sem nota
megi sem varaforða. Þá hafa Banda­
ríkjamenn og fleiri þjóðir sakað Kín­
verja um að halda gengi kínverska jú­
ansins óeðlilega lágu til þess að bæta
samkeppnisstöðu kínverska útflutn­
ingsgeirans á kostnað Vesturlanda.
Ekki bætti síðan úr skák að Banda­
ríkjamenn seldu Taívan vopn og
Obama Bandaríkjaforseti tók á móti
Dalai Lama í Hvíta húsinu. Fátt fer
jafnmikið fyrir brjóstið á Kínverjum
og alþjóðlegur stuðningur við sjálf­
stæðisbaráttu Taívana og Tíbeta.
Efnahagslegar árásir á hagkerfi
Bandaríkjanna væru hins vegar
óheillaráð fyrir Kínverja sjálfa. Þeir
eiga stærsta gjaldeyrisvaraforða í
heimi – hann nam um 270 billjónum
(270 milljónum milljóna) í mars sl., og
mikill hluti þess sjóðs liggur í Banda­
ríkjadölum. Að auki myndi bandarísk
kreppa stórlækka útflutningstekjur
Kínverja af Bandaríkjamarkaði. Kín­
verjar geta því ekki grafið undan hag­
kerfi Bandaríkjanna án þess að ógna
eigin stöðugleika.
Kína viðkvæmt fyrir sveiflum
„Það er kínverskum stjórnvöldum
mjög mikilvægt að halda kröftugum
vexti áfram og forðast efnahagssveifl­
ur,“ segir Marc Lantaigne, prófessor
við Victoria­háskólann í Wellington á
Nýja­Sjálandi, sem hefur skrifað um
fríverslunarviðræður Íslands og Kína.
Kínverjar hafa búið við mikinn hag­
vöxt undanfarin ár. Jafnvel á síðasta
ári, þegar flestar vestrænar þjóðir
máttu þola neikvæðan hagvöxt, óx
þjóðarframleiðsla Kínverja um 8,5
prósent. „Vissulega hafa Kínverjar
hug á að láta meira til sín taka á al­
þjóðavettvangi, meðal annars með því
að krefjast þess að kínverski gjald­
miðillinn njóti meiri áhrifa. Þeirra
Peningar og völd Kínverja
Í þeim Afríkuríkjum sem eiga auð­
lindir í jörðu er ekki bara líklegt að
vegirnir að námunum og olíulindun­
um séu kínverskir. Það er líklegt að
stór hluti vegakerfisins sé kínversk­
ur. Að auki gætu Kínverjarnir hafa
byggt þó nokkur sjúkrahús í landinu,
lagt járnbrautarteina, byggt skóla og
lagt fé í allrahanda uppbyggingar­
verkefni. Hvað fá þeir í staðinn? Vil­
yrði fyrir námagreftri, olíuborun,
skógarhöggi eða nýtingu annarra
auðlinda sem stærsta þjóð heims á
ekki í nægilegu magni innan eigin
landamæra.
Vesturlönd hafa gagnrýnt þessi
þróunarverkefni Kínverja á þeim for­
sendum að með því að eiga viðskipti
við verstu einræðisherra framlengi
þeir neyðarástand og stríð í þessum
löndum. Að auki séu verkin öll unnin
af kínverskum fyrirtækjum þannig
að mjög lítið skili sér inn í hagkerfi
viðkomandi lands.
Kínverska þróunarmódelið
byggt á viðskiptasjónarmiðum
Kínverjarnir skipta sér ekki af stjór­
nmálum landanna þar sem þeir
vinna; ekki frekar en þeir kæra sig
um að önnur lönd fetti fingur út í
þeirra eigin stjórnskipulag. Hins
vegar þýðir þessi aðferðafræði líka
að fólkið í landinu sér yfirleitt skjót­
an mun til hins betra á innviðum
samfélagsins.
Svo rammt kveður að auðlinda­
þorstanum að Kínverjar hika ekki
við að ráðast til verks í einu af talib­
anahéruðum Afganistans þar sem
ríka koparæð er að finna. Það eru
ekki einungis helstu nauðsynjar, eins
og olía, kol og timbur, sem Kínverjar
eru á höttunum eftir, heldur einnig
hráefni sem þeir þurfa til að viðhalda
útf lutningsframleiðslunni. Þeir
hugsa sér til dæmis gott til glóðar­
innar að byrja liþíumvinnslu í Afgan­
istan. Liþíum er efni sem er nauðsyn­
legt í rafhlöður fyrir farsíma, tölvur
og annan slíkan rafbúnað.
 EfnhAgsstórvEldið í Austri styrkir stöðu sínA
Uppbygging í skiptum fyrir auðlindir
Þróunarstarfið gengur út á að tryggja Kína allt sem þarf til að reka 1.330 milljóna manna samfélag.
VINAFUNDUR
Meles Zenawi,
forsætisráð-
herra Eþíópíu,
heilsar Hu
Jintao, forseta
Kína, á kín-
versk-afrískum
leiðtogafundi
um þróunar-
mál og við-
skiptatengsl.
Lósmynd/Getty
Sú stefna kín-
verskra yfir-
valda að hver
hjón megi ekki
eignast nema
eitt barn mun
á næstu tíu til
fimmtán árum
leiða til þess að
sjálfkrafa dregur
úr hagvexti, þar
sem vinnuaflið
eldist og færri
bætast í hópinn.
Efnahagsákvarð-
anir kínverskra
stjórnvalda í dag
verða að taka
mið af þessari
framtíðarsýn.
Kínverjar koma vel undan
kreppunni og hafa fjárfest af
kappi á alþjóðavettvangi. Margir
óttast að kínverska útrásin sé
markviss leið til að auka pólitísk
áhrif Kína á kostnað Vestur-
landa og verjast gagnrýni á
mannréttindabrot. Óþarfa tor-
tryggni, segja aðrir.
22 fréttaskýring Helgin 15.-17. október 2010